27 sierpnia podczas forum Ukraina 2024 prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski rozmawiał z dziennikarzami. Głowa państwa nieczęsto sprawia przyjemność ukraińskiemu społeczeństwu szczerą rozmową z prasą. Co jest częściowo zrozumiałe, biorąc pod uwagę obecne okoliczności. Wystarczyło jednak obejrzeć kilka minut z forum, by znów przekonać się o smutnej prawdzie: nasz prezydent jest niezwykle wrażliwy na nawet najmniejsze przejawy krytyki, nie lubi niewygodnych pytań i ma specyficzne zrozumienie głównej funkcji mediów.
Nie oznacza to, że dziennikarze i społeczeństwo nie otrzymywali ciekawych informacji w kontaktach z Wołodymyrem Zełenskim. Prezydent Ukrainy poinformował o udanych testach ukraińskiego pocisku balistycznego własnej produkcji. Wspomniał o zagranicznych inicjatywach i zamiarach zapoznania zagranicznych sojuszników i ekip kandydatów na prezydenta USA z ukraińskim planem zmuszenia Rosji do zawarcia pokoju. Pojawiły się informacje o użyciu F-16 do odparcia rosyjskich ataków rakietowych. Ale nie z tego ta konferencja prasowa prezydenta zostanie zapamiętana.
Atmosfera na sali stała się elektryzująca, gdy dziennikarz Ukraińskiej Prawdy poprosił Zełenskiego o ocenę efektywności pracy najwyższych urzędników Kancelarii Prezydenta. Dziennikarza interesowała zasada, według której głowa państwa dobiera członków swojego zespołu: osobista lojalność czy skuteczność w pracy. Właściwie pytanie nie wyglądało na zbyt ostre ani krytyczne. Ale z jakiegoś powodu Wołodymyr Zełenski zareagował na to niezwykle ostro i, jak się wydaje, bardzo się obraził. Głowa państwa przypomniała nawet okres termnyków i czasów Janukowycza. A kiedy dziennikarz nie rozumiał, o czym mówi, prezydent powiedział: „Musisz mieć światło w oczach, żeby widzieć to, co ci się mówi”.
Wtedy Wołodymyr Zełenski zarzucił dziennikarzowi. Na przykład on, niewdzięczny, nie widzi całej ilości pracy i osiągnięć, które wykonuje jego zespół. Nie ocenia właściwie pozytywnych aspektów i osiągnięć we współpracy z Unią Europejską.
Ogólnie rzecz biorąc, stało się jasne, że Wołodymyr Zełenski jest dumny z osiągnięć swojej drużyny, nie widzi w niej słabych punktów i zdecydowanie nie planuje nikogo zwalniać. Wręcz przeciwnie, uważa, że to właśnie czołowi urzędnicy Kancelarii Prezydenta byli w stanie zapewnić dostawy w Ukrainę różnego rodzaju broni. Przeprowadzili też udane negocjacje z Zachodem.
Prezydent dodał, że już wcześniej na zamkniętym posiedzeniu wyjaśnił dziennikarzom wartość takiej kadry, jaką jest Oleh Tatarow, zastępca szefa Biura Prezydenta. „Stany Zjednoczone i wszyscy o tym wiedzą. Ołeh Tatarow wraz z Wasylem Maliukiem (obecnie szefem SBU) zabijali Czeczenów w Ukrainie w Kijowie, kiedy was tu nie było. Mało? Wyrzucić go, żeby mógł zostać zabity przez Rosjan?” – odpowiedział Zełenski zaskoczonemu i lekko zdziwionemu dziennikarzowi.
Bezpośrednio po zakończeniu konferencji prasowej nagranie z komunikacji Zełenskiego z prasą stało się przedmiotem ożywionej dyskusji wśród Ukraińców. A w centrum był Oleg Tatarow i legenda o nim jako o odważnym, tajemniczym „zabójcy Czeczenów w Kijowie”. Na portalach społecznościowych ten nieznany ogółowi społeczeństwa fakt biografii Tatarowa zaczął być otwarcie wyśmiewany i powstało wiele memów. Oczywiście opinia publiczna nie uwierzyła, że szary kardynał organów ścigania z Kancelarii Prezydenta, który w dodatku ma skandaliczną przeszłość, osobiście zabił kogoś w Kijowie. Nie ma też wiarygodnych faktów na temat tego, że kadyrowcom udało się przebić do stolicy Ukrainy w lutym-marcu 2022 r. Legenda o Tatarowie jako tępicielu „złych Czeczenów” mogła spodobać się zachodniemu establishmentowi, ale nie Ukraińcom.
