Skandale korupcyjne w Ukrainie wywołują coraz ostrzejszą reakcję społeczeństwa. Gdyby nie stan wojenny, prawie na pewno doprowadziłyby do demonstracji i innych aktów aktywizmu obywatelskiego z politycznymi żądaniami wobec władz. Jednak niemożność wyrażenia protestu w formie publicznej i masowej oznacza, że wewnętrzne niezadowolenie będzie tylko rosło. I z pewnością będzie to miało negatywny wpływ na notowania rządu i zaufanie do niego.
To skłania obecny rząd do podjęcia nadzwyczajnych kroków w celu zmniejszenia stopnia oburzenia społecznego i przesunięcia punktu ciężkości uwagi. Jednym z takich kroków jest propozycja prezydenta Wołodymyra Zełenskiego, by zrównać korupcję w czasie wojny ze zdradą.
Na pierwszy rzut oka wzmocnienie odpowiedzialności urzędników za korupcję w czasie wojny jest właściwym krokiem. A niektórzy Ukraińcy byli entuzjastycznie nastawieni do przemówienia prezydenta. Ale ogólnie rzecz biorąc, taka propozycja władz nie wygląda całkowicie szczerze. Głównym problemem Ukrainy nie jest łagodność karania za korupcję, ale przede wszystkim brak nieuchronności kary. Skorumpowani urzędnicy mają wyjątkową zdolność unikania odpowiedzialności. W takich warunkach odpowiedzialność karna może zostać zwiększona tak bardzo, jak chcesz, ale nie będzie to miało żadnego znaczenia, ponieważ większość przestępców nadal uniknie sprawiedliwej kary.
Co więcej, lwia część przestępstw korupcyjnych i nadużyć w naszym kraju pozostaje nieznana opinii publicznej. Nie dlatego, że skorumpowani urzędnicy umiejętnie się maskują i używają specjalnych, zaszyfrowanych metod, aby wprowadzić w błąd funkcjonariuszy organów ścigania. Ponieważ ukraińskie organy antykorupcyjne i cały system ścigania są słabo świadome faktów korupcji. Tak źle, że skorumpowani urzędnicy mogą kraść dosłownie pod nosem. A ich nielegalne działania nie będą dla nikogo wielką tajemnicą. Z wyjątkiem tych, którzy jako pierwsi powinni zwrócić uwagę na te przestępcze czyny.
Znaczna część przestępstw korupcyjnych stała się znana opinii publicznej nie dzięki pryncypialnej, uczciwej pracy wielu wyspecjalizowanych organów państwowych, ale dzięki śledztwom dziennikarzy i działaczy sektora publicznego. Gdyby nie te śledztwa, Ukraińcy mogliby nie dowiedzieć się, że w czasie wojny w państwie jest tylu urzędników, którzy są skłonni do nieuczciwych spekulacji. Że jaja można kupić za 17 UAH i sprzedawać w kilogramach. Że niektórzy komisarze wojskowi stali się dolarowymi milionerami w ciągu roku i kupili zagraniczne wille. Że dzięki korupcji wiele tysięcy mężczyzn wyjechało za granicę na podstawie fałszywych dokumentów. Że Ministerstwo Obrony zapłaciło miliardy wątpliwym firmom, ale nigdy nie otrzymało zamówionej broni. Że posłowie i najwyżsi urzędnicy mogą wykorzystywać swoje uprawnienia podczas wojny dla własnego wzbogacenia się, a nie dla służenia ludziom.
Wydaje się, że odpowiedzialne władze w naszym kraju mają instrukcje z góry, aby nie zauważać korupcji niektórych osób. Albo boją się przejąć inicjatywę i czekać na reakcję polecenia. Niezależnie od tego, czy chodzi o defraudacje w dziedzinie obrony, przekupstwo w urzędach celnych, pracę wojskowych urzędów rejestracyjnych i werbunkowych, czy też naruszenia podczas przetargów i zamówień. Dlaczego jednak w Ukrainie powstały liczne organy antykorupcyjne, skoro ich funkcję pełnią dziennikarze śledczy?
Bardzo powszechnym mitem jest to, że bardzo surowe kary za korupcję gwarantują skuteczną walkę z tym zjawiskiem. Istnieją przykłady państw, które przewidują karę śmierci lub amputację rąk za korupcję. Ale w rzeczywistości te drakońskie metody niewiele pomagają w przezwyciężeniu korupcji.
W The Narrow Corridor James Robinson i Daron Acemoglu opisują, jak głęboko skorumpowane jest chińskie społeczeństwo. Wydawałoby się, że państwo autorytarne, które ma ogromne możliwości przymusu i kontroli, przyczyni się do zapewnienia przystępnej cenowo edukacji. W końcu generalnie leży to w jej interesie. Ale rzeczywistość wygląda inaczej. W chińskim systemie edukacji można nawet kupić miejsca przy pierwszych ławkach przy tablicy i na stanowisku kierownika klasy.
