30 listopada prezydent Wołodymyr Zełenski wygłosił oświadczenie, które faktycznie wyznaczyło linię ukraińskiej kontrofensywy. Głowa państwa przebywała z wizytą w Zaporożu. Po spotkaniu z wojskowymi prezydent ogłosił, że konieczne jest rozpoczęcie budowy fortyfikacji na wszystkich głównych kierunkach frontu.
Ta decyzja jest słuszna i odpowiada rzeczywistemu stanowi rzeczy na froncie. Ale jest też bardzo późno. Dla obiektywizmu trzeba powiedzieć, że potężne fortyfikacje powinny powstać już w 2021 roku. W tym czasie w światowych mediach zaczęły pojawiać się niepokojące informacje o planach militarnych Rosji wobec Ukrainy.
8 lutego 2022 r., gdy do inwazji na pełną skalę pozostały nieco ponad dwa tygodnie, Kancelaria Prezydenta ogłosiła ciekawe statystyki. W ramach programu Wielka Budowa w 2021 roku wyremontowano 7 tys. metrów kwadratowych. 288 km dróg krajowych i lokalnych. W roku przedwojennym wydatki budżetu państwa na budowę dróg wyniosły 132 mld hrywien. To prawie trzy razy więcej niż planowano na początku 2021 roku. To poważne liczby, które w czasie pokoju można by przedstawić jako jedno z osiągnięć władzy. Ale nie wtedy, gdy masz obok siebie nieodpowiedniego sąsiada, ciągnącego swoje armie na granice.
Po zakończeniu stanu wojennego i wznowieniu pełnoprawnego procesu politycznego jednym z głównych pytań, jakie społeczeństwo zada obecnemu rządowi, jest brak działań na rzecz budowy struktur obronnych przed rozpoczęciem rosyjskiej inwazji. Z kwoty 132 mld hrywien co najmniej 10% można by bezpiecznie przeznaczyć na budowę umocnień w pobliżu granicy ukraińsko-rosyjskiej. Prowadź wydobycie, buduj betonowe fortyfikacje, rowy przeciwczołgowe i kilka pasów zapór. Wtedy wróg na pewno nie byłby w stanie tak łatwo przebić się aż do Kijowa, zająć części obwodów czernihowskiego i sumskiego, przebić się prawie do centrum Charkowa, a także przejść w defiladzie do Chersonia, Melitopola, Berdiańska i Enerhodaru.
Współczesne doświadczenia rosyjskich sił okupacyjnych pokazują, że Ukraina miała wystarczająco dużo czasu, aby zbudować potężne linie obronne. Na kilka miesięcy przed czerwcem 2023 r. rosyjskim okupantom udało się zbudować aż trzy linie obrony i przekształcić je w potężny system fortyfikacji. Musimy uczciwie przyznać, że wróg nie siedział bezczynnie w oczekiwaniu na ukraińską ofensywę. Aktywnie się do niej przygotowywał. Poważne informacje o przygotowaniach Rosji do inwazji pojawiły się jesienią 2021 roku. Do 24 lutego pozostało jeszcze kilka miesięcy. Jednak z jakiegoś powodu strona ukraińska uznała, że zagrożenie rosyjskie jest raczej iluzoryczne i nie jest to odpowiedni czas na budowę umocnień. W związku z tym aktywnie uzupełniano drogi. To ustalanie priorytetów miało bardzo złe konsekwencje w przyszłości.
Fortyfikacje obronne dowiodły swojej konieczności w warunkach współczesnej wojny rosyjsko-ukraińskiej. Biorąc pod uwagę przewagę agresora w lotnictwie, sprzęcie, artylerii i sile ludzkiej, wstępnie przygotowane linie obronne są warunkiem koniecznym do odstraszenia armii najeźdźcy. I mamy już częściowo udany przykład takiego odstraszania. Jednym z powodów, dla których Rosjanie wciąż nie mogą zdobyć Donbasu, jest obecność ukraińskich struktur obronnych zbudowanych po 2014 roku.
Fortyfikacje w Donbasie zaczęto budować po rozpoczęciu wojny rosyjsko-ukraińskiej. Do końca lata 2015 roku wybudowano trzy linie o długości 600 km. Wydano na to około 850 mln hrywien. Łącznie na trzech liniach obrony wzniesiono 300 obiektów obronnych, wykorzystując 12 tys. konstrukcji. Następnie ulepszono fortyfikacje w Donbasie. Od czasu do czasu media donosiły o fortyfikacji ziemianek. Oczywiście linie fortyfikacyjne Sił Zbrojnych Ukrainy mogłyby być potężniejsze i lepiej wyposażone. Wiele ziemianek zbudowano z drewna, a nie z betonu. A projekt tzw. „muru Jaceniuka”, na który do końca 2021 roku wydano 2,5 mld hrywien, nie stał się poważną przeszkodą dla wojsk agresora. Odpowiedzialność za to ponosi jednak zarówno były, jak i obecny rząd.
