W starej, dobrej Europie nic się nie zmieniło od czasów cesarza Karola Wielkiego. W umysłach dyktatorów i tyranów świat również funkcjonował zgodnie z jednolitymi i ustalonymi prawami od czasu istnienia Imperium Asyryjskiego. W obu przypadkach zawsze jest silniejszy, którego zasady różnią się od ogólnych. To błędne koło przypomina nieco realia czasów monarchii stanowych, kiedy każdy miał określone i przypisane role, istniał ustalony porządek rzeczy, a wszelkie zmiany są anomaliami. Tylko Ukraińcy nie siedzą spokojnie w tym układzie współrzędnych. Co jakiś czas wywracają wszystko do góry nogami i szukają swojego miejsca w słońcu. Przynajmniej ostatnio.
W podręcznikach do historii Ukrainy od dziesięcioleci obserwujemy obraz pozbawionego praw obywatelskich narodu ukraińskiego. Ucisk, polonizacja, rusyfikacja, ucisk… Jednak świat jest nieco inny. Jest nieprzewidywalny i niesprawiedliwy, zawiera wiele złośliwości i niekonsekwencji. Jednak nawet nie zdając sobie z tego sprawy, żyjemy obok niesamowitych ludzi. Są godni podziwu i pisania o nich książek, kręcenia filmów. Kwestionowanie ustalonego porządku i niesprawiedliwości, utrwalonych od dawna propagandowych frazesów to credo wielu naszych rodaków. W rzeczywistości jest to sposób na uzyskanie przez Ukrainę podmiotowości. Nie każdemu się to podoba, ale nie może być inaczej.
Rzeczywistość i opowieści o biegunce dziadka
Proklamowanie niepodległej Ukrainy odbyło się faktycznie i legalnie, ale nie od razu dotarło do świadomości ludzi (często samych Ukraińców). Przez długi czas byliśmy postrzegani jako Rosjanie i wielu Ukraińców tak się postrzegało. Obaj używali dziwnych i efemerycznych konstrukcji, takich jak „Rosjanie”. Uważali, że mówią o wszystkich, którzy mieszkali w Imperium Rosyjskim i Związku Radzieckim. O tych, którzy w ich odczuciu, przez przypadek i okoliczności, nie znaleźli się w skład Federacji Rosyjskiej. W tym samym czasie wspominają też o jakiejś „Rosji”. Jednak sama „Rosja” nigdy nie istniała. Są ludzie w Ukrainie, Białorusi, w Kazachstanie itd., którzy uważają się za „Rosjan” i widzą w tym związek z „Rosją”, ale nazwa tego państwa na bagnach to Federacja Rosyjska. Wcześniej był ZSRR. Jeszcze wcześniej Imperium Rosyjskie. Przed nią jest Moskwa. „Rosja” nie istniała i nie istnieje teraz. Są Ukraina, Białoruś i Federacja Rosyjska. „Rosja” jest tylko w planach rosyjskich propagandystów.
Opłaca im się rozpowszechniać bzdury o księciu Włodzimierzu, „władcy Rosji” lub o jednej drodze historycznej i wspólnej kolebce, czyli kłamstwach o Ukraińcach, Białorusinach i Rosjanach, którzy rzekomo są jednym narodem. Inwestuje się w to dużo pieniędzy, ich propaganda mówi o tym nieustannie, arbitralnie interpretując wydarzenia z przeszłości w korzystny dla nich sposób. „Badania” w tym duchu piszą w Federacji Rosyjskiej, na Zachodzie i w naszym kraju. Do niedawna była to dominująca narracja polityczna, gdy mówiono o Europie Wschodniej. Przestrzeń ta była uważana za rosyjską strefę wpływów. Taka matryca, ugruntowana i okopana, ale zbudowana na kłamstwie i niesprawiedliwości, nie przewidywała korekt i odpowiadała każdemu. W niektórych miejscach ludzie nadal boją się wycofać z takiego myślenia. Na przykład na Zachodzie.
Dialog z „dziećmi Stalina”
Działania i stanowisko Federacji Rosyjskiej można wytłumaczyć, jeśli jest się świadomym politycznego obskurantyzmu, który się tam szerzy. Biegunka cesarska, która jest charakterystyczna dla polityków, elit i znacznej części ich populacji. Zachowanie cywilizowanego świata jest dziwne. Nieustannie odwołując się do racjonalnego myślenia i uniwersalnych wartości, kolektywny Zachód nie ośmielił się zakwestionować fikcji powielanych przez Rosjan. Nawet jeśli nie wszystkie z nich są historyczne lub neutralne. Większość z nich ma charakter ksenofobiczny i sprzeczny z wartościami Zachodu, a znaczna część ma charakter polityczny i otwarcie skierowany przeciwko Europie. Jednak nikt nigdy się tym nie przejmował. Aroganccy Rosjanie wyróżniali się arogancją i podłością, gdziekolwiek los ich rzucił. Stronniczość i despotyzm przelały się przez rosyjskich urzędników na arenie międzynarodowej. Wszyscy byli zadowoleni ze wszystkiego. Zostało to przyjęte jako norma. „Dzieci Stalina” mogą. Dopiero gdy ręce Rosjan były po łokcie we krwi, odpowiednia część świata zdała sobie sprawę, że tak dalej być nie może.
