Jesienią 2022 roku Ministerstwo Obrony Ukrainy podpisało trzy kontrakty z firmami fasadowymi na zakup amunicji dla Sił Zbrojnych Ukrainy za prawie 2 mld dolarów. Jednak wszystkie kontrakty nie doszły do skutku, a Ukraina nie otrzymała amunicji – wynika ze śledztwa Hromadske. Opublikowany w środę, 8 listopada.
Ministerstwo Obrony podpisało kontrakt z firmą Arsenał Lwowski na dostawę 100 tys. ton. kopalnie moździerzy o wartości 37 mln dolarów, z chorwacką WDG o wartości ok. 30 tys. ton. pociski czołgowe o wartości 32,5 mln euro, a także ze słowacką firmą Sevotech na zakup 15 tys. ton. zestawy hełmów i kamizelek kuloodpornych o wartości 13 mln EUR. Mimo kontraktów żadna z zamówionych broni nie trafiła w Ukrainę.
Według dziennikarzy w październiku 2022 roku Ministerstwo Obrony podpisało kontrakt z ukraińską firmą Arsenał Lwów, płacąc z góry prawie całą kwotę, 1 mld hrywien (37,5 mln dolarów). Ze strony ministerstwa umowę podpisał ówczesny p.o. dyrektora Departamentu Polityki Wojskowo-Technicznej Ołeksandr Liew, a ze strony Arsenału Lwowa – były deputowany Jurij Zbitniew, który jest również dyrektorem przedsiębiorstwa.
„Pierwsze kopalnie miały przybyć za miesiąc, ale nie stało się to ani pół roku, ani rok później. ” Arsenał Lwowski, jak się okazało, wcale nie jest Lwowem. Jest zarejestrowany w Kijowie, w zwykłym budynku mieszkalnym. Po wizycie na miejscu okazało się, że biuro od dłuższego czasu świeci pustkami. Zamiast tego firma korzysta z pomieszczeń administracyjnych pod innym adresem, ale odmówiła odpowiedzi na nasze pytania. Nic dziwnego – Lwowski Arsenał od samego początku był tylko uszczelką w tym kontrakcie.– czytamy w śledztwie.
Kilka miesięcy przed porozumieniem z ministerstwem kijowska spółka podpisała kontrakt ze słowackim Sevotechem, który miał sprowadzić w Ukrainę 100 tys. ton zboża. Min. Arsenał Lwowa otrzymał dokładnie tyle pieniędzy, ile kosztowały kopalnie, czyli 1,5 mld hrywien, i musiał je przekazać dalej, otrzymując 3% całkowitej kwoty. Jednocześnie dziennikarze, powołując się na przedstawiciela koncernu Ołeksija Choroszajewa, stwierdzili, że Sevotech był też uszczelką w schemacie Ministerstwa Obrony, ponieważ miał przekazywać środki na miny chorwackiej firmie WDG promet, z którą Sevotech miał podpisaną umowę.
„Ta firma powstała dopiero w sierpniu 2022 roku. Jej założycielem, dyrektorem i jedynym pracownikiem w ogóle jest Matthias Zubak, syn osławionego handlarza bronią Zvonko Zubak. Zubak senior zasłynął z dostarczania broni Chorwacji podczas wojny o niepodległość, omijając embargo ONZ. Ale WDG nie jest przecież producentem. Firma ta miała kupować amunicję dla Ukrainy w chorwackich zakładach Elmech Sintermak. Tak więc w jednym kontrakcie między Ministerstwem Obrony Ukrainy a prawdziwym producentem broni były aż trzy uszczelki, których zadaniem było tylko otrzymanie funduszy” Dziennikarze relacjonowali.
Według Ołeksandra Lijewa, byłego p.o. dyrektora Departamentu Polityki Wojskowo-Technicznej Ministerstwa Obrony, od początku chodziło tylko o słowacki Sevotech i zakłady Elmech Sintermak w Chorwacji, a dopiero kilka miesięcy po zawarciu umowy ministerstwo dowiedziało się, że WDG jest w nią zaangażowana. Arsenał Lwów, według Lieva, działał jako pośrednik w transakcji. Później, gdy okazało się, że zapasy amunicji są spóźnione, resztę pieniędzy, których Arsenał Lwowski nie zdążył przekazać firmom partnerskim, aresztowano z inicjatywy Ministerstwa Obrony. Śledczy poinformowali, że kijowska firma przekazała zachodnim przedsiębiorstwom tylko 30% otrzymanej kwoty.
Do realizacji dostaw min, według dziennikarzy, potrzebne były również licencje na transport broni. Chorwacka firma WDG nie posiadała takiej licencji. Ponadto, ponieważ Słowacja i Chorwacja nie mają wspólnej granicy, potrzebne były również zezwolenia na transport broni przez terytorium Węgier lub Austrii i Słowenii – one również nie istniały.
„Dlatego miny dla ukraińskiej armii miały być produkowane przez chorwackie zakłady Elmech Sintermak. Jednak zapytany przez Hromadske Elmech jednoznacznie odpowiedział, że nigdy nie otrzymał żadnych funduszy ani certyfikatów użytkownika końcowego, ani od państwa ukraińskiego, ani od żadnej z wymienionych firm.– czytamy w śledztwie.
