Wybory w USA wywołały potężną falę plotek o rychłym zakończeniu wojny rosyjsko-ukraińskiej i prawdopodobnym zawarciu porozumienia między Moskwą a Kijowem. Aktywnie wykorzystując wcześniejszą wypowiedź nowo wybranego prezydenta Donalda Trumpa o jego zamiarze osiągnięcia pokoju w ciągu 24 godzin, światowe media dały początek przeciekom informacji o planach nowej administracji Białego Domu. A „The Economist” opublikował nawet możliwą datę zawieszenia broni – 20 stycznia 2025 roku. Data ta zbiega się z inauguracją Trumpa. Już wcześniej czytaliśmy jednak wiele prognoz w sekcji „Kiedy wojna się skończy”. I jak dotąd żadna z nich się nie spełniła. Czy tym razem może być inaczej?
Rzeczywiście, istnieją pewne powody, by sądzić, że istnieje szansa na zaprzestanie działań wojennych w 2025 roku. I nie pochodzą one ze sfery fantastyki. Nikt nie wie na pewno, jaka będzie polityka zagraniczna Trumpa jako prezydenta. Ale niektóre z jego zarysów już się wyłaniają. Najprawdopodobniej uwaga Waszyngtonu będzie w dużej mierze skupiona na powstrzymywaniu Chin. Jednocześnie Trump nie będzie mógł całkowicie zignorować zagrożenia ze strony Rosji. Jego pierwsze nominacje nie wskazują na to, że Stany Zjednoczone zamierzają wycofać się w sobie. Publiczne przesłanie o „pokoju poprzez siłę” w związku z mianowaniem kongresmena z Florydy Mike’a Waltza na doradcę ds. bezpieczeństwa narodowego jest zachęcające.
Niezdecydowanie i strach przed eskalacją stały się synonimami polityki zagranicznej administracji Joe Bidena. Trump będzie starał się być inny niż jego poprzednik. Zmian ulega zwłaszcza polityka Waszyngtonu wobec Ukrainy. Przyszły amerykański prezydent nigdy nie był hojny w stwierdzeniach typu „być z Ukrainą tak długo, jak będzie trzeba”. Często jednak wyrażał zamiar jak najszybszego zakończenia wojny. Dla Trumpa zaprzestanie działań wojennych byłoby dobrym elementem PR i dowodem na sukces jego polityki zagranicznej. A jego administracja będzie działać bardziej agresywnie i agresywnie, aby osiągnąć ten cel, popychając Ukrainę i Rosję w kierunku zawieszenia broni. Jednocześnie przywrócenie integralności terytorialnej naszego państwa, przynajmniej na tym etapie, prawdopodobnie zostanie poświęcone. Ale czy nowy amerykański prezydent będzie w stanie znaleźć sposób na zakończenie walk?
Aby uzyskać odpowiedź na to pytanie, warto obiektywnie ocenić obecną sytuację. Ukraińskie władze i społeczeństwo są obecnie znacznie bardziej przychylne idei zawieszenia broni niż w 2023 czy 2022 roku. Jest ku temu wiele obiektywnych powodów. I nie wszyscy są zbyt optymistyczni. Wojna rosyjsko-ukraińska weszła w fazę wojny na wyczerpanie. Biorąc pod uwagę znaczną przewagę agresora w sile roboczej, pomoc, jaką otrzymuje od innych autorytarnych reżimów oraz lepszą zdolność do rozbudowy kompleksu wojskowo-przemysłowego, Ukraina jest zmuszona do obrony. I powoli wycofywać się w niektórych obszarach frontu. Pełzająca ofensywa sił rosyjskich, która rozpoczęła się po nieudanej kontrofensywie ukraińskiej, przyspieszyła w ostatnich miesiącach. Ofensywa kurska nie przerodziła się w sukces strategiczny. Skierował jednak gotowe do walki jednostki ukraińskie na nowy kierunek operacyjny. Ponadto wróg otrzymuje znaczną pomoc z zewnątrz. KRLD wysłała nawet swoje wojska przeciwko Siłom Zbrojnym Ukrainy. Jednocześnie zagraniczna pomoc wojskowa dla Ukrainy jest ograniczona i dozowana. Zachowanie jej partnerów jest zbyt przewidywalne i pasywne.
Sytuacja wewnętrzna w Ukrainie również nie jest najlepsza. Społeczeństwo jest zmęczone. Ze względu na korupcję, systemowe problemy z metodami i podejściem do mobilizacji oraz niską efektywność aparatu państwowego wzrasta ryzyko wybuchu społecznego. Pojawia się wiele pytań dotyczących szkolenia poborowych i sposobów zarządzania operacjami wojskowymi.
