Pomysł wejścia do polityki Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych Ukrainy Wałerija Załużnego aktywnie krąży w społeczeństwie od co najmniej kilku miesięcy. Załużny jest umieszczany w sondażach opinii publicznej i mierzy się jego potencjalne notowania jako kandydata na prezydenta i lidera hipotetycznej partii politycznej. Wysokie poparcie dla generała tylko wzmacnia pogłoski, że Załużny ma przed sobą wielką polityczną przyszłość. Czy jednak nie jest za wcześnie, by z głównodowodzącego uczynić czołowego ukraińskiego polityka?
Mimo wysokich notowań i znacznego potencjału jest już trochę za wcześnie na wyciąganie wniosków na temat perspektyw politycznych Załużnego. Głównym powodem jest to, że sam Załużny nic o tym nie powiedział. Tym samym niektóre z jego artykułów w zagranicznych mediach oraz niezbyt częste wystąpienia publiczne i wpisy na portalach społecznościowych można interpretować jako próbę oddzielnego pozycjonowania z myślą o zbliżającej się kampanii w polityce. Ale jak na razie wygląda to raczej na pragnienie społeczeństwa, aby widzieć Załużnego nie tylko jako wojskowego, ale także jako polityka. Przyczyn tego zjawiska należy szukać zarówno w postawach i nastrojach psychicznych Ukraińców, jak i w stopniowej kumulacji niezadowolenia z obecnego ukraińskiego rządu.
Pomimo skłonności do podejmowania emocjonalnych decyzji i popełniania błędów w wyborach, Ukraińcy mają znaczny poziom odporności na autorytaryzm i całkowitą monopolizację władzy. Kiedy w 2019 r. obywatele głosowali na Zełenskiego i poparli jego partię Sługa Narodu w wyborach parlamentarnych, kierowali się szczerą, ale naiwną wiarą w systemowe zmiany w państwie. Nie nastąpiła jednak żadna zmiana. Ukraińcy zaczęli więc rozczarowywać się rządem. Być może wielu o tym zapomniało, ale w przededniu rosyjskiej inwazji na pełną skalę sondaże socjologiczne wykazały znaczny spadek poparcia dla obecnego rządu. Partia rządząca miała zagwarantowaną przegraną w wyborach do Rady Najwyższej. A Zełenski ryzykował przegraną ze swoim byłym oponentem Petrem Poroszenką w drugiej turze wyborów.
Wielka Wojna czasowo wstrzymała aktywną działalność polityczną. Poparcie dla rządu gwałtownie wzrosło. Ale to nie mogło trwać zbyt długo. Dawały o sobie znać skandale korupcyjne, niewydolna administracja publiczna, słabe zaopatrzenie armii. A Ukraińcy zaczęli się niepokoić tendencją obecnych władz do nadmiernej monopolizacji. Chęć kontrolowania wszystkiego, odrzucenie publicznej krytyki, strach przed konkurencją polityczną, dziwna i czasem nieudana polityka personalna.
Koncentracja całej kontroli w rękach Kancelarii Prezydenta, przekształcenie rządu i Rady Najwyższej w zwykłe narzędzia realizacji woli Kancelarii Prezydenta budziły coraz większe zaniepokojenie. Jest też jedyny telethon z jego nadmiernie optymistyczną i na wpół fantastyczną rzeczywistością oraz cenzurą mediów. Społeczeństwo zaczęło potrzebować alternatywy. Problem polegał na tym, że na horyzoncie pojawiali się albo starzy i niezbyt ciekawi politycy, albo przypadkowi ludzie, których niezależność była wielkim znakiem zapytania. I tak oczy zwróciły się na generała Załużnego.
Główną potencjalną przewagą polityczną Załużnego jest to, że ma on wizerunek osoby niezależnej z własnym zdaniem. Generał jest personifikacją swego rodzaju archetypu ojca-koszowa. Spokojny, wyważony w miejscach publicznych. Nie ma skłonności do nadmiernego PR-u i narcyzmu. Ten, kto mówi niezbyt dobre rzeczy, nie daje optymistycznych prognoz co do tego, kiedy Siły Zbrojne Ukrainy wkroczą na Krym i nie upiększa rzeczywistości. I to jest dokładnie to, czego brakuje społeczeństwu, które tak naprawdę nie wierzy już w słodkie obietnice. Załużny przez wielu postrzegany jest jako prawdziwie dorosła osobowość i profesjonalista w swojej dziedzinie na tle niejednoznacznego wizerunku i wypowiedzi większości elit politycznych.