Tak czy inaczej, niezbyt potężne i niezbyt doskonałe ukraińskie fortyfikacje w Donbasie odegrały rolę w odstraszaniu rosyjskich najeźdźców. To dzięki nim wojska rosyjskie zbyt wolno się w tym kierunku frontu po 24 lutego 2022 r. Wróg rzucił duże środki na zdobycie Donbasu i od dawna stawia sobie za cel zajęcie całego terytorium obwodu donieckiego. Cel ten nie został jednak jeszcze zrealizowany. A Rosja straciła w Donbasie dziesiątki tysięcy żołnierzy i tysiące spalonego sprzętu. I nadal je traci, bezlitośnie rzucając swoich żołnierzy pod ostrzał Sił Zbrojnych Ukrainy.
Przejście do obrony strategicznej nie oznacza niemożności prowadzenia działań ofensywnych. Pomaga jednak uratować żołnierzy i zadać wrogowi znaczne straty. W warunkach, gdy wróg przewyższa cię liczebnie w różnych parametrach, jest to jedyny sposób, aby to powstrzymać. Niepisana zasada udanego przełamania obrony wymaga, aby strona atakująca miała co najmniej trzykrotną przewagę nad wrogiem w kierunku głównego uderzenia. Rosja wykazała się odpornością na sankcje (w szczególności poprzez słabe mechanizmy kontroli i liczne luki prawne). Jego kompleks wojskowo-przemysłowy rzeczywiście zwiększył produkcję. Ale możliwości agresora nie są nieograniczone. Czy będzie w stanie stworzyć zdecydowaną wielokrotną przewagę sił i środków do przebicia się przez kilka linii obronnych? Wątpliwe jest, czy są to rzeczywiście dobrze zbudowane i potężne fortyfikacje. Ale ponoszenie ogromnych strat jest całkiem.
Niedawno ukazała się niemiecka edycja Bild opublikował ciekawy materiał. Mówi się, że Ukraina postanowiła zmienić swoją strategię. Teraz priorytetem Kijowa jest zniszczenie jak największej liczby rosyjskich żołnierzy przy minimalnych stratach w armii ukraińskiej. Z drugiej strony odzyskanie okupowanych terytoriów nie jest obecnie głównym celem armii ukraińskiej. Ochrona obecnej linii frontu również nie jest głównym celem Sił Zbrojnych Ukrainy. Priorytetem jest zniszczenie jak największej liczby rosyjskich żołnierzy przy jak najmniejszej liczbie ofiar w armii ukraińskiej. W takich warunkach rosyjska ofensywa powinna zakończyć się niepowodzeniem, nie osiągając swoich celów strategicznych. Jeśli chodzi o czas, w którym Siły Zbrojne Ukrainy skoncentrują się na utrzymaniu i zwrocie okupowanych terytoriów, nadejdzie, gdy Rosjanie stracą wystarczającą ilość sprzętu i ludzi. A Ukraina otrzyma broń, która zmieni reguły gry i pozwoli jej przejąć inicjatywę. Inne wydanie niemieckie Welt pisze, że obecne przejście Ukrainy do obronności jest tymczasowe. W 2024 roku Siły Zbrojne Ukrainy rzekomo spróbują przeprowadzić nową ofensywę, ale odbędzie się ona w bardziej zwrotnej formie. Wymaga to jednak wystarczającej ilości broni i amunicji. A także do utrzymania zdolności bojowej jednostek wojskowych.
Nauka wojskowa jest do pewnego stopnia cyniczna i okrutna. Uszczuplenie i pokonanie sił zbrojnych wroga ma wyższy priorytet niż utrzymanie, zajęcie lub wyzwolenie terytorium. Niemcy przegrały I wojnę światową i skapitulowały. Chociaż wojska aliantów w momencie zakończenia działań wojennych nawet nie postawiły stopy na jego terytorium. Imperium Rosyjskie dysponowało również ogromnym zapleczem ludzkim i materialnym i planowało przejęcie nowych terytoriów na początku XX wieku. Upadł jednak pod presją wewnętrznych sprzeczności.
Niestety, w Ukrainie wiele decyzji wojskowych zapada z opóźnieniem. Ale jak wróg się nauczy Bazując na naszym doświadczeniu w używaniu nowych rodzajów sprzętu i broni, więc musimy się uczyć z jego doświadczenia. Odrzućcie polityczną doraźność w planowaniu wojskowym i podejdźcie do niej z punktu widzenia racjonalności, chłodnej kalkulacji i zdrowego rozsądku. Wtedy jest szansa, że agresor, który ma ochotę na długi maraton i już myśli o tym, kiedy zagarnie nowe terytoria, sam wpadnie w pułapkę.
