Wojna jest dodatkowym powodem do walki z korupcją, a nie specjalnym warunkiem jej ukrywania. Korupcja podczas wojny jest sojusznikiem wroga w kraju.
W przeddzień rocznicy rosyjskiej inwazji w Ukrainę na pełną skalę wybuchła seria głośnych skandali korupcyjnych. Po pierwsze, w dziedzinie informacji walczącego kraju nie pojawiły się wiadomości z linii frontu, ale nadużycia w dziedzinie zamówień Ministerstwa Obrony. Całe społeczeństwo zaczęło obliczać koszt jaj, ziemniaków i innych produktów. Następnie ekspozycja na korupcję rozprzestrzeniła się na służbę podatkową, służby celne, władze publiczne, komisariaty wojskowe i wojskowe komisje lekarskie. Okazało się również, że rosyjska agresja nie przeszkodziła poszczególnym parlamentarzystom w zbiciu znacznych fortun i prowadzeniu stylu życia, który nie odpowiada poziomowi ich oficjalnych dochodów.
Wydaje się, że społeczeństwo obudziło się w innej rzeczywistości. Nagle stało się jasne, że mimo wielkiej wojny korupcja w Ukrainie nie zniknęła. Wręcz przeciwnie, wojna stworzyła dodatkowe możliwości nielegalnego wzbogacenia się. Rosyjska agresja militarna nie przeszkodziła jednostkom w kierowaniu wysiłków nie na ratowanie państwa, ale na własne wzbogacenie się. Ograniczenie dostępu do otwartych danych na temat urzędników państwowych, zamknięcie niektórych informacji o zamówieniach publicznych otworzyło nowe horyzonty dla zaradnych biznesmenów. W czasie wojny skorumpowani urzędnicy widzieli szczególne kuszące możliwości korupcyjne. I postanowiliśmy z nich skorzystać.
Kiedy Wołodymyr Zełenski w listopadzie 2022 r. Forum Nowej Ekonomii Bloomberg powiedział, że w Ukrainie nie było korupcji, ponieważ skorumpowani urzędnicy wraz ze skradzionymi pieniędzmi opuścili państwo, było jasne, że prezydent, delikatnie mówiąc, się mylił. Albo chce wierzyć w coś, co tak naprawdę nie istnieje. Wydawałoby się, że wojna powinna jednoczyć społeczeństwo w konfrontacji z wrogiem. Ale prawda jest taka, że korupcji nie leczy się wojną. Wojna może tylko sprawić, że to zjawisko stanie się mniej zauważalne. Żeby usunąć ją w cień, żeby nie była tak publiczna. Ale fakt, że władze nie zauważają korupcji, nie staje się mniej. Prędzej czy później korupcja da o sobie znać. I żaden stan wojenny nie zapobiegnie wybuchowi kolejnego skandalu korupcyjnego.
Na tle ukraińskiej korupcji trzęsienia ziemi niektórzy zaczęli wyrażać opinię, że walka z korupcją nie jest warta większej uwagi. Ich uzasadnienie sprowadza się do tego. Ujawnienie transakcji korupcyjnych powoduje znaczne zakłócenia i rozczarowania w społeczeństwie oraz spadek zaufania do instytucji państwowych. Co więcej, informacje o kradzieżach w dziedzinie zamówień, wymuszeniach w urzędach celnych, przekupstwie w wojskowych komisjach lekarskich mają demoralizujący wpływ na wojsko. A to jest niebezpieczne w wojnie na pełną skalę. Można stale walczyć z korupcją, ale nie ma ani jednego kraju na świecie bez korupcji. Więc nie martw się o to poważnie. Lepiej nie nadymać tematów, które wywołują falę powszechnego oburzenia, ale skoncentrować się na sprawie osiągnięcia zwycięstwa militarnego i utrzymania jedności.
W takich myślach jest pewna uwodzicielska logika. Ale faktem jest, że korupcja na dużą skalę nigdy nie przyczyniła się do osiągnięcia zwycięstwa militarnego. Ale prawie zawsze prowadziło to do porażek na wojnie. Ukrywanie nadużyć urzędników na różnych szczeblach i w różnych sferach może naprawdę stworzyć iluzję w części społeczeństwa, że wszystko jest pod kontrolą. Że skorumpowani urzędnicy gdzieś zniknęli, wyjechali za granicę, albo nagle obudziło się ich sumienie. Wiara w taką iluzję jest przyjemna i przytulna. Pomaga uspokoić umysł, uzyskać wewnętrzną równowagę i pewność siebie. Sformułować opinię, że wszyscy pracują dla jednego szlachetnego celu – zwycięstwa nad wrogiem. Ale to będzie tylko złudzenie. Oszukiwanie się. A w konfrontacji militarnej wygrywają ci, którzy są zdolni do samokrytyki. Wie, jak widzieć słabości nie tylko wroga, ale także siebie. I potrafi rozpoznać rzeczywistość taką, jaka jest. Bez upiększania i samozadowolenia. Nie po to, aby być rozczarowanym, poddać się i wątpić w celowość walki. Aby się zmienić, stań się silniejszy i wygraj.