To nie pierwszy raz, kiedy Wołodymyr Zełenski niezwykle ostro reaguje na niewygodne pytania mediów. W lutym 2023 roku podobna sytuacja miała miejsce. Wtedy prezydent najpierw zdziwił chińskiego dziennikarza, któremu zaczął zadawać retoryczne pytania. A potem gwałtowną reakcję głowy państwa sprowokowało pytanie dziennikarza Kanału 5. Przedstawiciel mediów pytał, czy żałuje, że w styczniu-lutym ubiegłego roku odrzucił ostrzeżenia o zagrożeniu rosyjską inwazją i tym samym pozbawił ludność możliwości wcześniejszego przygotowania. W drugim pytaniu mediastka zapytała Zełenskiego, czy sprawcy otoczenia prezydenta, w tym były szef Służby Bezpieczeństwa Ukrainy Iwan Bakanow, zostaną ukarani. W tym czasie Towarzystwo nie otrzymało żadnej odpowiedzi.
Wydaje się, że ukraińskie władze nie rozumieją kilku fundamentalnych rzeczy na temat społecznej funkcji dziennikarstwa. Dlatego ci, którzy zadają niewygodne pytania, automatycznie stają się niemal wrogami. Ale zawodowi dziennikarze istnieją po to, by zadawać inne pytania. I nie wszystkie z nich będą dotyczyły wspaniałej pogody, sukcesów i osiągnięć. Jeśli dziennikarze unikają trudnych pytań w kontaktach z władzami, zamieniają się w dziennikarzy sądowych.
Dla uczciwości warto dodać: nie wszyscy politycy lubią ostre pytania. W szczególności w Ameryce i Europie. Nie podoba im się toDonaldowi Trumpowi i Kamali Harris udało się to zrobić. A nawet Joe Biden. Dlatego politycy starają się od czasu do czasu unikać rozmów z prasą. Albo wolą dziennikarzy z zaprzyjaźnionych mediów.
Poprzednikom Zełenskiego na stanowisku prezydenta również nie podobało się, gdy media zadawały im ostre pytania. I dotyczy to wszystkich prezydentów bez wyjątku. Ale obrażanie się na dziennikarza z tego powodu, że interesuje go ważne i aktualne problemy funkcjonowania państwa i poszczególnych jego urzędników, jest złe i szkodzi własnej ocenie i reputacji.
Dziennikarze też są ludźmi i nie są doskonali. Każdy ma swój światopogląd, system wartości, preferencje i sympatie polityczne. To normalne. Ale mądry polityk wykorzysta komunikację z prasą dla własnego dobra, aby obalić wątpliwości. Albo przynajmniej wykazać się umiejętnością nawiązywania kontaktu psychologicznego z mediami. Czasami żartuje lub próbuje nawiązać kontakt emocjonalny. Czasami przyznaje się do swoich błędów i błędnych kalkulacji i obraca to na swoją korzyść. Przecież nie każdy polityk jest w stanie powiedzieć publicznie: myliłem się, dziękuję za zwrócenie uwagi na tę kwestię.
Jednak na konferencji prasowej 27 sierpnia obecny rząd potwierdził opinię, którą już wyrobiło sobie wielu: nie lubi krytyki, a nawet cienia krytyki. Uważa, że nie popełnia błędów i zawsze podejmuje właściwe decyzje. Jest to generalnie złe. Bo dziennikarze wcale nie są wrogami władzy. Wręcz przeciwnie, zależy im na tym, aby państwo i urzędnicy pracowali lepiej, wydajniej, bardziej przejrzyście i bardziej odpowiedzialnie. Krytyka utrzymuje polityka w dobrej kondycji, nie pozwala mu się zrelaksować. Zmusza cię do większej odpowiedzialności za swoje słowa i czyny. Promuje samodoskonalenie. Wiemy doskonale, w co zamienia się kraj, w którym nie ma wolnej prasy, a media istnieją tylko po to, by ubóstwiać rządzącego lub zawsze zgadzać się z władzą.
Prawdopodobnie w przyszłości będziemy świadkami nowej serii nieporozumień między ukraińskimi władzami a dziennikarzami. Pojawią się nowe trudne pytania i nowe obelgi. Nie to jednak jest najważniejsze. Najważniejsze jest to, że ukraińskie dziennikarstwo zachowuje zdolność do zadawania niewygodnych, krytycznych pytań każdemu rządowi. To ważny znak wolności i dobra szczepionka przeciwko autorytaryzmowi.