Ale jest jeszcze jeden problem. Mimo niezaprzeczalnej charyzmy i popularności Załużny jest obecnie zupełnie nieznany Ukraińcom jako polityk, a nawet jako głównodowodzący. Nie wiadomo na pewno, jakie poglądy polityczne ma Załużny. Kim on jest? Prawicowy, centrowy, liberalny, socjaldemokratyczny, nacjonalistyczny, konserwatywny? W tej chwili można się tylko domyślać jego programu politycznego. Jakie są jego poglądy na gospodarkę i priorytety rozwoju gospodarczego? Co sądzi o walce z korupcją? Czy zdaje sobie sprawę z tego, które sektory należy zreformować w pierwszej kolejności, aby zachować ukraińską państwowość? Czy rozumie znaczenie zapewnienia niezależnego działania różnych instytucji oraz równowagi w strukturze władzy? Jak widzi geopolityczne miejsce Ukrainy w świecie? Wreszcie, czy Załużny jest skuteczny jako menedżer, organizator i przywódca, który gromadzi wokół siebie ludzi o podobnych poglądach i prowadzi ich do celu, poza armią? Niestety, na te i inne pytania nie mamy w tej chwili odpowiedzi.
Niewiele też wiemy o szczegółach dowodzenia armią ukraińską, o osobach odpowiedzialnych za wybór strategii i taktyki. O udanych i nieudanych decyzjach. O sukcesach i porażkach w czasie wojny. Kto za tym stoi i kto za co odpowiada? Jaka jest rola Załużnego? Jeśli chodzi o jego robotaTu przeszkadzał z zewnątrz? Czy to prawda, że poszczególni dowódcy bardziej słuchają rozkazów z Kancelarii Prezydenta niż ze Sztabu Generalnego? Kto nalegał na krwawą obronę Bachmutu? A kto był przeciwny nieudanej kontrofensywie w 2023 roku? Pojawia się również wiele pytań dotyczących przygotowania Sił Zbrojnych Ukrainy do rosyjskiej inwazji. Dlaczego nie zbudowano fortyfikacji? Dlaczego budowa inżynieryjnych linii obrony przez wroga była niepoważna?
Do mediów przeciekają jedynie pojedyncze fragmenty, które wciąż nie wystarczą, by ułożyć jedną układankę i ogarnąć cały obraz. Tymczasem problemy ukraińskiej armii to nie tylko brak broni i amunicji. I to nawet nie w złej strategii i taktyce na pewnych etapach wojny. Faktem jest, że Siły Zbrojne Ukrainy wciąż mają wiele pozostałości po czasach sowieckich. Cena za to jest zbyt wysoka – ludzkie życie. Wbrew temu, co mówi się o standardach NATO, nie mamy głównego zachodniego standardu: oceniania skuteczności dowódcy przede wszystkim na podstawie liczby uratowanych lub utraconych żołnierzy. Jest odpowiedzialność pojedynczego żołnierza, ale nie ma odpowiedzialności dowództwa za wysokie straty z możliwością degradacji w stopniach i stanowiskach oraz innych surowszych sankcji.
Oczywiście, Załużny jest postacią charyzmatyczną. I na zawsze zasłużył sobie na swoje miejsce w historii Ukrainy. Wokół Załużnego utworzyła się pewna mityczna aureola. Ta aureola zapewnia wysoką ocenę szefowi Sztabu Generalnego. Być może postrzeganie Załużnego przez społeczeństwo jest mniej lub bardziej prawdziwe. A może to raczej wytwór wyobraźni społecznej. Notowania Załużnego mogą być też nie tyle jego osobistymi ocenami, co sygnałem ze strony społeczeństwa, które czuje się zmęczone, rozczarowane i chce realnej alternatywy dla Zełenskiego. Rzeczywiście, w historii zdarzały się przykłady, kiedy wojskowi odnosili sukcesy jako politycy. Ale dopóki Załużny nie powie, że idzie do polityki, nie opublikuje swojego programu politycznego, nie przedstawi swojego zespołu, nie jest za wcześnie, by mówić o jego prawdziwym potencjale politycznym.