Ostatecznym odbiorcą środków była chorwacka spółka Zubaka, której prawnik tłumaczył, że lwowski Arsenał nie wywiązał się z umowy, dlatego zakłady Elmech rozwiązały umowę z WDG. Według prawnika, Lwów Arsenał nie doszedł do skutku i wysłał tylko 10% zamiast 50%. WDG powiedziało Sevotechowi, że umowa opiewa na 50% i te środki muszą zostać wypłacone.
„Gdzieś w grudniu 2022 roku Sevotech otrzymał kolejną 20% subskrypcji. Oznacza to, że w sumie okazało się, że jest to 30% ceny contraAle nadal nie 50, jak uzgodniono. To wciąż było za mało dla Elmecha i Elmech ostatecznie rozwiązał kontrakt z WDG. A WDG było również zobowiązane do zapłacenia grzywny”.„W związku z tym będziemy kontynuować współpracę z naszymi partnerami” – powiedział prawnik
Zgodnie z umową między Sevotechem a lwowskim Arsenałem, zaliczka mogła być wpłacona częściowo, w wysokości co najmniej 35% ceny kontraktu, zauważyli dziennikarze. Pieniądze, które Arsenał Lwowski zapłacił Sevotechowi, wyniosły zaledwie 35%. W związku z tym umowy wszystkich uczestników systemu po prostu nie były ze sobą skoordynowane, a cała ta struktura nie była opłacalna od samego początku.
„Według dyrektora Sevotech, Jana Gördermarskiego, po wycofaniu się zakładów Elmech z umowy, zaproponował dyrektorowi lwowskiego Arsenału Jurijowi Zbitniewowi rozwiązanie kontraktu i zwrot pieniędzy. I podobno to Zbitniew nalegał na pozostawienie kontraktu w mocy i odkupienie go od innego producenta. I wtedy WDG i Sevotech zdecydowały się kupić amunicję dla Ukrainy nie w Chorwacji, ale w Kambodży i Bułgarii. Ściślej rzecz ujmując, nadal je tam kupują, udzielają licencji i obiecują, że pierwsze kopalnie w ramach kontraktu wkrótce dotrą w Ukrainę. Ale one jeszcze nie istnieją.– stwierdzili śledczy.
Obecny deputowany partii „Batkiwszczyna” Serhij Taruta również był zamieszany w aferę z minami, w której praskim biurze spotykali się przedstawiciele firm fasadowych. W biurze doszło do konfliktu, który nie doprowadził do rozwiązania problemu z umowami. Według Taruty, nie komunikował się później z uczestnikami spotkania.
W grudniu 2022 r. WDG miało też nieudany kontrakt z Ministerstwem Obrony na dostawę 30 tys. pocisków czołgowych kalibru 125 mm w Ukrainę za 32,5 mln euro. Pociski, podobnie jak miny, nie dotarły do Ukrainy. Zgodnie z rachunkiem przepływów pieniężnych WDG, z pieniędzy na muszle nie pozostało prawie nic. Nawiasem mówiąc, dziennikarze otrzymali konto nie z banku, ale z czeskiej kasy oszczędnościowo-kredytowej PDZ.
„Na pierwszy rzut oka dziwne jest, że chorwacka firma otwiera swoje główne konto firmowe w Czechach, i to nie w banku, ale w unii kredytowej. Ale z oświadczenia wynika, że dyrektor firmy kilkakrotnie wypłacał duże kwoty gotówki – po 500-700 tysięcy euro, raz – nawet ponad milion. W większości ukraińskich i europejskich banków po prostu niemożliwe jest regularne otrzymywanie gotówki w takich ilościach. Jest więc prawdopodobne, że WDG miało specjalne relacje z tą unią kredytową – i dlatego konto zostało tam otwarte”.– stwierdzili śledczy.
Według dziennikarzy Denis Szarapow, były wiceminister obrony Ukrainy i były partner biznesowy Andrija Jermaka, z którym dobrze zaznajomiony jest przedstawiciel Sevotecza Ołeksij Choroszejew, może być zamieszany w intrygę z firmami fasadowymi. Niedawno Szarapow wdał się w skandal z kurtkami dla Sił Zbrojnych Ukrainy. Według Centrum Działań Antykorupcyjnych wiceminister obrony próbował oszukać deputowanych już na posiedzeniu komisji sejmowej. Według Dany Jarowajej, pracując w ministerstwie, Denis Szarapow zajmował się również zakupem broni.
Sam Szarapow zaprzeczył, jakoby kiedykolwiek był zamieszany w tę historię ze lwowskim Arsenałem. Według niego koordynował tylko pracę specjalnych eksporterów, a lwowski Arsenał nie. Były wiceminister zaprzeczył również jakimkolwiek związkom z Choroszawem i zaznaczył, że być może otrzymał kilka ofert od WDG i Sevotech, ale nigdy nie kontaktował się z ich przedstawicielami.
„W ramach trzech kontraktów o łącznej wartości 3 mld hrywien ministerstwo zapłaciło około 2 mld hrywien, ale nie otrzymało zamówionego towaru. Około 800 mln hrywien pozostaje jeszcze pod kontrolą Ukrainy — tyle wynosi saldo środków z tytułu kontraktu na kopalnie, które zostały zatrzymane na kontach Arsenału Lwowskiego– czytamy w śledztwie.
Ukraina nie otrzymała jeszcze min i pocisków.
