Jednym z najgorętszych tematów ostatnich czasów w ukraińskim społeczeństwie jest największa dyskusja od początku rosyjskiej inwazji na pełną skalę (z punktem przejścia w histerię) o tym, jak państwo, władze lokalne czy przedsiębiorstwa powinny wydawać pieniądze. Ta dyskusja dotyka naprawdę ważnych i delikatnych kwestii, ale jednocześnie wiele jej przejawów jest alarmujących.
Ten wzrost zaskakująco zbiegł się z pojawieniem się i rozpowszechnieniem w sieciach społecznościowych rosyjskiej propagandowej opowieści o rozmieszczeniu masowej produkcji dronów kamikaze „Lancet”. Jego podsumowanie można podsumować frazą z filmu „Gwiezdne wojny”, która od dawna stała się memem: „dwieście tysięcy jest gotowych, a kolejny milion jest w drodze”. Rzeczywiste liczby są znacznie niższe. Ale śmiech z kolejnej „perły” rosyjskich propagandystów nie powinien przesłaniać niepokojącej rzeczywistości. Po pierwsze, ten spisek bardzo przypomina informacyjno-psychologiczną operację specjalną (IPSO) (nawet jeśli nie była planowana jako taka), ponieważ poważnie poruszyła nasze społeczeństwo. Po drugie, Rosjanie zwiększają produkcję dronów. I robią to szybciej niż strona ukraińska.
Sieci społecznościowe są już zalane falą zrzutów ekranu z Prozorro •, który przedstawia wiele przetargów na różne przebudowy, naprawy, zagospodarowanie terenu – wszystko, ale nie potrzeby wojskowe. W tym kontekście Ministerstwo Kultury postanawia promować wymianę herbu na pomniku Ojczyzny w Kijowie za 28 mln hrywien. I zgodnie z najlepszymi tradycjami ukraińskich urzędników on nawet nie będzie podkreślał, że te 28 milionów nie jest budżetowe, ale zapewnione przez biznes. W efekcie hasła „lepiej kupować drony” tylko nabierają rozpędu.
Bardzo ważne jest, aby oddzielić muchy od klopsików. Konieczne jest zwiększenie produkcji wszystkiego, co jest przydatne w prowadzeniu wojny. W szczególności drony, których rola jest niezwykle ważna. Zachodnia pomoc zbrojeniowa istnieje dzisiaj (i nie wystarczy), a jutro, biorąc pod uwagę zmiany polityczne w tamtejszych krajach, może się zmniejszyć lub zniknąć. Im mniejsza zależność od niego, tym lepiej. Czy to oznacza, że cała gospodarka powinna być postawiona na czysto wojskowej podstawie, a wszelkie inne wydatki powinny zostać obcięte? Nie do końca. Napisano już wystarczająco dużo na ten temat, aby przejść do dokładniejszych wyjaśnień.
Przypomnijmy tylko, że po pierwsze, znaczna część różnych prac jest realizowana kosztem zachodnich partnerów, przeznaczonych specjalnie na projekty niemilitarne. Po drugie, nie jest to II wojna światowa w jej sowieckim wymiarze, więc nie będzie możliwe „po prostu budowanie fabryk”, jak wyobraża sobie wielu zwykłych ludzi, którzy nie rozumieją czasu trwania, logistyki i innych elementów takich wydarzeń. Wyobraźmy sobie, że jutro prezydent weźmie i zakaże pracy wszystkich kawiarni, kin, sklepów, które nie sprzedają podstawowych towarów itp. Czy wzmocni to zdolności obronne kraju? Mało prawdopodobne. Czy ten wzrost bezrobocia i spadające wpływy z podatków go wzmocnią? Odpowiedź jest oczywista.
Nie oznacza to jednak, że trzeba udawać, że wojna jest gdzieś daleko lub że faktycznie nie istnieje. Jest wiele projektów, w tym infrastrukturalnych, które naprawdę powinny być wykonane nawet w czasie wojny (krytyczne remonty dróg, szkół itp.). Ale jest mało prawdopodobne, że wymiana transportowa w Kijowie za 1,3 mld hrywien jest taka. Albo przebudowa stadionu w Nowojaworowsku, obwód lwowski, za 91 milionów, mimo że nie ma drużyny piłkarskiej jako takiej. Albo brukowana haftowana aleja (co samo w sobie jest absurdalnym pseudopatriotyzmem) we Lwowie za 17 milionów hrywien. I jest wiele takich przykładów.
Oglądając tę paradę ekstrawagancji, wielu Ukraińców budzi bardzo niebezpieczną, ale historycznie nieodłączną cechę – pragnienie wprowadzenia „sprawiedliwości” mimo wszystko, tu i teraz. Niewątpliwie sprawiedliwość jest rzeczą słuszną i konieczną (choć bardzo subiektywną). Ale apele w duchu „precz z mocą, my jesteśmy władzą” nigdy nie przyniosły niczego poza chaosem i zniszczeniem. A w szczególności państwowość ukraińska. Doświadczenie rewolucji lat 1917-1921, jak się wydaje, nigdy nie straci na znaczeniu.