Autorzy opowiadają o przypadku, który przydarzył się Chince, Zhao Hua, która poszła zapisać swoją córkę do szkoły podstawowej. Spotkała się z pracownikami powiatowego wydziału edukacji z gotową listą, kto powinien ile zapłacić. Zhao musiał wpłacić 4 800 dolarów. do banku, aby dziecko zostało uznane. Oficjalnie edukacja szkolna w Chinach jest bezpłatna, więc takie „składki” są nielegalne. Chiński rząd zakazał tej praktyki kilka razy od 2005 roku. Ale to nie przyniosło większego efektu.
W innej elitarnej szkole w Pekinie uczniowie otrzymują dodatkowy punkt za każde 4 800 USD, które ich rodzice przelają na konto szkoły. Koszt łapówki za przyjęcie do elitarnej szkoły metropolitalnej może przekroczyć 16 tysięcy USD. Nauczyciele czekają również na prezenty od rodziców w trakcie roku szkolnego.
Korupcja szerzy się również w chińskim systemie rządów. Za pieniądze można kupić posty. A rozwój kariery jest często napędzany przez lepsze kontakty, a nie inteligencję i umiejętności. Na przykład w latach 2001–2013 50 urzędnikówSprzedano średnio 41 pozycji. Liderzy okręgów sprzedawali pozycje po średniej cenie 1,5-2 tysięcy USD. Jednak na najwyższych szczeblach aparatu państwowego pozycje mogą kosztować 60 tysięcy USD. Według obliczeń politologa Minxinga Pei, średnio skorumpowany chiński urzędnik zarabia 170 tysięcy ze sprzedaży stanowisk. USD. Stany Zjednoczone. W 2011 roku chiński minister kolei, Liu Zhijun, miał 350 mieszkań i ponad 100 milionów dolarów. Gotówka. Oczywiście „zarobił” je dzięki swojej pozycji. Jednak większość urzędników unika kary za korupcyjne transakcje. Nic dziwnego, że szczyt Komunistycznej Partii Chin zgromadził ogromną ilość bogactwa. Jak widać, Chiny, pomimo surowości ustawodawstwa antykorupcyjnego i retoryki władz, są przesiąknięte korupcją. I nie ma nikogo, kto mógłby kontrolować rząd w dyktaturze jednej partii.
Iran ma również surowe przepisy antykorupcyjne. Za korupcję można je wykonać, ubić lub odciąć palce. Kara śmierci za korupcję obowiązuje na Kubie, w Wietnamie i Tajlandii. W Arabii Saudyjskiej i Zjednoczonych Emiratach Arabskich można pozbyć się ręki za tendencję do brania łapówek na dużą skalę. Jednak większość z tych krajów nadal zajmuje niskie miejsce w rankingach antykorupcyjnych. Twarde ustawodawstwo nie stało się skutecznym narzędziem walki z korupcją. Zamiast tego autorytarne modele administracji publicznej pozwalają rządzącym uniknąć kary za korupcję. Korupcja staje się szczególnym przywilejem dla elit rządzących. Nepotyzm i kleptokracja mogą unieważnić najostrzejsze ustawodawstwo antykorupcyjne.
Jeśli Rada Najwyższa rzeczywiście poprze inicjatywę Wołodymyra Zełenskiego i zrówna korupcję ze zdradą, pozwoli na przekazanie takich spraw do odpowiedzialności SBU. Eksperci mają rację, wyrażając wątpliwości co do niezależności tego organu. Jeśli organy antykorupcyjne, takie jak NABU, mają przynajmniej częściową autonomię od bezpośredniego wpływu władz, to tego samego nie można powiedzieć o SBU, prokuraturze czy policji. Czy nie okaże się, że w końcu będziemy mieli specjalną „uprzywilejowaną korupcję”, która nie będzie widoczna i karana? Bo to są „insiderzy”, ludzie bliscy władzom.
Aby skuteczniej walczyć z korupcją, nie ma potrzeby przyjmowania nadzwyczajnych, nietypowych zmian w ustawodawstwie. Wątpliwa jest również inicjatywa maksymalnego zaostrzenia kary za korupcję. Przecież głównym problemem Ukrainy nie jest brak prawa, ale brak systematycznej pracy odpowiednich organów i woli politycznej do walki z korupcją.
Aby ograniczyć korupcję, musimy robić proste, oczywiste rzeczy. Organy antykorupcyjne muszą wykonywać swoje funkcje niezależnie od stanowisk i powiązań podejrzanych. Organy ścigania i sądownicze muszą działać w ramach ustawy i konstytucji, a nie według specjalnych zasad lub instrukcji. A władze muszą podjąć fundamentalną decyzję, aby naprawdę walczyć z korupcją. W szczególności, a przede wszystkim, wśród własnego narodu. Zamiast myśleć o tym, jak uczynić organy antykorupcyjne jeszcze bardziej zależnymi i mniej skutecznymi.
