W wojnie z Rosją kraje bałtyckie rozumieją Ukrainę jak nikt inny. Nic dziwnego, że Estonia ma Dzień Odzyskania Niepodległości – 20 sierpnia, kiedy w 1991 roku kraj odłączył się od Związku Radzieckiego. Estończycy nazywają swój pobyt w ZSRR niczym więcej niż okresem okupacji.
Silne poparcie dla Ukrainy w Estonii odczuwalne jest na każdym kroku. Ukraińska flaga wisi obok estońskiej prawie wszędzie, gdzie się da, żółte i niebieskie kolory oświetlają mosty, budynki rządowe i całe drapacze chmur. Wyzwolenie Chersonia stało się główną wiadomością lokalnej telewizji. I nawet Estończyk pijany jak chip w barze, słysząc, że jesteś z Ukrainy, już wydaje się odruchowo pytać: „Jak mogę ci pomóc?”
Od początku inwazji na pełną skalę Estonia przyjęła już ponad 60 tys. ukraińskich uchodźców. Dla kraju o populacji mniejszej niż 1,5 miliona jest to znaczna kwota. Jednak Estończycy nie narzekają i nie odmawiają wsparcia: wręcz przeciwnie, mówią, że do końca przyjmą uchodźców tak bardzo, jak będzie to konieczne.
Dziennikarka, w ramach wspólnego projektu Ukraińskiego Centrum Mediów Kryzysowych i Estońskiego Centrum Rozwoju Międzynarodowego przy wsparciu Ambasady USA w Kijowie i estońskiego MSZ, odwiedziła największe estońskie miasta – Tallin, Tartu i Narwę i dowiedziała się, jak spotyka się tu uciekających przed wojną w Ukrainie.
Rejs dla uchodźców
Natalia i Siergiej nie chcieli zostawić Nowej Kachowki do końca, ale zostali przekonani przez dzieci, gdy rakieta spadła w pobliżu domu. Najpierw pojechaliśmy na Krym, aby odwiedzić krewnych, a stamtąd – przez Rosję do Estonii. Żartują, że mają miesiąc miodowy, ale jednocześnie para ma łzy w oczach: w Nova Kakhovka są starzy rodzice, z którymi nie ma związku.
Natalia i Siergiej (ros.
W Tallinie Natalia i Siergiej osiedlili się na statku wycieczkowym Isabelle Tallink. Wcześniej obsługiwał loty między Sztokholmem a Rygą, a od kwietnia mieszkają tu ukraińscy uchodźcy. To półtora setki miejsc, które estoński rząd wynajmuje w drodze przetargów na tymczasowe schronienia. Głównie mówimy o hotelach i ośrodkach wypoczynkowych, a statek wycieczkowy jest jedyny w swoim rodzaju.
Według Wadyma Iwanowa, szefa wydziału regulacji kryzysowej departamentu ubezpieczeń społecznych, w sumie z ponad 60 tysięcy ukraińskich uchodźców, którzy przybyli do Estonii, około 21 tysięcy zapewniło tymczasowy pobyt, reszta znalazła mieszkanie na własną rękę. W szczególności liniowiec, który może pomieścić 2100 osób, mieszka obecnie około 1600 osób, głównie starszych lub kobiet z dziećmi. W okresach szczytu, wiosną i latem, statek był w pełni zaludniony. Oprócz zakwaterowania uchodźcy otrzymują trzy posiłki dziennie, pomoc psychologiczną, a także mogą spotkać się z pracownikami socjalnymi.
„Zakłada się, że ludzie mieszkają w tymczasowych schronieniach do 4 miesięcy. Nie oznacza to, że wtedy osoba jest wypędzana na ulicę, ale w rzeczywistości tylko nieliczni pozostali dłużej w rezydencji państwowej. Departament Zabezpieczenia Społecznego pomaga znaleźć pracę, a tym samym własne długoterminowe mieszkanie. Wcześniej trwało to nawet półtora miesiąca, teraz zajmuje średnio dwa i pół, ponieważ jest znacznie mniej miejsc do wynajęcia. Ukraina jest wielokrotnie większa od Estonii, ale Estonia zdecydowała, że do końca przyjmie ukraińskich uchodźców – wyjaśnia Wadym Iwanow.
W rzeczywistości poszukiwanie stałego mieszkania jest największym wyzwaniem dla uchodźców. Według zastępcy burmistrza Tartu, Mihkela Leesa, Estonia stara się upewnić się, że ten problem przynajmniej nie leży w płaszczyźnie pieniędzy. W przypadku uchodźców istnieje pomoc państwa na pokrycie początkowych kosztów wynajmu – zastawu, zaliczki, usług pośrednictwa i opłaty kontraktowej. Jest to płatność ryczałtowa, która wynosi maksymalnie 1200 euro.
