W ostatnim czasie Chiny uporczywie ubierają się w togę „rozjemcy”, wzywając do negocjacji między Ukrainą a atakowaną przez nie Rosją. Pod koniec ubiegłego tygodnia przedstawiciel MSZ tego kraju, Lin Jian, po raz kolejny stwierdził: „Naszym zdaniem jedynym możliwym sposobem rozwiązania „kryzysu” jest dialog i negocjacje, dlatego społeczność międzynarodowa powinna pomóc w stworzeniu warunków do wznowienia bezpośrednich negocjacji między dwiema stronami konfliktu”.
Praktyczna wartość takich stwierdzeń jest niewielka, ponieważ kierownictwo Imperium Niebieskiego nie nazywa rzeczy po imieniu: nie uznaje Federacji Rosyjskiej za agresora, nie domaga się od niej wycofania wojsk z Ukrainy i zaprzestania ataków na infrastrukturę cywilną sąsiadów. Nie wspominając już o tym, że Chiny nie powinny ignorować międzynarodowych sankcji wobec gwałciciela Karty Narodów Zjednoczonych, którym jest Rosja Putina.
Dlatego jest całkiem zrozumiałe, dlaczego w Ukrainie takie stanowisko chińskich „towarzyszy” wywołuje krytykę i niezadowolenie. Na przykład Mychajło Podolak, przedstawiciel Biura Prezydenta Ukrainy, zauważył w wywiadzie: „Chiny nie powinny ograniczać się tylko do stwierdzenia, że konflikt można rozwiązać na drodze negocjacji. Dla pokoju w Ukrainie konieczne jest, aby wpłynął na Rosję, domagając się wycofania wojsk i zaprzestania terroru”.
Niestety, ukraińskie władze również nie wychodzą poza takie stwierdzenia. Wyłania się z tego dość statyczny obraz: z Chin słychać słowa o „misjach pokojowych”, Ukraina na nie odpowiada… także w słowach. Powstały pozory wypracowania jednego z najważniejszych kierunków polityki zagranicznej.
Tymczasem czynnik chiński w polityce światowej jest trudny do przecenienia. Chiny są jedną z wiodących gospodarek świata, a ich wpływ rozciąga się na kluczowe aspekty światowej gospodarki i bezpieczeństwa. Nie jest też tajemnicą, że Chiny utrzymują strategiczne partnerstwo z Rosją, które umacnia się wraz z eskalacją wojny w Ukrainie. Dzięki handlowi, pożyczkom i dostawom technologii Federacja Rosyjska była w stanie częściowo zrekompensować sankcje gospodarcze nałożone na nią przez Zachód.
Przerywanie tego wszystkiego kolejnym stwierdzeniem jest jak próba wpływania na Słońce za pomocą perswazji, aby przestało „pluć” strumieniami gorącej plazmy w kierunku naszej planety.
W jaki sposób Ukraina może znaleźć podejście do Chin, które zachęci je do bardziej zdecydowanej interwencji w konflikcie? Historia polityki zagranicznej pokazuje, że pragmatyzm zawsze odgrywa kluczową rolę w relacjach z wielkimi mocarstwami. W tym miejscu można przypomnieć, jak rozwijały się relacje Ukrainy ze Stanami Zjednoczonymi, zwłaszcza w przededniu listopadowych wyborów.
Przypomnę, że w czasie wyścigu prezydenckiego w światowych i ukraińskich mediach krążyły doniesienia, że Donald Trump rozważa możliwość zbliżenia z Rosją i zawarcia z nią korzystnych dla Stanów Zjednoczonych porozumień. W tamtych czasach wielu ekspertów wyrażało obawy, że Ameryka może zmniejszyć poziom wsparcia dla Ukrainy, zwłaszcza jeśli Trump będzie szukał korzyści gospodarczych ze współpracy z Rosją. O tym, że obawy te nie są bezpodstawne, świadczą wypowiedzi europejskich polityków, którzy wezwali do tego, by kraje UE były w stanie samodzielnie, bez amerykańskich funduszy, udzielić Ukrainie wszelkiej niezbędnej pomocy do obrony przed rosyjską agresją.
Sytuacja, o ile ktoś pamięta, wyglądała dość rozczarowująco. Jednak na krótko przed wyborami w USA pojawiły się propozycje pokojowe prezydenta Zełenskiego. Oprócz prośby o zaproszenie do NATO znalazły się w nich klauzule o dzieleniu się zasobami Ukrainy i zastąpieniu wojsk amerykańskich w Europie ukraińskimi żołnierzami. Według „Financial Times” dwie ostatnie propozycje są szczególnie interesujące dla Trumpa. Od tego czasu retoryka otoczenia wybranego przywódcy Stanów Zjednoczonych zaczęła niezauważalnie, powoli mięknąć. A sam Trump, przebywając w Paryżu w zeszłym tygodniu, choć pod presją francuskiego przywódcy, zgodził się na spotkanie z Zełenskim. Takie kontakty są trudne do przecenienia.
