Istnieją poważne powody, by sądzić, że rosyjska agresja w Ukrainę przerodzi się w przyszłości w globalny konflikt. Autorytarne reżimy i kraje warunkowej „cywilizacji zachodniej” mogą stać się jej partiami. Wynik konfrontacji obu systemów zadecyduje o tym, jaki będzie świat XXI wieku – świat zdominowany przez okrutne autorytarne dyktatury, czy świat, w którym wartości demokratyczne, inkluzywne instytucje i normy prawa wyznaczą kierunek cywilizacji.
Masowe pojawianie się irańskich dronów w przestrzeni powietrznej Ukrainy jest sygnałem szybkiego zbliżenia autorytarnych reżimów Moskwy i Teheranu. W Iranie formalnie wydaje się, że nie ma powodu, aby wspierać Rosję w jej agresji w Ukrainę. Nasze kraje nie mają wspólnych granic ani historycznych roszczeń do siebie nawzajem. Wręcz przeciwnie, Ukraińcy w 2003 roku pomogli przezwyciężyć konsekwencje katastrofalnego trzęsienia ziemi w tym stanie. Ale wdzięczność i przestrzeganie podstawowych norm prawa światowego nie dotyczy despotycznych systemów totalitarnych.
W rzeczywistości istnieje wiele wspólnego między despotyzmami dyktatora Kremla i ajatollaha Chameneiego. Nie ma więc potrzeby szukania racjonalnych motywów działania Teheranu. Żyją tam według zupełnie innych zasad i wartości. Rosję i Iran łączy nienawiść do Zachodu. Nie mają sentymentu do norm prawa międzynarodowego. A gdyby mieli taką możliwość, chętnie zniszczyliby całe narody i zmienili granice.
Irańscy „szahidowie” są wkładem Iranu w walkę z kolektywnym Zachodem. Z cywilizacją, której zasady są znienawidzone przez rządzące reżimy Rosji i Iranu. Dla religijnych fanatyków Chameneiego Ukraina jest sceną bitwy z Ameryką i wolnym światem. I w tej wojnie Iran jest całkiem logicznie po stronie zła – po stronie agresora. Ciemna strona mocy jest zgrupowana razem z ciemną stroną.
Po drugiej stronie Eurazji despotyzm w chińskim stylu rośnie i umacnia się. Modernizacja gospodarcza nie doprowadziła do zmiany systemu politycznego ChRL. Chiny, przeciwnie, szybko odchodzą w przeszłość – do czasów Mao. Wybór Xi Jinpinga na trzecią kadencję ze specjalnym statusem lidera partii jest kolejnym ważnym dzwonkiem dla wzrostu światowego autorytaryzmu. Jego pragnienie rzucenia wyzwania ospałemu i nie do końca pewnemu siebie Zachodowi. Jego nieskrywane pragnienie zresetowania porządku świata, zastąpienia norm prawa prawem silnych. I według własnego uznania przerysowywać granice i strefy wpływów.
Chiński smok, stworzony w szczególności przez hojne inwestycje krótkowzrocznego Zachodu, formalnie nie stanął po stronie Rosji. Ale nie ulegaj złudzeniom. Pekin, gdzie niedawno utrwaliła się jednoosobowa dyktatura, zdecydowanie znajduje się po ciemnej stronie władzy. Autorytaryzm, dyktatura, rządy jednej partii, totalna cenzura są nie do pogodzenia z poszanowaniem suwerenności, integralności terytorialnej i prawem każdego kraju do samodzielnego wyboru, którym kursem podążać i do których bloków dołączyć. Nic dziwnego, że chińskie MSZ oświadczyło, że nic nie wiedziało o ataku irańskich dronów na Kijów. W Pekinie wiele zbrodni agresora od dawna jest pomijanych. Podobnie jak sam fakt agresji, woląc nazywać to uproszczonym sformułowaniem.
Ale świat autorytaryzmu i despotyzmu nie ogranicza się do takich wielkich mocarstw jak Rosja, Iran i Chiny. Jest znacznie bardziej wieloaspektowy. Wiele państw w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej balansuje między instytucjami demokratycznymi z otwartym społeczeństwem a autorytaryzmem. Niektóre z nich są zdominowane przez typowe reżimy autorytarne, połączone z wysoką korupcją i niskim standardem życia. Kraje te nie mają ugruntowanego społeczeństwa obywatelskiego, niezależnych mediów i zaangażowania w przestrzeganie zasad prawa międzynarodowego. Stosunek do rosyjskiej agresji w Ukrainę jest tam w najlepszym razie neutralny. A Moskwa liczy na ten świat.
12 października Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję „Integralność terytorialna Ukrainy: ochrona zasad Karty Narodów Zjednoczonych”, która potępia rosyjskie pseudoreferenda na okupowanych terytoriach Ukrainy. 143 kraje opowiedziały się za, 5 przeciw, 35 wstrzymało się od głosu. Wśród krajów, które nie odważyły się potępić działań Rosji lub sprzeciwiły się dokumentowi, są tylko przedstawiciele Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Rosja, Białoruś, Korea Północna, Nikaragua i Syria głosowały przeciwko temu dość przewidywalnie.
Lista tych, którzy wstrzymali się od głosu, jest nieco bardziej kolorowa. Na pierwszy rzut oka obejmuje różne kraje, odległe geograficznie, różniące się składem rasowym i etnicznym, mentalnością i religią. Obejmuje to na przykład Chiny, Indie, Algierię, Kubę, Kongo, Honduras, Boliwię, Lesotho, Mali, Ugandę, Zimbabwe, Mozambik, Uzbekistan, Kazachstan, Kirgistan, Mongolię, Namibię, Erytreę i inne. Powody niegłosowania rezolucji potępiającej agresora są różne dla tych państw. Ale prawie wszystkie z nich są krajami rządzonymi przez autorytarne, skorumpowane kleptokratyczne reżimy.
