Z powodu wojny na pełną skalę ponad 30 tys. Ukraińców wyjechało do Szwecji. Oprócz Sztokholmu i Malmö większość z nich osiedliła się w Göteborgu, drugim co do wielkości mieście w kraju. Społeczność ukraińska istnieje tu od dawna, ale spotykała się głównie w ważne święta, aby wspierać swoją kulturę.
24 lutego Ukraińcy w Göteborgu – nawet ci, którzy nie przyłączyli się do wydarzeń społeczności – zaczęli codziennie spotykać się na pikieetach przed rosyjskim konsulatem i doprowadzili do jego zamknięcia. Organizują również zbiórki na różne potrzeby przesiedleńców i wojska oraz wspierają rodaków, którzy przeprowadzili się tu w ciągu ostatniego półtora roku. Opowiedzieli nam o tym, jak zmieniło się życie ukraińskiej społeczności w Göteborgu.
„Przed wojną nie dogadywałem się z Ukraińcamisfałszowane”
W deszczowy czwartek we wrześniu kilka osób z ukraińskimi flagami zebrało się w pobliżu konnego posągu Karola IX w centrum Göteborga w Szwecji. Przy akompaniamencie pieśni patriotycznych i wymownych plakatów jeden z uczestników akcji wygłasza długie przemówienie wzywające do powstrzymania terrorystycznego kraju Rosji i wsparcia Ukrainy w tej wojnie. Porywisty skandynawski wiatr wieje żółtymi i niebieskimi kolorami na maszcie.
Takie wiece w Göteborgu odbywają się teraz dwa razy w tygodniu – we wtorek i czwartek, ale miesiąc temu odbywały się codziennie i kończyły się procesją przed budynkiem rosyjskiego konsulatu.
Wiec przed rosyjskim konsulatem w Göteborgu
25 kwietnia Szwecja wydaliła pięciu pracowników rosyjskich misji dyplomatycznych, a od 1 września Zamknięty Konsulat Generalny Federacji Rosyjskiej w Göteborgu, ale ukraińska diaspora w mieście przedłuża pikietę, aby przypomnieć Szwedom o wojnie w centrum Europy.
Natalia Persson przeprowadziła się do Szwecji z Kijowa 22 lata temu, kiedy wyszła za mąż. W Göteborgu mieszka z mężem, synem i matką. Mówi, że przed wojną na pełną skalę nie komunikowała się z innymi mieszkającymi tu Ukraińcami i spotkała się z nimi wszystkimi dopiero 24 lutego.
„Byłem bardzo zły w Ukrainę po 2014 roku, kiedy faktycznie straciliśmy Krym bez walki, a potem zaczęły się walki o Donbas. Ale w tym czasie nie było takiego oporu ani jedności. A po 24 lutego Ukraińcy zorganizowali pikietę przed rosyjskim konsulatem. W tym czasie dołączyło do nas wielu Szwedów, a nawet Rosjan, którzy tu mieszkają – powiedziała nam Natalia Persson.
Dowiedziała się, że wojna na pełną skalę rozpoczęła się w Ukrainie w środku dnia roboczego, mówi, że przez długi czas nie mogła uwierzyć, że nie skończy się szybko, ale tego samego wieczoru wyszła z setkami innych Ukraińców na pikietę w centrum miasta. Pikiety te odbywały się codziennie aż do zamknięcia konsulatu. Teraz w każdy wtorek i czwartek przychodzą do nich Natalia, jej siostra Inna Medovnik i ich matka Oksana. Wraz z nimi na pikietę idzie również Szwed Thomas Behre, a inni Ukraińcy włączają się w proces, głównie ci, którzy mieszkają tu od dawna, a także imigranci, choć nie ma ich wielu.
Aby zorganizować taką pikietę, aktywiści każdorazowo biorą pozwolenie od gminy i informują policję o użyciu wzmacniaczy dźwięku. Organizatorzy tworzą wydarzenia na Facebooku i rozwiązują problemy logistyczne w grupie Göteborg stoi po stronie Ukrainy – codzienne protesty. Wiec trwa godzinę, kończy się hymnem Ukrainy, po którym Ukraińcy wracają do swojego zwykłego szwedzkiego życia.