Nie możemy jednak krytykować świata za ideologiczną niedojrzałość czy brak zasad. Nawet po proklamowaniu niepodległości wielu Ukraińców przez długi czas wierzyło w rosyjską propagandę, oglądało rosyjskie filmy i słuchało muzyki odtwarzanej przez Rosjan. Ukraińskie produkty uważano za niskiej jakości i nie zauważyli, że rosyjskie produkty są zatruwane propagandą i pogardą dla wszystkiego, co ludzkie. Skala tych procesów była taka, że czuliśmy się tak, jakby przygotowywano dla nas ciepłą kąpiel. Celem jest inna Białoruś, czyli odpolityczniona pustynia, z której mieszkańcami można robić, co się chce. Wtedy głos zabrali świadomi Ukraińcy. Od 2004 roku do chwili obecnej Ukraińcy wielokrotnie zmieniali bieg historii. To były sprawy wewnętrzne. Jako wyzwanie dla wyników wyborów z 2004 roku. Wydarzenia mają charakter zakrojony na szeroką skalę. Jako Rewolucja Godności i odparcie rosyjskiej agresji, która wpadła w pułapkę pole widzenia całego świata.
Ten moment jest często za kulisami, ale Ukraińcy wielokrotnie w najbardziej nieoczekiwanych momentach brali inicjatywę w swoje ręce i zmieniali ustalony porządek. To zniszczyło „porozumienia” i złamało plany polityków, którzy „rozwiązywali” problemy na sposób Chamberlaina. Kiedy wydawało się, że nie ma wyjścia, głos zajęli Ukraińcy. Związek Radziecki został obalony w szczególności przez Rosjan. Na przykład, gdy Borys Jelcyn wezwał swoich zwolenników do pójścia na protesty. ZSRR został jednak pogrzebany m.in. przez Ukraińców, którzy w grudniu 1991 r. opowiedzieli się za niepodległością. Później karta ta stała się politycznym atutem Leonida Krawczuka. Demokratyczne protesty Ukraińców w 2004 roku pozwoliły Wiktorowi Juszczence, być może najbardziej utytułowanemu premierowi w historii naszego kraju, przywrócić sprawiedliwość i zostać prezydentem. Ukraińcy zmienili bieg wydarzeń w czasie Rewolucji Godności oraz w czasie zbrodniczej agresji Federacji Rosyjskiej na nasz kraj. W pierwszym przypadku nie oczekiwano od nas, że będziemy mieli taką spójność i będziemy, w drugim – stabilności.
Niestety, społeczeństwo ukraińskie nie było w stanie przekuć żadnego z tych nieoczekiwanych manewrów w systematyczne i konsekwentne reformy polityczne, które pozwoliłyby na stworzenie efektywnych organów państwowych, sprawiedliwych sądów i równych zasad dla wszystkich.
Jeszcze jeden skok…
Obecnie, wraz z proklamacją niepodległości państwowej Ukrainy w 1991 roku, nastąpił czynnik zaskoczenia i złamania ustalonego porządku. Czynnik zaskoczenia zadziałał również podczas wydarzeń z lat 2004, 2013-2014, a także w 2022 roku. W czasie pomarańczowej rewolucji bandyci z Partii Regionów, którzy chcieli dojść do władzy poprzez fałszerstwa wyborcze, nie wierzyli w potencjał i samoorganizację Ukraińców. W czasie Rewolucji Godności Ukraińcy poruszyli cały świat, pokazując najbardziej demokratycznym krajom, których elity zapomniały o znaczeniu słów „wartości” i „demokracja”, czym jest wolność, zasady i tożsamość. Blokując drogę putinowskiej zarazy, Ukraińcy zniszczyli cyniczne plany i oczekiwania kolektywnego Zachodu dotyczące okupacji części Ukrainy przez wojska rosyjskie i późniejszej wojny partyzanckiej na tych terytoriach.
Za przykład nagłych i niespodziewanych działań Ukraińców można uznać operację Sił Zbrojnych Ukrainy w obwodzie kurskim. Nadal nie wiemy dokładnie, jakie były cele tej operacji i w jakim kontekście Sztab Generalny Sił Zbrojnych Ukrainy widzi te wydarzenia, ale ta ofensywa była zaskoczeniem dla ludzi w Ukrainie, na Zachodzie i w Rosji. Ze strony ukraińskiej nie brakowało krytyki tej operacji. Nie da się jednak zaprzeczyć, że podniosło to na duchu i dało nadzieję Ukraińcom. Co równie ważne, te nagłe zakrojone na szeroką skalę działania obaliły szereg mitów rosyjskiej propagandy. Przecięty został także węzeł gordyjski nastrojów na Zachodzie, który, jak się wydaje, zaczął szukać sposobów na pogodzenie stron – choćby poprzez znaczące ustępstwa wobec Ukrainy.
Operacja kurska trwa i ma pewne pozytywne konsekwencje dla strony ukraińskiej. Jednak euforia z tego powodu opadła. Nad nami znów wisi groźba zamrożenia wojny na niepewnych (rozważ – niekorzystnych dla Ukrainy) warunkach. Na Zachodzie stopniowo wracają do polityki rozkładania rąk i biegania między kroplami. Po raz kolejny Ukraińcy wywrócili wszystko do góry nogami, ale czy w dłuższej perspektywie przyniesie to korzyści naszemu krajowi? Sytuacyjne przełamanie wzorca działa, ale nie tak długo, jak byśmy chcieli. Ukraińcy mieli wiele okazji, by przekonać się o tym na własne oczy. Oba wymagają strategicznego i przemyślanego planu i wizji. Jeśli tak się nie stanie, nadal będziemy mierzyć się z wahaniami nastrojów i oczekiwań. Miotanie się między euforią, która sięga chmur, a nieznośną rutyną, która ciągnie cię na dno. My oczywiście liczymy na to pierwsze, ale w pewnym momencie może przeważyć to drugie.