Socjologia częściowo pokazuje dynamikę nastrojów społecznych. Z sondażu KIIS wynika, że 32% Ukraińców jest gotowych na ustępstwa terytorialne wobec Rosji w zamian za pokój. Również w październiku ukazał się sondaż Centrum Razumkowa. Wynika z niego, że do 35 proc. wzrósł odsetek Ukraińców, którzy uważają, że negocjacje z Rosją „są skuteczną drogą do osiągnięcia pokoju, którą należy zastosować już teraz”. Jednocześnie 48% respondentów nie zgadza się z tym.
Jest jednak jeszcze jeden wymiar tego problemu. Być może Putin w 2022 r. był jeszcze gotów rozmawiać o jakimś porozumieniu, a nawet zezwolił na wycofanie rosyjskich wojsk na linię z dniem 24 lutego. Ale panika po klęsce kierownictwa Kremla w obwodzie charkowskim już dawno minęła. A Zachód nie chciał dostarczyć Ukrainie wystarczającej ilości broni na pierwszym etapie wojny, kiedy była szansa na realne pokonanie agresora. Pozwoliło to Federacji Rosyjskiej ustabilizować front, zbudować potężne linie obronne i uruchomić kompleks wojskowo-przemysłowy. Dlatego teraz Rosja nie jest zbytnio zainteresowana rozejmem, o ile sytuacja na froncie jest generalnie na jej korzyść. Wręcz przeciwnie, agresor ma nadzieję na zajęcie jeszcze większej liczby ukraińskich terytoriów i marzy o załamaniu frontu i wejściu w przestrzeń operacyjną.
Smutna rzeczywistość jest taka, że Rosja ma obecnie silniejszą pozycję negocjacyjną niż Ukraina. Aby skłonić Putina do stołu negocjacyjnego,Aby nawet naprawić status quo wzdłuż obecnej linii konfrontacji, potrzebne są poważne środki nacisku. A ciśnienie to może być wywierane przede wszystkim przez siły zewnętrzne. Ale czy będą chętni i czy będą w stanie?
Mimo gotowości Trumpa do osiągnięcia szybkiego zawieszenia broni i ogólnego sceptycyzmu jego ekipy co do możliwości przywrócenia integralności terytorialnej Ukrainy w najbliższej przyszłości, wątpliwe jest, by całkowicie zrezygnował ze wsparcia dla naszego państwa. Jeśli Rosja odniesie to, co Putin nazywa zwycięstwem, będzie to duży cios dla wizerunku Trumpa jako silnego, autorytatywnego polityka. Wtedy wszystkie jego dotychczasowe deklaracje o pokoju przy użyciu siły okażą się bezwartościowymi, pustymi przechwałkami. Jest mało prawdopodobne, by Trump chciał zyskać wizerunek polityka, który oddał Ukrainę i pozwolił Moskwie stać się znacznie silniejszym. A laury Bidena, pod którego wodzą wycofanie się amerykańskich wojsk z Afganistanu zamieniło się w haniebną ucieczkę, są jeszcze zbyt świeże w pamięci. Byłoby głupotą, gdyby Trump dawał podobne atuty, by krytykować swoich przeciwników. Istnieje więc szansa, że po odmowie ustępstw ze strony Kremla Waszyngton może sięgnąć po inne metody wpływu.
Głównym pytaniem, które powinno niepokoić Ukraińców, jest to, jakie kompromisy z Moskwą nowa administracja Białego Domu uzna za akceptowalne. I czy interesy Ukrainy będą brane pod uwagę. Najskuteczniejszym sposobem zmuszenia Kremla do ustępstw i pokoju jest zadanie mu klęski militarnej lub niezwykle bolesnych strat. A to wiąże się albo z dostawami nowych rodzajów broni przy zniesieniu wszelkich ograniczeń w jej użyciu. Albo połączenie presji militarnej i ekonomicznej na Moskwę, które razem znacznie zwiększają cenę agresji dla niej. Ale czy Trump odważy się to zrobić, jeśli zda sobie sprawę, że inne metody wpływania na Putina zostały wyczerpane?
Trzeba zdać sobie sprawę, że nawet jeśli dojdzie do jakiegoś porozumienia pokojowego lub zawieszenia broni, groźba nowej rosyjskiej agresji będzie stale wisiała nad Ukrainą. Najprawdopodobniej Rosja zachowa kontrolę nad częścią, jeśli nie całością okupowanych terytoriów. A granice z 1991 roku mogą zostać chwilowo zapomniane. Głównym zadaniem w tych warunkach będzie zapobieżenie ponownej agresji Moskwy, utrzymanie sankcji i nieuznawanie przez świat aneksji terytoriów ukraińskich. Historia może dać Ukrainie szansę na odzyskanie tego, co straciła. Ale żeby to zrobić, musi zachować swoją niepodległość i naród ukraiński. Zmień się i stań się silny.
