Głównym wydarzeniem tygodnia w konflikcie zbrojnym między dwoma „byłymi bratnimi narodami” (nawiasem mówiąc, już samo to sformułowanie, używane od czasu do czasu przez rosyjskich propagandystów, jest wielkim sukcesem Ukrainy, ale nie o tym mówimy) był incydent z wojskowym samolotem transportowym Ił-76, który rozbił się w obwodzie biełgorodzkim, na północny wschód od centrum regionu.
A potem, jak to często bywa w takich historiach, pojawiły się opcje. I to ze wszystkich stron. A teraz porozmawiamy o stronie rosyjskiej, która tym razem działała dość jasno i szybko – kładąc na stole wersję zestrzelenia samolotu przez ukraińską rakietę. Oczywiście zdarzały się wpadki i ekscesy (albo „lista więźniów”, którzy rzekomo znajdowali się w tym samolocie) Simonian okazała się mało realistyczna), albo za konkretny atak na Ił-76 obwiniano system niemiecki TĘCZÓWKA-T SLM, z którego według rosyjskich propagandystów pocisk po prostu nie byłby w stanie fizycznie polecieć do miejsca, w którym spadł), ale ogólnie rzecz biorąc, rosyjskie stanowisko jest jasne i oczywiste.
W zasadzie, jeśli mówimy o stosunkach rosyjsko-ukraińskich w sensie globalnym, to stanowisko to nie pojawiło się 24 lutego 2022 r. ani nawet 20 lutego 2014 r. We wszystkich incydentach, prawdopodobnie począwszy od 21 lipca 1992 r., kiedy okręt patrolowy SKR-112 podniósł ukraińską banderę na Krymskim Nowooziernie i udał się do Odessy, Rosja zajmowała to samo stanowisko: „Ukraina jest winna wszystkiemu”.
I wszystko byłoby dobrze. Takich przykładów nieprzejednanej postawy sąsiadów na planecie jest przecież mnóstwo – od krajów nuklearnych, Indii i Pakistanu, po bardzo drobne konflikty na poziomie globalnym (na przykład, czy słyszeliście o aneksji przez Królestwo Tonga nieuznawanego mikropaństwa Republiki Minerwy, położonego na rafach koralowych o tej samej nazwie?). Ukraina nie jest odosobniona w takim stosunku do samej siebie. I musimy z tym żyć w przyszłości, nawet jeśli Rosja się rozpadnie. Bo przynajmniej mamy w pobliżu Węgry Orbána, gdzie nie ma zauważalnych zmian w kierunku zdrowego rozsądku w relacjach z nami i nie tylko z nami.
Najważniejsze w tej historii jest to, że niektórzy Ukraińcy od dawna wierzą, a nawet nadal wierzą w rosyjską propagandę. Dzieje się tak z kilku powodów. To klasyczna logika „No cóż, nie mogą kłamać o wszystkim” (tu trzeba przyznać, że cierpią na tym nie tylko Ukraińcy, ale także społeczeństwa zachodnie, które uparcie nie chcą dostrzec oczywistości – w pobliżu wyrósł prawdziwy kanibal i to nie bez ich pomocy) i nieufność do własnego rządu, nieufność pielęgnowana przez reżim na Kremlu.
I w tym aspekcie rok 2019, który można i należy nazwać kluczowym rokiem w historii Ukrainy, swoistym punktem rozłamu, tak naprawdę niczego nie zmienił. Tyle, że nazwisko „Poroszenko” zostało zastąpione przez „Zełenski”, a ogólna logika pozostała taka sama: nasz prezydent kłamie, co oznacza, że niektóre rosyjskie wypowiedzi (które w rzeczywistości są niczym innym jak fake newsami, elementami informacji i psychologicznych operacji specjalnych) mogą okazać się prawdziwe. Albo w opowieściach o „specjalnym statusie Donbasu”, albo w przypadkach niepowodzeń na froncie wojny na pełną skalę.
Może to zabrzmieć dziwnie, ale Rosja tak naprawdę nie prowadzi wojny przeciwko Ukrainie, ale specjalną operację wojskową. Po prostu większość ludzi nie rozumie, na czym dokładnie polega ich „specjalizacja”. A ta litera „C” w znanym skrócie „SVO” oznacza komponent informacyjny, a raczej dezinformacyjny. I trzeba przyznać, że okupanci odnoszą na tym kierunku znacznie większe sukcesy niż na teatrze wojny, gdzie w 2023 r. nie udało im się zdobyć niczego mniej lub bardziej znaczącego – a to, co zdobyli, to nic innego jak ruiny, i to tak mało znaczące w skali całej wojny, że Władimir Putin nie ma się czym pochwalić.
