W ten weekend na tyłach Ukrainy najgorętszym punktem na mapie była Odessa. Nadmorskie miasto doświadczyło największego ataku rakietowego podczas wojny rosyjsko-ukraińskiej. Historyczne budynki w centrum miasta (miasto, które przetrwało działania wojenne podczas pierwszego ruchu wyzwoleńczego XX wieku i II wojny światowej) zostały zniszczone, trafiono nowoczesną kopię soboru Przemienienia Pańskiego PM.
Od niedzieli rano ukraińskie sieci społecznościowe są pełne zdjęć zniszczonych budynków w Odessie, głównie budynków religijnych. Ale, paradoksalnie, wszystkie te zdjęcia powinny być ważne przede wszystkim dla mieszkańców wszystkich innych ukraińskich miast, a mieszkańcy Odessy nie powinni teraz uważać centrum swojego rodzinnego miasta okaleczonego przez najeźdźców, ale zwrócić uwagę na inną osadę, nad brzegiem innego morza – miasto Mariupol.
Mariupol stał się straszliwym symbolem ludobójstwa Ukraińców i całkowitego zniszczenia Ukrainy. Wszyscy widzieli, jak okupanci wymazali to miasto z ziemi Azowskiej za pomocą bomb lotniczych. A potem, po okupacji, Rosjanie dość przewidywalnie zaczęli burzyć budynki zniszczone własnymi rękami i wypędzać miejscową ludność z ocalałych domów, zastępując je importowanymi Rosjanami i migrantami z Azji Środkowej (co oburzyło nawet rosyjskich patriotów narodowych). Był czas, kiedy wielu na wschodzie Ukrainy jeszcze nie wierzyło w taki scenariusz – i nawet nie dlatego, że ci obywatele Ukrainy uważali Rosjan za swoich braci, żywili do nich sentymentalne uczucia i tak dalej. Po prostu nigdy nie przyszło Ukraińcom do głowy, że Rosja zniszczy terytorium, które uważa za „swoje”. Nawet posłanka Sługi Narodu Liza Bohutska szczerze stwierdziła, że takie zniszczenie Lwowa byłoby zrozumiałe – bo oczywiście wrogo nastawieni do Rosjan mieszkają tam ludzie, ale na wschodzie…
Ale widzieliśmy to, co widzieliśmy. Rosjanie faktycznie zniszczyli Mariupol, podobnie jak inne miasta i wsie w obwodach donieckim i ługańskim. I nie pasowało to do ukraińskich głów. Nie pasował z jednego prostego powodu – te głowy, bez względu na to, jak bardzo były zanurzone w rosyjskiej przestrzeni informacyjnej, zwłaszcza w latach 90., nie zwracały uwagi na los innego okupowanego przez Rosję miasta – Groznego. (Zgodnie z oficjalnym stanowiskiem Ukrainy, które jest już odzwierciedlone na mapach, Czeczenia jest państwem okupowanym przez Rosję.)
Potem armia rosyjska zrobiła to samo ze stolicą Czeczeńskiej Republiki Iczkerii, w którą w 2022 roku ta sama armia zamieniła Mariupol. Miasto właściwie przestało istnieć. A potem został odbudowany. Pytanie, które prześladowało tych Ukraińców, którzy zauważyli tę historię, brzmiało: po co niszczyć to, co uważasz, a uważasz za własne?
Zostawmy na boku temat korzyści finansowych – budowa nowych mieszkań (dla rosyjskich wojskowych i cywilnych okupantów) przynosi teraz w Mariupolu dobre pieniądze przez biznesmenów bliskich Kremlowi, tak jak to oczywiście było również w Czeczenii. Ale jest jeszcze jeden, znacznie ważniejszy powód.
Rosjanie nie potrzebowali Mariupola zdobytego z Ukrainy. Bo w tym Mariupolu mieszkali Ukraińcy – choć nie jak w Kijowie, Winnicy czy Galicji, o różnych poglądach politycznych, ale Ukraińcy, którzy przez trzy dekady niepodległości przyzwyczaili się przynajmniej do tego, że władze ich słuchają. I że władze mogą i powinny być naciskane. A taka pozycja ludności jest śmiercią dla rosyjskiego reżimu FSB Putina. Dlatego Kremlowi o wiele bardziej opłaca się zniszczyć miasto, wypędzić (nie tylko to, ale i to) miejscową ludność, jakkolwiek prorosyjską, i odbudować je uległymi niewolnikami. Abyś mógł bezpiecznie zadeklarować „rodzime rosyjskie miasto” przez jakiś czas. Tak jak Rosja śmiało oświadczyła w 2014 roku o „pierwotnie rosyjskim Krymie”, skąd w połowie ubiegłego wieku deportowano całą miejscową ludność Tatarów krymskich.
Cała lub prawie cała ludność Mariupola w czasach ukraińskich zostałaby zniszczona, deportowana lub po prostu wysiedlona, a na jej miejsce zostaliby sprowadzeni ci, którzy nawet nie myślą o proteście przeciwko władzom. I w ten sposób Mariupol naprawdę stałby się „pierwotnie rosyjski”. Jak Krym.