Nie można jeszcze jednoznacznie stwierdzić, że Trump całkowicie porzucił pomysł zakończenia wojny „w ciągu 24 godzin” poprzez zmuszenie Ukrainy do zawarcia pokoju, który jest dla niej niekorzystny. Ale są też oznaki, że nie pójdzie na to. Dlatego po spotkaniu w Paryżu prezydent-elekt USA powiedział: „Władimir Putin powinien myśleć, że nadszedł czas, aby zakończyć wojnę, ponieważ przegrał. Kiedy stracisz 700 tys. ludzi, nadszedł czas. To się nie skończy, dopóki nie nastanie pokój”.
Donald Trump powiedział również, że opracowuje całą koncepcję „zakończenia tej bezsensownej wojny”. Pewny siebie, jako poważny polityk, nie może ignorować faktu, że ani prezydent Zełenski, ani całe społeczeństwo ukraińskie nie zgodzą się na niesprawiedliwy pokój.
Tak czy inaczej, stanowisko Trumpa w sprawie Ukrainy nie wygląda już tak nieprzyjaźnie jak wcześniej, a tym bardziej – „prorosyjskie”. Jak wytłumaczyć tę zmianę? Myślę, że pewną rolę odegrał pragmatyzm tkwiący w politykach takich jak Trump. Ze strony Ukrainy pojawiły się propozycje, które trudno odrzucićlok. Wystarczy wspomnieć, że zasoby naturalne Ukrainy szacuje się na co najmniej 1 bilion dolarów, a wraz z przetwórstwem – na 10 bilionów! Takie liczby są podawane przez ekspertów i skłonią do myślenia każdego światowego przywódcę.
I tak myślę, ale sytuacja z Chinami mogłaby rozwinąć się według podobnego scenariusza. W czym Ukraina jest pod tym względem gorsza od Rosji? Nic. Chiny nie żywią specjalnej przyjaźni z Federacją Rosyjską, a jedynie interes praktyczny. Ukraina powinna też zaoferować Cesarstwu Niebieskiemu ciekawe inicjatywy gospodarcze, które będą korzystne dla obu stron.
Ale co tak naprawdę może zaoferować Chinom kraj znajdujący się w trudnej sytuacji gospodarczej, aby zachęcić je do bardziej aktywnego udziału w procesie pokojowym? Przede wszystkim nie wolno nam zapominać, że Ukraina jest krajem rolniczym o ogromnym potencjale produkcji żywności. Chiny stoją w obliczu wyzwań związanych z bezpieczeństwem żywnościowym, zwłaszcza w kontekście globalnych zmian klimatycznych i rosnącej populacji. Współpraca z Ukrainą w zakresie produkcji rolno-przemysłowej może stać się kluczowym elementem, który zainteresuje Chiny ściślejszą współpracą z Ukrainą.
Ponadto Ukraina może zaoferować Chinom dostęp do swoich zasobów naturalnych, takich jak metale ziem rzadkich, które odgrywają ważną rolę w chińskim przemyśle. Ważny jest również rozwój projektów w zakresie infrastruktury i logistyki, zwłaszcza ze względu na strategiczne położenie Ukrainy na styku Europy i Azji.
Mówiąc dokładniej, kroki w tym kierunku powinni i mogą przemyśleć ukraińscy specjaliści, których w kraju jest wielu. Niestety, Kancelaria Prezydenta Ukrainy, niemal całkowicie przejmując stery władzy, zamieniła się w swego rodzaju zamkniętą „bratobójcę”, składającą się z bardzo wąskiego kręgu osób, które nie mają odpowiednich kwalifikacji, a niekiedy mają wątpliwą przeszłość. W rezultacie „strategia” polityki zagranicznej okazała się bardzo „nieszczelna”. Słowo strategia ujęłam w cudzysłów, bo nie biorąc pod uwagę Chin, to nie jest strategia, ale brudny list.
Jest rzeczą oczywistą, że Ukraina powinna aktywnie poszukiwać partnerów nie tylko na Zachodzie, ale także na globalnym Południu, gdzie Chiny zajmują centralne miejsce. Ukraina może i powinna wykorzystywać swoje przewagi strategiczne do budowania korzystnych relacji ze wszystkimi kluczowymi graczami globalnymi. Jeśli Ukraińcom uda się przekonać Chiny, że wspieranie kraju broniącego się przed agresją zewnętrzną przyniesie mu nie tylko korzyści polityczne i moralne, ale także gospodarcze, Ukraina zyska kolejnego silnego partnera na arenie międzynarodowej.