Ukraińcy w Dzień Miasta Göteborga 3 września 2023 r
„Od pierwszych dni musieliśmy coś zrobić, ale nie wiedzieliśmy, co robić. Potem postanowiłam pomóc w tłumaczeniu różnych dokumentów dla uchodźców, zorganizowali pomoc – mówi Natalia.
Podczas rozmowy jej telefon pęka w szwach od powiadomień, ponieważ troskliwi przechodnie przekazują pieniądze po jej motywujących przemówieniach na wiecu, albo w gotówce, albo przelewane na konto. Szwedzi przekazują pieniądze albo tak po prostu, albo kupują tkaną patriotyczną biżuterię wykonaną przez IDP Olgę Serzhanową.
„Wytrzymałem dziewięć miesięcy”
Olha przeprowadziła się do Göteborga z Kropywnyckiego w marcu 2022 roku z powodu wojny, chociaż i tak planowała to zrobić, ale później, rok później. Teraz jej mieszkanie w Kropywnyckim zamieszkują znajomi, których domy zostały zniszczone. Ona sama mieszka tu z przyjaciółką.
„Pracowałem w firmie, która została zamknięta na początku wojny, a mój szef poszedł na front. W 2023 roku i tak planowała przeprowadzić się do GöteborgaSzwedzki, obywatel Szwecji, nauczył się języka. Musiałem się przeprowadzić trochę wcześniej. Co należało zrobić? Siedzieć i płakać? Przeprowadziłam się, pracuję tutaj i pomagam moim przyjaciołom, którzy są na froncie”, mówi Olha Serzhanova. Od czasu do czasu patrzy na ekran telefonu. Jej przyjaciel służy w wywiadzie i nie ma kontaktu od kilku dni.
„Mamy umowę, że jeśli przeczytał wiadomość, to wszystko jest w porządku. Mam nadzieję, że żyję. To mój bliski przyjaciel, jesteśmy przyjaciółmi od 25 lat. Mam wielu ludzi walczących – Andrija, Roma, drugi Roma, Serhij… Więc zebrałem ją, otrzymałem tam swoją pensję i połowę mojej pensji. I co robić”, dodaje Olha.
Po przeprowadzce do Szwecji kobieta pracowała jako sprzątaczka, a następnie pomagała organizacji w lokalnym kościele, która udzielała pomocy. Pewnego dnia dowiedziała się, że będzie miała nową koleżankę, Rosjankę, i odmówiła pracy w przyszłości.
„Za to zostałam nazwana rasistką nie wprost”, mówi Olha.
Na jednym z takich wieców poparcia dla Ukrainy Olha spotkała się z Żanną Burch-Novoshytską. Jej mąż poszedł na wojnę jako ochotnik i zmarł w ATO kilka lat temu, a Zhanna została sama z trójką dzieci. Przeprowadziła się do Göteborga z córką i synem po masowych atakach rakietowych na infrastrukturę energetyczną zeszłej jesieni. Kobieta mówi, że nie planowała opuszczać Ukrainy, ale ten wyrok trwał dziewięć miesięcy.
„10 października byliśmy we Lwowie, odwiedzając naszą najstarszą córkę. Mój najmłodszy miał iść pobawić się na placu zabaw na podwórku, ale zaczął się alarm. Kilka minut później rakieta uderzyła w pobliską podstację. Wtedy naprawdę się bałam, było przeczucie, że dom się teraz zawali – mówi Żanna Burch-Novoshytska.
Nie chciała jechać tak daleko od domu, ale biorąc pod uwagę, że najbliższe kraje są już pełne ukraińskich uchodźców, zgodziła się na propozycję córki wyjazdu do Szwecji.
„Nie mam krewnych ani przyjaciół za granicą, więc nie miało znaczenia, gdzie się przeprowadzić. Szwecja wydawała mi się bliska duchowi, mamy wiele wspólnego z historią. Nie ma uprzedzeń i jest bardzo tolerancyjna wobec różnych mniejszości – mówi Zhanna.
Żanna jest z wykształcenia nauczycielką języka i literatury ukraińskiej, ale przez prawie rok w Göteborgu nie mogła znaleźć pracy w swojej specjalności. Teraz spodziewa się, że będzie mogła dołączyć do szwedzko-ukraińskiego projektu edukacyjnego, który zajmuje się edukacją dorosłych.
