Rosja nie będzie w stanie wygrać wojny z Ukrainą. Czy Ukraińcy jej pomogą? Taki wniosek nasuwa się z obserwacji ostatnich wydarzeń i trendów na froncie i w społeczeństwie ukraińskim. Znaków ostrzegawczych jest coraz więcej. To nie jest powód do paniki, nie powód do rozpaczy – ale powód do uważnego przemyślenia i zachowania szczególnej czujności. Wszakże nadchodząca zima może stać się czasem ciężkich prób zarówno w konfrontacji fizycznej, jak i moralnej i psychologicznej.
Im dłużej trwa wojna, tym bardziej jest zmęczona. Zdecydowana większość Ukraińców od dawna nie wierzy w warunkowe „jeszcze dwa, trzy tygodnie”. Duże nadzieje wiązano jednak z szeroko ogłoszoną wiosną kontrofensywą Sił Zbrojnych Ukrainy w celu wyparcia okupantów z zajętych przez nich terytoriów ukraińskiego południa. Z Kancelarii Prezydenta lub innych struktur związanych z władzami raz po raz słychać było brawurowe oświadczenia o rychłym wypędzeniu Rosjan, wielokrotnie ogłaszano termin wkroczenia wojsk ukraińskich na Krym itp. Wszystko to wiązało się z wysokimi oczekiwaniami w obliczu nieprzyjemnej rzeczywistości.
Rzeczywistość jest taka, że Rosjanie mieli dużo czasu – w szczególności ze względu na powolne dostawy broni i sprzętu przez zachodnich partnerów Ukrainy – na zbudowanie głęboko rozwiniętej i silnie ufortyfikowanej obrony. A pokonanie go bez przewagi w powietrzu i w ogóle znaczącej przewagi sił jest zadaniem, którego nigdy nie wykonała żadna nowoczesna armia. Nie dlatego, że to niemożliwe, ale dlatego, że nawet nie próbowałem. Pomimo wszystkich niesprzyjających czynników, odwaga i profesjonalizm Sił Zbrojnych Ukrainy doprowadziły do znaczącego sukcesu. Wszystko jednak zmierza do tego, że (o ile nie dojdzie do nagłego załamania rosyjskiej obrony) cele postawione przed rozpoczęciem kontrofensywy mogą w najbliższym czasie pozostać nieosiągalne. Wywołuje to rozczarowanie zarówno w Ukrainie, jak i na Zachodzie. Chociaż, biorąc pod uwagę wspomniane wyżej niekorzystne warunki i trudność zadania, Siły Zbrojne Ukrainy już teraz pokazują się z jak najlepszej strony.
Rozbieżności między obietnicami składanymi przez ukraińskie władze a rzeczywistymi osiągnięciami na polu bitwy i związane z tym rozczarowanie prowadzą do poszukiwania winnych, podejrzeń i oskarżeń. Niedawny sondowanie Kijowski Międzynarodowy Instytut Socjologii stwierdził, że jedna trzecia Ukraińców (32%) uważa, że istnieje rozłam między przywództwem politycznym i wojskowym Ukrainy. W grudniu 2022 r. było ich zaledwie 10%. Chociaż liczby są nadal dalekie od krytycznego, sam trend powinien być alarmujący. Im dłużej będzie trwała wojna, tym większe będzie niezadowolenie i tym większe prawdopodobieństwo pogłębienia się podziałów w społeczeństwie ukraińskim, które w pierwszych miesiącach pełnoskalowej inwazji było bardziej monolityczne niż kiedykolwiek wcześniej. Co więcej, powodów do niezadowolenia i narzekań jest znacznie więcej niż tylko impas na froncie.
W czasach, gdy większość Ukraińców walczy ze wszystkich sił lub stara się być jak najbardziej użyteczna dla wspólnej sprawy w inny sposób, kiedy wojna oraz spowodowane nią straty i tragedie stały się codziennością, wciąż są ludzie, którzy żyją jak w innym świecie. Naprawdę nie chcę wyjść na inicjatora „walki klasowej”, ale warto mówić o prawdziwym problemie, zanim stanie się on krytyczny. Batalion Monako, Wojska Obrony Terytorialnej Courchevel, kluby nocne i ich goście, którzy nie przejmują się godziną policyjną i uczuciami innych, wreszcie niedawny ślub w Wynnikach, którego pozazdrościć będą nawet arabscy szejkowie. Wszystko to budzi uczucie obrzydzenia, frustracji i złości.
Nie chodzi o zazdrość, jak wielu mogłoby się wydawać. Jakże trafnie Szprycha Pod tym względem, Jurij Makarow, luksus sam w sobie nie jest ani przestępstwem, ani dowodem fałszywych wartości. A ślub nie jest pogwałceniem żadnej normy prawnej. W końcu nawet w warunkach wojny trzeba żyć, łącznie z małżeństwem. Inna sprawa, że robienie tego z tak demonstracyjnym – aż w złym guście – chełpieniem się własnym majątkiem i statusem w obecnych okolicznościach jest złym pomysłem, z punktu widzenia moralności.