W społeczeństwie ukraińskim panuje opinia, że Rosja w taki czy inny sposób wspiera jakieś siły polityczne, niektórych polityków w Ukrainie. Umownie nazywani Porokhobotami wierzą, że Kreml stoi po stronie (a nawet kontroluje) Zełenskiego. Przeciwny obóz, posługując się słabymi argumentami, takimi jak legendarne już „Ściskam Ci dłonie, przytulam Cię”, twierdzi coś przeciwnego. W rzeczywistości Rosja wspiera się w Ukrainie. Próba wykorzystania – najczęściej „w tle” – różnych struktur politycznych i finansowych. Dyskredytując, gdy nadarzy się okazja, i siebie. A to, nawiasem mówiąc, też nie jest nowością – przypomnijmy sobie wybory na Białorusi w 2020 r., gdzie płomienie protestu przeciwko kontrolowanemu przez Kreml Łukaszence były podsycane w rosyjskiej telewizji (również, co charakterystyczne, kontrolowanej przez Kreml).
Dlatego ważne jest, aby Ukraińcy zrozumieli, że wszelkie wypowiedzi, wszelkie działania Rosji mają na celu wyłącznie utopienie Ukrainy i któregokolwiek z jej władz w polu informacyjnym. Jakikolwiek. Nie oznacza to, że zwolennicy Poroszenki powinni od razu wybaczyć Zełenskiemu wszystkie swoje przewinienia i go kochać. Zdrowa konkurencja jest podstawą społeczeństwa demokratycznego, a jednomyślność byłaTylko dyktatury takie jak Chiny, Rosja czy Iran. Muszą jednak zrozumieć, że kiedy kremlowscy propagandyści obwiniają za katastrofę Ił-76 Ukraina, to nie dlatego, że Zełenski, Załużny czy ktokolwiek inny naprawdę wydał rozkaz zestrzelenia samolotu z ukraińskimi jeńcami. A ponieważ Rosja potrzebuje słabego ukraińskiego rządu (bez względu na to, kto stoi na jego czele), potrzebuje zdezorientowanego ukraińskiego społeczeństwa. Społeczeństwo, które nie, nie i myśli – może Rosjanie nie mylą się i nie mylą, może w ich słowach jest ziarno prawdy.
I właśnie w tym momencie ukraińskie społeczeństwo zaczyna przegrywać wojnę informacyjną. I nieuchronnie ją traci. Bo wystarczy raz uwierzyć w potężną machinę propagandową, która była budowana przez dziesięciolecia (i to nie najgłupszym ludziom w tym kraju, bądźmy szczerzy) – w przyszłości człowiek z pewnością zacznie wierzyć w różne rosyjskie podróbki. A im dalej, tym bardziej niewiarygodne.
Dlatego jedyną logiką, z jaką Ukraińcy powinni podchodzić do tych wszystkich wypowiedzi z drugiej strony frontu, powinno być „domniemanie winy”. Czy Rosjanie coś mówili? Więc kłamali. I to jest jedyny sposób. Tylko całkowite odrzucenie informacji z Rosji jako przynajmniej częściowo wiarygodnego źródła jest gwarancją bezpieczeństwa informacyjnego Ukraińców. Nawiasem mówiąc, nie tylko informacyjne.
W przeciwnym razie, jeśli sprawa „więźniów na pokładzie Ił-76” uzyska poparcie w społeczeństwie ukraińskim, Rosjanie zaczną stosować tę samą logikę w odniesieniu do obiektów trafionych przez armię ukraińską. Dron wleciał w fabrykę prochu – kto im przeszkodzi powiedzieć, że magazyn, w którym (jakimś cudem) przetrzymywano ukraińskich więźniów, został uszkodzony? Jego własna publiczność zawsze będzie popierać każde antyukraińskie kłamstwo. A jeśli dołączy Ukrainiec.
Nawiasem mówiąc, za jedną z udanych reakcji na rosyjskie fake newsy można uznać historię szantażu nuklearnego – wypowiedzi państwa-agresora, że Siły Zbrojne Ukrainy albo planują przeprowadzić atak terrorystyczny na ZNPP, albo przygotowują się do użycia „brudnej bomby atomowej” na froncie. Zarówno Ukraina, jak i kolektywny Zachód zareagowały na tę manipulację tak wyraźnie i jednoznacznie, że Kreml nie miał innego wyjścia, jak tylko zaprzestać podżegania do jednego z najbardziej odrażających narzędzi propagandowych na świecie – Telegram– kanał prowadzony w imieniu trzeciego prezydenta Federacji Rosyjskiej Dmitrija Miedwiediewa.
Taka powinna być reakcja Ukraińców na wszystkie kolejne rosyjskie ataki informacyjne. Oczywiście władze ukraińskie powinny zająć takie samo jasne i jednoznaczne aktywne stanowisko w takich historiach, aby nie było czegoś takiego, jak w przypadku Ił-76. Jednak już o tym rozmawialiśmy.