Zamiast popadać w skrajności i ostrzyć widły Facebooka dla rządzących, samokształcenie przyniesie znacznie więcej korzyści, chęć zrozumienia procesów politycznych, gospodarczych lub kulturowych, aby, co najważniejsze, w następnych wyborach nie głosować na tych, którzy „zakopują” miliony w nieodpowiednich projektach podczas wojny w celu „cięcia” funduszy budżetowych. Jednak doświadczenie ostatnich trzydziestu lat uczy, że nie jest to nasza metoda. Bo logika „to dobry człowiek, bo zrobił kilometr drogi w wiosce” na korzyść pewnego kandydata (cytat osobiście usłyszany kiedyś przez autora) będzie długo dominować argumenty o jego korupcji i licznych nadużyciach podczas budowy tej nieszczęsnej drogi.
Władze mogłyby też łagodzić tak niebezpieczne postrzeganie rzeczywistości (w szczególności dla siebie). Nie, nie dlatego, że musi edukować ludzi. Już raz przeszliśmy przez miarkę – i okazało się, że jest. Ale możliwe jest przynajmniej prowadzenie odpowiedniej polityki informacyjnej, aby nie było jak z tym samym trójzębem na pomników Ojczyzny, kiedy Minister Kultury na cały specjalny briefing nie mógł sformułować konkretnej tezy, że biznes daje 28 mln hrywien na zmianę herbu, a nie budżetu. Albo wyjaśnić, dlaczego przez prawie półtora roku wojny na pełną skalę Ministerstwo Obrony nigdy nie nakazało UKROBORONPROM produkcji dronów, takich jak Deklaruje dotyczą kierownika projektu Olega Bołdyriewa (aka Martin Brest).
Ale po co coś tłumaczyć, jeśli polityka jest na pierwszym miejscu (i tak to wygląda). A w kontekście politycznym najważniejszy jest niezbyt wykształcony wyborca. Dlatego zamiast korygować sytuację, warto ją pielęgnować i chronić. Na przykład prymitywne filmy i programy telewizyjne, całkiem w duchu „Dzielnicy”. Ostatnia jaskółka to niedawno zapowiedziana seria o roboczym tytule „SMT Ingulets” o dwóch specjalistach IT, którzy uciekają z pierwszej linii Charkowa i znajdują się we wsi Ingulets, gdzie wszystkim rządzi rolnik Ołeksij Parowoz, pseudonim Batya. A potem – przygody informatyków z głębokiej prowincji. Nawiasem mówiąc, fabuła bardzo przypomina rosyjski serial telewizyjny „Chrząszcze”. „Przypadek? Nie sądzę” (c). Cena emisji to 33 mln hrywien budżetowych. Autor projektu, Jurij Gorbunow, w odpowiedzi na krytykę stwierdził już, że serial ten jest produktem patriotycznym i proukraińskim. Absurdalność tych słów, a także wydawanie pieniędzy na kolejny serial o „głupich herbach” (a inne nie działają na twórców Crazy Wedding), zwłaszcza w dzisiejszych realiach – tak jest, gdy jeśli trzeba wyjaśnić, to nie ma sensu się tłumaczyć.
W tym konkretnym przypadku pojawia się inny problem. Oczywiste jest, że rolnik Ołeksij Parowoz, nazywany Batią, będzie niczym innym jak ekranowym ucieleśnieniem wstrętnego Aleksandra Povoroznyuka – kilkukrotnie skazanego przedsiębiorcy o wyglądzie i nawykach jawnego bandyty z lat 90. Obsceniczne słowa, opowieści o tym, jak kradł, ale tylko od państwa, a nie od ludzi, udawane „rąbanie prawdy” – to właśnie sprawia, że od półtora roku staje się coraz bardziej popularny. Zwłaszcza dzięki wsparciu medialnemu grupy „1+1”, w tym projektom związanym ze studiem Kvartal 95, takim jak „Chysto” Wiadomości” (lub teraz „Bayraktar Wiadomości»).
Wykreowanie przekleństwa wychwalającego prezydenta, popularnej postaci medialnej, jego celowa promocja w wiadomościach, humorystyczne programy (a my, podobnie jak pan Zełenski, znamy ich potencjalną siłę wyborczą), a teraz w serialu telewizyjnym – to wszystko zdecydowanie nie jest przypadkiem. Jest to celowa polityka karmienia dużej części elektoratu telewizyjnym gównem w oparciu o następne wybory. W końcu, dopóki „ludzie” śmieją się z obscenicznego „głosiciela prawdy” Batiego, jest mało prawdopodobne, aby był zaangażowany w samorozwój i samokształcenie, aby dokonać świadomego wyboru przy urnie wyborczej.
Tak więc nawet w środku wojny o przetrwanie w Ukrainie wszystko działa jak zwykle. Budżety są „piłowane”, a nawet tam, gdzie nie, ludzie nadal są pewni, że tak. Bo jest zbyt leniwy, żeby samemu to rozgryźć, a okresowe oburzenie nie potrwa długo – nowa seria, jeśli nie „Sługa narodu”, to „Ingulec” nie będzie na siebie patrzeć. I nawet jeśli wojna zakończy się zwycięstwem (a nie chcę wierzyć, że jest inaczej), problem niskiego poziomu wykształcenia w ogóle, a kultury politycznej w szczególności – lub po prostu głupców – scementuje nasze problemy i zahamuje rozwój. Zwłaszcza, jeśli elity polityczne są albo zadowolone z tego stanu rzeczy, albo same są przynajmniej w pewnym stopniu wyrzeźbione z tego samego „kopytnego” ciasta.