„Wszyscy pomagamy, ale nie konkurujemy”
Ogólnie rzecz biorąc, w Göteborgu jest kilka organizacji, które zajmują się pomocą Ukraińcom. Społeczność ukraińska w Göteborgu Powstał wiele lat temu, a wcześniej zajmował się głównie życiem kulturalnym i zachowaniem tradycji.
„Staraliśmy się zebrać w Dzień Niepodległości, Boże Narodzenie, Wielkanoc, żeby było centrum dla Ukraińców i Szwedów, którzy chcieli zapoznać się z naszą kulturą. Zrobiliśmy również projekt poświęcony Hołodomorowi, aby wpłynąć na rząd Szwecji, aby uznał Hołodomor”, mówi Oksana Henrikson, która przeprowadziła się do Göteborga z Morszyn w 2005 roku.
Jednak praca społeczności musiała zostać przeformatowana od początku inwazji na pełną skalę. Członkowie wspólnoty pamiętają 24 lutego na różne sposoby: niektórzy jako chaos, a niektórzy jako dzień jedności Ukraińców.
„Powstał rodzaj czatu, w którym liczba osób stale rosła. Wezwali ludzi do zebrania się wieczorem w pobliżu rosyjskiego konsulatu. Padał deszcz, wszyscy stali czarni i ponuro, z plakatami. Ludzi było wtedy sporo. Byliśmy milczący, ale bardzo zorganizowani. To był wyjątkowy moment jedności, jakiego nigdy wcześniej nie widziałam” – wspomina Maria Kovalyova.
Dołączyła do społeczności ukraińskiej prawie sześć lat temu, kiedy wyszła za mąż i przeprowadziła się do Göteborga z Czornobajwki w obwodzie chersońskim. Od 2019 roku uczy ukraińskiego dzieci z Ukrainy. Teraz, jak mówi, liczba grup językowych wzrosła. Uczy również języka dzieci diaspory w Szkole Niedzielnej Wreath, która została założona w 2018 roku.
„Naszym celem było nauczenie dzieci, które już się tu urodziły, ukraińskich liter, języka i tradycji. W tym czasie mieliśmy od 5 do 10 dzieci. Teraz jest 200 dzieci, z których część to uchodźcy, którzy przybyli po inwazji na pełną skalę” – mówi Maria Kovalyova.
Obecnie społeczność ukraińska w Göteborgu zajmuje się głównie wolontariatem – organizuje zbiórki pieniędzy na rzecz ukraińskiego wojska: głównie odzież i leki, suche racje żywnościowe, generatory i sprzęt. Relacje ze spotkania są publikowane na stronie społeczności na Facebooku.
„Nie od razu zrozumieliśmy, co możemy zrobić, jak pomóc, ponieważ oficjalnie my, jako organizacja pozarządowa, nie możemy pomóc wojsku zgodnie ze szwedzkim prawem, więc nasze ręce były związane. Ale ludzie zaczęli wrzucać pieniądze na nasze konta, więc postanowiliśmy skupić się na opiece medycznej „- mówi Oksana Henrikson.
Inny członek społeczności, Dmytro Romanchenko, mówi, żeOrganizacja starała się pomóc nie tym, którzy przybywają jako uchodźcy, ponieważ pomaga im państwo, ale tym, którzy pozostali w Ukrainie.
„Są przewoźnicy, którzy przyjeżdżają tu od lat. Współpracowaliśmy z nimi, aby za ich pośrednictwem nieść pomoc. Od samego początku byliśmy trochę zdezorientowani, nie wiedzieliśmy, co przenieść, a następnie ustaliliśmy pomoc zgodnie z potrzebami. Teraz mamy wiele próśb – mówi Dmytro Romanchenko.
Inna organizacja – Pomoc Ukrainie Gotheborg jest oficjalną organizacją, która współpracuje z gminą i przyjmuje i pomaga ukraińskim uchodźcom. Na stronie internetowej organizacji można znaleźć informacje o tym, gdzie udać się po przyjeździe do Szwecji, gdzie można osiedlić się i uzyskać opiekę medyczną, znaleźć pracę i kursy języka szwedzkiego, a także uzyskać tłumaczenie ukraińskich dokumentów. Organizacja zajmuje się również pomocą humanitarną dla szpitali w Ukrainie.
„Nie mamy żadnych animozji. Po prostu ktoś stoi, ktoś organizuje spotkanie. Mamy wspólne imprezy. Wszyscy pomagamy, ale nie konkurujemy ze sobą – mówi Maria Kovalyova.