„W Tartu ponad 600 rodzin otrzymało takie płatności. Jeśli nadal będzie masowy napływ uchodźców, to może być problem z miejscami dla dzieci w przedszkolach i szkołach, ale w Tartu już rozważają możliwość otwarcia dodatkowych klas. Przyjmowanie uchodźców staje się coraz trudniejsze, ale władze rozumieją, że trzeba będzie jakoś się wysilić i spróbować udzielić pomocy”, mówi Mihkel Lees.
Szkoła Wolności i Pamięci
Wszystkie dzieci w Estonii są zobowiązane do uczęszczania do szkoły, a dla ukraińskich uchodźców jest kilka opcji. Niektórzy uczą się w zwykłych szkołach, gdzie można zorganizować oddzielne klasy dla uchodźców, niektórzy w szkołach rosyjskojęzycznych. Jednak w Tallinie państwo postanowiło otworzyć specjalną szkołę dla ukraińskich uchodźców – Szkołę Wolności. Jej Powstały one w rekordowym czasie – w 4 miesiące – w pustym od kilku lat biurowcu. Naprawy są nadal w toku w czasie pozalekcyjnym.
„Szkoła powstała jako przestrzeń wolności – wartości, w której solidarnie stoją Estończycy i Ukraińcy. Stąd nazwa. Chcieliśmy, aby uczniowie czuli, że doceniają walkę, którą teraz prowadzą Ukraińcy”, wyjaśnia Vladyslav Rushyn, kierownik ds. Komunikacji w instytucji edukacyjnej i nauczyciel.
„Szkoła wolności” w Tallinie (zdjęcie szkolne)
Prawie 600 dzieci w klasach 7-12 ze wszystkich regionów Ukrainy uczy się w szkole, a 84 pracowników pracuje, z czego jedna trzecia to Ukraińcy. Według Vladislava Rushina wszystko, w tym program nauczania i harmonogram szkoły, zostało opracowane od zera. Dla założycieli szkoły ważne było, aby dzieci czuły się tu komfortowo i bezpiecznie, aby stały się pełnoprawnymi członkami estońskiego społeczeństwa w procesie uczenia się, ale jednocześnie zachowały znajomość języka i kultury ukraińskiej.
„Żadne z dzieci nie wie, jak długo tu przyjechały, kiedy mogą i będą mogły w ogóle wrócić do domu, ponieważ dom wielu z nich został fizycznie zniszczony. Dlatego jesteśmy zobowiązani do zapewnienia edukacji, która pozwoli dzieciom, jeśli chcą, kontynuować naukę i samorealizację tutaj. Jednocześnie mamy nadzieję, że większość rodzin wkrótce będzie mogła wrócić do domu, a ich powrót do ukraińskiego społeczeństwa i systemu edukacji powinien być bezbolesny – wyjaśnia pedagog i zauważa, że uzgodniono z Ministerstwa Edukacji Ukrainy, że szkolenie „Szkoły Wolności” będzie liczone przy powrocie w Ukrainę.
60% szkolenia odbywa się w języku estońskim zgodnie z metodą zanurzenia w języku, to znaczy w tym samym czasie dzieci uczą się zarówno języka, jak i przedmiotów. W ten sposób nauczane są głównie przedmioty kreatywne, nauki społeczne, język estoński jest intensywnie studiowany osobno – lekcje 5 razy w tygodniu. Bardziej techniczne, ścisłe nauki są nauczane w języku ukraińskim, w szczególności matematyka, biologia, fizyka. Niektóre przedmioty są studiowane jednocześnie w dwóch językach. Po klasach 9 i 12 uczniowie otrzymają takie same certyfikaty, jak uczniowie innych estońskich szkół.
„Ukraińcy zmienili profil uchodźcy w Europie”
Na początku inwazji większość uchodźców przekroczyła zachodnią granicę: estońscy ochotnicy sami kupili autobusy, aby odebrać uchodźców w Polsce. Teraz częściej pochodzi z Rosji, ponieważ jest to jedyny sposób na opuszczenie okupowanych terytoriów. Na granicy utworzono punkty informacyjne, w których uchodźcy wyjaśniają swoje możliwości, jak się zarejestrować, dokąd się udać. Stamtąd ludzie są kierowani do tymczasowych rezydencji, jeśli potrzebują mieszkania.
Na punkcie kontrolnym w Narwie ukraińskich uchodźców wita Natalia, która również przyjechała do Estonii z rodziną w maju przez Rosję. Pomaga wypełnić ankiety dotyczące przekroczenia granicy i uzyskania tymczasowej ochrony. Tutaj uważają, że Ukraińcom będzie psychologicznie łatwiej komunikować się ze swoimi rodakami niż z „okropnymi” strażnikami granicznymi.