Ekonomiści uważają, że przez korupcję Ukraina traciła od 1,5 do 3% wzrostu PKB rocznie. Jednak korupcja powoduje nie tylko szkody gospodarcze. Zmniejsza obronę. Straty wynikające z nieefektywnego zarządzania w czasie wojny są trudne do obliczenia i rozliczenia. Ale z tego nie stają się mniejsze ani bardziej niewidzialne. Po prostu wojsko jest dodawane do wymiaru ekonomicznego. A korupcja w różnych strukturach państwowych musi być opłacana nie w tempie PKB, ale z życiem ludzkim na czele.
Wojnę wygrywa się nie tylko przewagą techniczną czy patriotyzmem. Wygrywa ją skuteczny aparat państwowy. Jeśli znaczna część mechanizmu państwowego jest dotknięta korupcją, ma to bezpośredni wpływ na przebieg działań wojennych i strat na froncie. Korupcja toleruje niewłaściwy dobór osób na stanowiska kierownicze, w szczególności w dziedzinie obrony. Gdzie dominacja korupcji jest często zarządzana nie przez najbardziej zdolnych, ale przez tych, którzy najlepiej pasują do systemu. Korupcja prowadzi do zakłócenie dostaw amunicji wojskowej, sprzętu, amunicji. Korupcja jest wrogiem postępu technologicznego i kreatywności. Korupcja osłabia i tak już osłabioną gospodarkę wojenną. Korupcja generuje negatywne nastroje w społeczeństwie. Eliminuje pojęcie sprawiedliwości i odpowiedzialności. Wywołuje rozczarowanie wśród zagranicznych partnerów. Korupcja jest potężnym wrogiem wewnętrznym, który osłabia kraj. Korupcja oddala nas od zwycięstwa. Im wyższa korupcja, tym wyższą cenę będą musieli zapłacić Ukraińcy.
Z drugiej strony mamy szczęście, że mamy do czynienia z agresorem, który jest całkowicie dotknięty korupcją. Rosję lubi się porównywać z reżimami totalitarnymi z przeszłości, a Putina z dyktatorami, którzy marzyli o podboju świata. W rzeczywistości imperialne maniery Kremla i agresywne ambicje Putina wyglądają na bezwartościowe. W historii świata trudno znaleźć przykład bardziej skorumpowanego państwa, które odważyło się rozpętać agresywną wojnę o redystrybucję geopolitycznej mapy świata niż Rosja Putina.
Kleptokracja, korupcja, gwarancje cyrkulacyjne, brak konkurencji politycznej i totalnej cenzury – tym właśnie jest współczesna Rosja. W takim systemie aparat państwowy pracuje sam dla siebie i jest odrębną kastą. Organy ścigania są kręgosłupem autorytarnego reżimu i są również zaangażowane w skorumpowaną piramidę. Nie ma potrzeby mówić o jakimkolwiek rozgłosie urzędników i źródłach pochodzenia ich bogactwa. Nadwyżki zysków ze sprzedaży nośników energii są głównie grabione przez elity. Osoby są powoływane na stanowiska we władzach i armii na zasadzie kleptokracji i oddania systemowi, a nie profesjonalizmu. Rosja pod wieloma względami pozostaje technologicznie w tyle za Zachodem. A gdyby musiała wejść w bezpośrednie starcie militarne z NATO, jest mało prawdopodobne, aby wojna trwała bardzo długo.
Armia rosyjska wcale nie jest nowoczesnym Wehrmachtem. Rosyjscy dowódcy absolutnie nie są dowódcami na poziomie Mansteina, Rommla, Guderiana czy Modelu. Rosyjski Sztab Generalny nie jest niemieckim OKC podczas II wojny światowej. Gdyby III Rzesza miała taki sam poziom korupcji jak we współczesnej Rosji, nie byłaby nawet w stanie pokonać Polski. Armie pancerne, Luftwaffe, najnowsza broń, pociski – wszystko to byłoby realizowane głównie na papierze lub nie w ilości i jakości, która jest wystarczająca do udanej agresji. Testowanie teorii blitzkriegu w praktyce przerodziłoby się w coś podobnego do rosyjskiej inwazji w Ukrainie w zeszłym roku.
Musimy przyznać, że korupcja jest naszym wewnętrznym wrogiem. Ale to także nasz potężny sojusznik w Rosji. Naszym zadaniem nie jest uciszenie korupcji, ale jej zminimalizowanie. Jeśli chodzi o agresora, możemy mu tylko życzyć więcej korupcji na wszystkich poziomach i we wszystkich wymiarach.