Wyrafinowany gust i wyczucie proporcji są a priori mało charakterystyczne dla ukraińskiego „beau monde”. Zaproszenie Dzidzi czy Olyi Polyakovej do wygłoszenia przemówienia na tak „elitarnym” wydarzeniu jest tego kolejnym dowodem. A kiedy miarą sukcesu jest wielkość pochwał, nie ma się czemu dziwić. Takie „luksusowe” uroczystości sieją wewnętrzną niezgodę w społeczeństwie lepiej niż jakakolwiek rosyjska operacja psychologiczna. I nie wspominamy nawet o takiej kwestii, jak to, w jaki sposób pensja prokuratora czy pracownika wydziału personalnego Wydziału Terytorialnego Państwowego Biura Śledczego we Lwowie umożliwiła zebranie funduszy na takie wesele. Nie wspominamy o tym, bo odpowiedź jest najprawdopodobniej bardzo banalna i przewidywalna.
Na takie ostentacyjnie luksusowe życie „beau monde” nakładają się regularne skandale korupcyjne w zamówieniach publicznych, przeznaczanie niebotycznych funduszy na remonty stadionów lub inne projekty, które mogą poczekać do lepszych czasów, wiadomości o korupcji w TCC lub komisjach lekarskich, o planach wyjazdów zagranicznych mężczyzn w wieku poborowym i wiele, wiele więcejNa przykład w przypadku Stanów Zjednoczonych W takiej sytuacji nawet ci, którzy są świadomi pierwszeństwa ochrony przed wrogiem zewnętrznym i niedopuszczalności wewnętrznych konfliktów, mogą mieć trudności z powstrzymaniem emocji. A kiedy emocje biorą górę, oczywiste fakty schodzą na dalszy plan. Na przykład, że większość pracowników TCC nie jest skorumpowana, a wśród nich jest wielu, którzy walczyli na froncie. Albo, że Ukraina nie jest tak fatalnie skorumpowana, by być państwem upadłym (w przeciwnym razie już by nie istniała). Albo, że elita w realiach demokratycznego społeczeństwa jest odbiciem samego społeczeństwa. Dlatego korzenia problemu należy szukać przede wszystkim w nim, a nie w „walce klasowej”.
Zbliża się również zima z bardzo prawdopodobnym ostrzałem infrastruktury energetycznej, co oznacza nieuniknione przerwy w dostawie prądu. Zeszłej zimy dało to początek bardzo niepokojącym zjawiskom, kiedy w ferworze walki o równość i sprawiedliwość wiele osób nie rozumiało, że pojęcia te nie są tożsame. To prowokowało wiele sytuacji typu „dlaczego oni wyłączają mi prąd, a mój sąsiad nie”. Biorąc pod uwagę, że napięcie w społeczeństwie tylko wzrosło w ciągu roku, ta zima jest najeżona jeszcze bardziej destrukcyjnymi namiętnościami.
Nasza historia zna niejeden przykład tego, jak wewnętrzne konflikty miały fatalne konsekwencje dla ukraińskiej państwowości i Ukraińców. „Ruina” epoki kozackiej, wzajemna walka w obliczu zagrożeń zewnętrznych podczas rewolucji ukraińskiej 1917-1921, w tym poprzez kwestie społeczne – to tylko najbardziej uderzające przypadki. Nie oznacza to jednak, że Ukraińcy jako społeczeństwo są skazani na ciągłe wpadanie w tę samą pułapkę.
Historia to nie zdanie. Nie determinuje przyszłości w stu procentach, choć nie jest łatwo przezwyciężyć jej bezwładność. Od prawie dziesięciu lat Ukraińcy skutecznie odpierają agresję znacznie silniejszego wroga, pozbawionego resztek moralności i człowieczeństwa. Mimo wszystkich namiętności i sporów, także politycznych, wielu z nas zdaje sobie sprawę, że problemy wewnętrzne nie zagrażają samemu faktowi istnienia państwa i narodu ukraińskiego, w przeciwieństwie do armii rosyjskiej. Problemy z elitami, korupcja, nierówności i niesprawiedliwość – to wszystko może i powinno być nagłaśniane i przezwyciężane w miarę dojrzewania samego społeczeństwa ukraińskiego. Ale nie kosztem wewnętrznej jedności w warunkach wojny na pełną skalę.
Wyżej wymienione problemy nie mają szybkich rozwiązań ani łatwych odpowiedzi. Istnieje pewność, że nastąpi postęp. Będzie trudno, powoli, niekonsekwentnie. Ale to wszystko nie będzie miało sensu, jeśli Ukraińcom pozwoli się ulegać zarówno sztucznym prowokacjom wroga, jak i pokusie uczynienia wewnętrznych kłótni głównym priorytetem i szukania prostych i szybkich recept na złożone, ale nie śmiertelne choroby.
Bo wtedy nie będzie państwa ukraińskiego – nie idealnego, ale własnego, które można ulepszać codzienną ciężką pracą. Nie będzie Ukraińców jako narodu. Życie za każdym razem rzuca nam nowe wyzwania. W najbliższych miesiącach Ukraińców czeka jedna z najtrudniejszych moralnie i psychologicznie prób. I będzie to bardzo smutne, gdy pomimo wszystkich ostrzeżeń z przeszłości i zwycięstw militarnych teraźniejszości, sami staniemy się twórcami naszego własnego upadku. Zrozumienie przeszłości, chłodna głowa i umiejętność ustalania priorytetów są tym, co może uratować Cię przed takim scenariuszem. Pamiętajmy o tym. Nawet jeśli naprawdę chcesz zapomnieć.