A teraz – co Odessa z tym wspólnego. W tym mieście były prawdopodobnie najsilniejsze prorosyjskie nastroje w Ukrainie kontynentalnej. Jest tu wiele powodów, jednym z nich jest odeski komponent kultury rosyjskiej, znany również Bagritsky’emu i Czukowskiemu, Ilfowi i Pietrowowi, Kataevowi i Bablowi, kończąc na odeskiej połowie projektu teatralnego „Kwartet I” (Rostislav Khait i Leonid Barats). I liczni rusofile z Odessy, szczerze wierzyli, że skoro są częścią Rosji, przynajmniej na poziomie kultury, stosunek do nich byłby odpowiedni. Co do swoich. Jak na przykład Krymczycy.
Ale wojna na pełną skalę zmieniła nastroje okupantów. I Mariupol jest tego wspaniałym świadectwem. Kreml zdał sobie sprawę, że „krymska wiosna” nie powtórzyła się i nigdy się nie powtórzy. Dlatego wiosną 2022 roku postanowiono przekroczyćD do taktyki „spalonej ziemi”. Do zniszczenia blok po ćwiartce. To, nawiasem mówiąc, nie jest mój wynalazek, ale słowa jednego z najbardziej znanych rosyjskich propagandystów, Władimira Sołowjowa. W zeszłym roku w jednym ze swoich programów powiedział tak wprost: „Daj trzy dni miejscowej ludności na opuszczenie miast – a potem zniszcz, blok po bloku”. Te same miasta, które zgodnie z logiką Władimira Putina są częścią mitycznej „Noworosji”. A Odessa jest jedną z nich.
Rosjanie nie mają (i prawdopodobnie nigdy nie mieli, teraz możemy mówić o tym mniej lub bardziej pewnie) żadnych sentymentów wobec Odessy, z których rusofile z Odessy są tak dumni. Nie, oczywiście, seria „Likwidacja” jest interesująca i oryginalna, ale nikt nie przeszkodzi następnemu pokoleniu rosyjskich reżyserów w nakręceniu kolejnego (dwóch, trzech, dziesięciu) takiego filmu lub serii. A miasto spalone na czarną ziemię temu nie zapobiegnie. W końcu będą za to obwiniać „ukraińsko-nazistowską obronę powietrzną”, jak już wspomniano o ostrzale soboru Przemienienia Pańskiego. A Rosjanie obejrzą kolejny mierny produkt filmowy, porównując go z „Likwidacją” i wzdychając pseudonostalgicznie, mówiąc, że tak właśnie było. Chyba, że w nowym rosyjskim filmie o „rosyjskiej” Odessie nie będzie już głupiego Gryszczenko (którego w filmowych adaptacjach „Zielonego Vana” Kozaczyńskiego grało dwóch genialnych ukraińskich aktorów oszpeconych rosyjskim szowinizmem – Jurij Tymoszenko i Borysław Brondukow), czy też ukraińskojęzycznej Galii (a także Diana Mala, która grała ją w „Likwidacji” – jej stronę znajdziecie w Na Facebooku i odejść; zobacz dlaczego). W późnej odessie Putina, inaczej niż w czasach sowieckich czy wczesnych putinowskich, nawet karykatura Ukraińców jest zabroniona. To się nigdy nie zdarzyło – i to wszystko.
Ten weekend w Odessie jest tym, co powinno się wydarzyć w zeszłym roku. Ale nie stało się tak z powodu Sił Zbrojnych Ukrainy, które nie pozwoliły wojskom okupacyjnym przejść drogą lądową, zatrzymując je w regionie Mikołajowa, który nie pozwolił na lądowanie wojsk z Morza Czarnego. Ale nie możemy jeszcze zatrzymać rakiet. Dlatego plan zniszczenia tej, nawet stukrotnie prorosyjskiej Odessy, w celu stworzenia w jej miejsce własnej, wygodnej i posłusznej „Odessy”, jest realizowany przynajmniej w ten sposób. I nie należy się dziwić, że okupanci uderzyli w katedrę, która jest pod kontrolą oddziału ich własnej organizacji religijnej. Ponieważ Kreml nie potrzebuje już oddziałów, nie potrzebuje UKP PM, bo jest, choć prorosyjski, ale jednak ukraiński Kościół – a Ukraina nie powinna istnieć. Nie ma dla niej miejsca w projekcie Historyczna Rosja. Tak jak w ZSRR nie było miejsca dla absolutnie prosowieckiej Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy. Komitety regionalne KPZR/CPU to maksimum, na co zgodziły się władze rosyjskie. Obecny nie chce nawet takiego kompromisu.
Ostrzał Odessy w nocy 23 lipca 2023 r. jest częścią planu mariupolizacji miasta. Rosja nie jest już przeznaczona do realizacji kompletnego planu, ale wszystko, co może zrobić, zrobi. I tak się dzieje. Dlatego, drodzy mieszkańcy Odessy, nie płaczcie nad tym, co straciliście tej nocy – spójrzcie na Mariupol i podziękujcie ukraińskiej armii za to, co was uratowała. Bo gdyby armia rosyjska dotarła do Odessy ostrzałem artyleryjskim, dzisiejsza noc wydawałaby się małą przedmową do prawdziwego piekła. Piekło, w którym Odessa, którą znasz, w której się urodziłeś i żyjesz, zostanie doszczętnie spalone. Bo Kreml tego nie potrzebuje. A Putin i spółka odbudują swoją „Odessę” według zwykłego schematu w popiele. Tutaj okupanci nie mają problemów z doświadczeniem. Zarówno ze starym, czeczeńskim, jak i z nowym, ukraińskim.