Z drugiej strony wiele państw w Afryce, Azji, Ameryce Łacińskiej, które odważyły się potępić agresora, faktycznie zajmuje neutralne stanowisko w rosyjsko-ukraińskimwojna. Nie mają jasnego postrzegania rosyjskiej agresji w Ukrainę jako czynu przestępczego. Nie ma zrozumienia, że działania Kremla są rażącym naruszeniem prawa międzynarodowego. Że agresor musi ponieść odpowiedzialność i zostać ukarany. Co więcej, w wielu krajach byłego „Trzeciego Świata” mylą nawet pojęcia agresora i ofiary. Rosyjskie narracje propagandowe na temat wojny są szeroko rozpowszechnione na tych trzech kontynentach. I znajdują znaczne zrozumienie wśród tamtejszych społeczeństw.
We wrześniu Putin powiedział, że „Zachód oszukał kraje afrykańskie, eksportując zboże z Ukrainy”. A na szczycie w Astanie w październiku przywódca państwa agresora ponownie zaczął udawać obrońcę biednych krajów przed „znienawidzonym złotym miliardem”. Dziwnie jest patrzeć, jak głowa największego na świecie imperium kolonialnego, prowadząca agresywną wojnę imperialistyczną, krytykuje Zachód za jego kolonialną politykę z przeszłości. Ale wysyłanie kolonialnych refleksji jest ulubioną sztuczką Moskwy. Rosja zawsze była bardzo „zaniepokojona” losem narodów Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej. Ale nigdy nie widziałem kolonializmu i o wiele straszniejszych zbrodni w domu.
Kreml aktywnie promuje swoją antykolonialną, antyzachodnią i antykapitalistyczną retorykę wśród krajów trzeciego świata, ponieważ pada ona na podatny grunt i znajduje odpowiedź. W wielu krajach kontynentu afrykańskiego panuje przekonanie, że przyczyną ich niskiego standardu życia jest trudna spuścizna kolonialna. W rzeczywistości kraje te są teraz biedne, ponieważ są zdominowane przez korupcję, kleptokrację i nieefektywne instytucje społeczne. Ale zawsze najłatwiej jest spisać wszystkie problemy na straty dla cholernego Zachodu, burżuazyjnych kapitalistów, teorii spiskowych i trudnej historii kolonialnej, niż przyznać się do własnych problemów i błędnych obliczeń. Dlatego wszyscy autorytarni władcy i reżimy – od Ameryki Łacińskiej po Azję – chętnie słuchają moskiewskiej propagandy.
Co jeszcze jest atrakcyjne dla skorumpowanych reżimów rządzących na wszystkich kontynentach, takich jak autorytarne potwory jak Rosja czy Chiny? Fakt, że Moskwa i Pekin w Afryce, Azji czy Ameryce Łacińskiej nie potrzebują żadnej demokracji, praw człowieka, reform, walki z korupcją. Nie będą zadawać niewygodnych pytań o zabójstwa przeciwników politycznych, dziennikarzy, cenzurę w mediach, brak konkurencji. Wręcz przeciwnie, zarówno Chiny, jak i Rosja są zainteresowane utrzymaniem obecnych reżimów. Autorytarnym potworom zawsze łatwiej jest radzić sobie ze skorumpowanymi drobnymi państwami. Możesz z zyskiem sprzedawać broń wojsku, które przejęło władzę w jednym z krajów afrykańskich. Możesz zdobyć cenne zasoby naturalne za nic lub przekupić urzędników państwowych. I publicznie oświadczyć: „złoty miliard” jest winny wszystkich kłopotów i nieszczęść państw trzeciego świata.
Teraz kontury możliwej globalnej konfrontacji wyłaniają się coraz wyraźniej. Najprawdopodobniej przejdzie wzdłuż linii wolnego świata i świata autorytaryzmu i dyktatury. Oba obozy nie będą całkowicie jednorodne. Wiele krajów wybierze neutralność. A wśród konwencjonalnego „bloku zachodniego” są państwa, które nie do końca spełniają kryteria demokracji w swojej klasycznej definicji. A jednak trend jest oczywisty: autorytarne reżimy próbują zemścić się za porażkę w ubiegłym stuleciu. Zniszcz porządek świata i przepisz zasady gry. Zepchnąć zachodnią cywilizację i jej decydujący wpływ na rozwój świata na margines.
Inwazja Rosji w Ukrainę na pełną skalę jest wyzwaniem dla całego wolnego świata. Zbliżenie autorytarnych reżimów i pogłębienie ich współpracy jest wzorem, a nie przypadkowym aktem przyjaźni. W XXI wieku nie jest konieczne podpisywanie paktów o przyjaźni i wzajemnej pomocy oraz podziale stref wpływów. Możesz to zrobić potajemnie i dość skutecznie.
Istnieje ekonomiczna, naukowa i technologiczna wyższość demokracji typu zachodniego nad autokracjami. Ale sam w sobie nie gwarantuje zwycięskiego finału. Zwycięstwo wymaga determinacji, jedności, zdolności do proaktywnego działania. Cechy przywódcze i autorytet. Zachodni świat naszych czasów ma wiele problemów i zagrożeń zarówno ze strony skrajnej lewicy, jak i skrajnej prawicy. Wewnętrzne, często sztucznie narzucone kompleksy. Niewiara w fundamentalne zasady, które kiedyś uczyniły go planetarnym przywódcą. To właśnie będą próbowały wykorzystać autokracje świata.