„Ważne jest, aby nie kłamać, ponieważ jeśli zobaczymy, że opowiedziana nam historia nie jest prawdziwa, raczej nie przegapimy takiej osoby. Nie jesteśmy tu po to, by kogoś złapać, ale by pomóc. Mamy nawet salon: kiedy widzimy, że ktoś jest w drodze od bardzo dawna, proponujemy tu spać – mówi Marek Liiva, szef punktu kontrolnego w Narwie.
Po złożeniu wniosku o tymczasową ochronę Ukraińcy otrzymują takie same prawa jak mieszkańcy Estonii – na przykład prawo do nauki, pracy i ubezpieczenia zdrowotnego, a także prawo do różnych świadczeń socjalnych i zasiłków dla bezrobotnych. Obowiązkowe jest, aby uchodźcy odbyli jednodniowe kursy adaptacyjne, a aby kontynuować tymczasową ochronę i ułatwić zatrudnienie, konieczna jest nauka języka estońskiego. Takie kursy są prowadzone przez giełdę pracy, niektóre organizacje, a estoński jest również badany przez dzieci w szkołach.
Aby ułatwić pobyt Ukraińców w Estonii, w Tartu i Tallinie otwarto ośrodki dla uchodźców. W centrum informacyjnym Tartu, które rozpoczęło pracę kilka tygodni temu, znajdują się przedstawiciele różnych struktur miejskich, którzy pomagają uzyskać niezbędne usługi w jednym miejscu. Przede wszystkim uzyskaj osobisty kod (odpowiadający ukraińskiemu numerowi NIP), zarejestruj swoje miejsce zamieszkania, wydaj kartę na podróż transportem publicznym i płatność za zakwaterowanie, uzyskaj informacje o tym, co jeszcze należy zrobić. Ponadto możesz zapisać się na bezpłatne kursy języka estońskiego, kursy adaptacyjne i uzyskać pomoc psychologiczną.
W działającym od wiosny ośrodku dla uchodźców w Tallinie Szerszy zakres usług: tutaj można również uzyskać pomoc prawną, porady dotyczące zatrudnienia, edukacji, dla pacjentów z HIV / AIDS.
„Ważne jest dla nas nie tylko rozdawanie pieniędzy, ale także zrozumienie, czego jeszcze potrzebuje dana osoba i pomoc w uzyskaniu niezależności. Pieniądze są tylko narzędziem. Jeśli ktoś przychodzi do nas przez siedem miesięcy z rzędu i nie szuka pracy, być może ma depresję i potrzebuje pomocy psychologa lub ma inne problemy zdrowotne „, wyjaśnia szefowa centrum, Kaisa Uprus-Tali.
Według Mihkela Leesa w Estonii brakuje siły roboczej, więc Ukraińcy mogą znaleźć pracę bez większych problemów, zwłaszcza jeśli mają wyższe wykształcenie. Główną przeszkodą jest tutaj znajomość języka.
„Wiele osób może znaleźć pracę, ale zależy to od tego, czy np. lekarz jest gotowy najpierw pracować jako sprzedawca w sklepie i nauczyć się estońskiego na tyle, by pracować dalej w szpitalu. Pracodawcy mogą otrzymywać pewne świadczenia lub zachęty od państwa, jeśli przyjmują uchodźców, ale generalnie nie ma takiej tendencji, że Ukraińcy nie chcą być zatrudnieni. Powstaje raczej pytanie, czy Ukraińcy w ogóle odpoczywają – mówi Kaisa Uprus-Tali.
Wadym Iwanow zauważa z kolei, że Ukraińcy zmienili profil uchodźców w Europie: ich poziom wykształcenia, zdolność do pracy i chęć do pracy są bardzo wysokie. Tymczasem Natalia i Siergiej z Nowej Kachowki, jakby potwierdzając te słowa drugiego dnia pobytu w Tallinie, mówią, że ich zadaniem nr 1 jest teraz znalezienie pracy.
Według Kaisy Uprus-Tali, jeśli dzieci i ich rodzice dostosowują się wystarczająco szybko do sytuacji, to osobom starszym, w wieku 70-90 lat, najtrudniej jest pomóc. Wśród pierwszych uchodźców z Mariupola było ich wielu.
„Po prostu siedzieli i patrzyli przed siebie. I rozumiecie, że oni nie chcą tu być, nie rozumieją, dlaczego tu są i kiedy to wszystko się skończy. I jesteś przytłoczony nienawiścią tego terrorysty, który zmusił ich do opuszczenia domu, którego prawdopodobnie więcej nie zobaczą” – mówi. „Co możesz wyjaśnić tym ludziom?” Co takiego zrobili, że w marcu trafili do Estonii? Chcą po prostu wrócić do domu”.
