Imperium jest agresywną, sztucznie skomponowaną strukturą, która funkcjonuje poprzez rozszerzanie terytoriów i dominację nad ich populacją. Biorąc pod uwagę, że imperium powstaje z praktyki podziwu, nie może istnieć bez podstaw ideologicznych. Rdzeniem jego ideologii jest potrzeba kulturowego, społecznego i ekonomicznego zawłaszczenia „obcego”, z którego wynika potrzeba ciągłego samousprawiedliwienia, które jest ucieleśnione w imperialnej mitologii i propagandzie.
Jedną z form, jakie może przybrać informacja, jest metafora, to znaczy, gdy znaki innego są przenoszone na jeden obiekt. Będąc narzędziem literackim zaprojektowanym w celu podkreślenia i odwołania się do zmysłowości, metafora jest używana w retoryce politycznej i propagandzie. Metafora nigdy nie komunikuje się bezpośrednio, ale wymaga interpretacji zakodowanych w niej dowodów. Przy braku informacji, aw rezultacie nieprawidłowym czytaniu, metafora może być używana daleko od pierwotnego znaczenia. Władimir Putin wyraził jedną z tych metafor na konferencji prasowej z prezydentem Francji Emmanuelem Macronem 7 lutego, mniej niż 20 dni przed oficjalną inwazją rosyjskich wojsk na Ukrainę. Rozmowa dotyczyła porozumień mińskich i tego, jak „niespójna” jest Ukraina w ich realizacji. Zapytany przez dziennikarza, czy Putin uważa za możliwe dyplomatyczne rozwiązanie eskalacji, rosyjski prezydent odpowiedział: „[…] W Kijowie mówią, że będą przestrzegać [Мінських угод, – ред.], a potem mówią, że to zniszczy ich kraj […], ale „Jak, nie podoba mi się to – wytrzymaj, moje piękno”. Musisz wykonać [умови угоди, – ред.]». Oczywiście większość światowych polityków, w tym rzeczniczka Białego Domu Jen Psaki, odebrała te słowa jako aluzję do gwałtu. Następnie Putin zdecydował się jednak przestrzegać konwencji dyplomatycznych i próbował wyjaśnić swoje stanowisko, mówią, że było to tylko wyrażenie bez żadnych śladów osobistych roszczeń.
Niewątpliwie takie polityczne chamstwo ujawnia jedną z głównych cech rosyjskiej polityki dyplomatycznej, a mianowicie krótkowzroczność. Biorąc pod uwagę wymówki, które Putin przytoczył później, fraza o „pięknie” była pierwszą, która wyróżniała się z chorej wyobraźni właściciela. „Like, dislike – tolerate, my beauty” pochodzi z piosenki zespołu „Krasnaya Plesen”, założonego w 1989 roku. W przeciwieństwie do arogancji, z jaką wymawiano to zdanie, mówca nie mógł go dokładnie zacytować. Zamiast czasownika „wytrzymać”, powinno to być „spać”. Piosenka opowiada o śpiącej królewnie, która została zgwałcona przez bohatera piosenki. Ponadto linia wybrana przez Putina jest tak wymowna, że Psaki, nawet nie znając kontekstu wyrażenia, był w stanie uchwycić motyw gwałtu. Z porównania oryginalnego tekstu kompozycji i kontekstu rozmowy, w której użyto frazy, możemy wywnioskować, że rosyjski prezydent wyobrażał sobie Ukrainę śpiącą dziewczyną, pięknością, z pasywnego stanu, z którego można jej użyć. Takie założenie można by nazwać wymysłem, gdyby poplecznicy Putina nie zaczęli go usprawiedliwiać w nietypowy sposób. Dmitrij Pieskow argumentował, że prezydent, jak się okazuje, w ogóle nie zna oryginalnego tekstu piosenki, a wyrażenie pochodzi z rosyjskiego folkloru. Być może powodem takich wymówek było to, że Kreml bał się, że będzie podejrzewany o konieczność zachowania tajemnicy w lutym 2022 roku. Myśl może być rozwijana w nieskończoność, ale tutaj warto zastanowić się bardziej szczegółowo i, biorąc pod uwagę kontekst, tymczasowo o tym zapomnieć. Dlaczego Putin wybrał takie słowa, a nie jakość innych? Dlaczego Ukraina jest „piękna”? Odpowiedzi na te pytania należy szukać w historii, bo Putin nie jest jedynym, który uważa Ukrainę za „piękną” i być może gdyby poznał doświadczenie przeszłości, wszystko potoczyłoby się zupełnie inaczej. W 1919 roku dowódca armii bolszewickiej, poddany „wynalazcy Ukrainy” Lenina, napisał o Ukrainie: „Przypominała spokojny wiśniowy sad, peisan wdzięk, ciszę i sen wśród spokojnych chat, dziewczyny za wiklinowymi płotami. […] To wszystko było maskaradą – nigdy więcej […] Granat cięty i ręczny ukrywał się pod spódnicą ukraińskiej piękności”.
Literatura ukraińska zna kilka „klasycznych” obrazów kobiety: kobiety z okładki (niezrealizowanej matki), kobiety nenka (zrealizowanej matki), delikatnej pięknej dziewczyny. Już w pierwszej powieści literatury ukraińskiej „Marusya” w 1832 roku grigorija Kvitki-Osnovyanenko postać dziewczyny znajduje się w centrum historii. Będąc krytykiem literackim i głównym ideologiem ukraińskiego integralnego nacjonalizmu, Dmytro Doncow nazwał Marusyę „Małą Rosjanką” i oskarżył ją o słabość i podatność na okoliczności społeczne. Doncow bardziej przypadł do gustu kobiecie Szewczenki, której aspiracje o silnej woli były bardziej oczywiste. Ważne jest, aby pamiętać, że Szewczenko był jednym z tych, którzy przyczynili się do ucieleśnienia Ukrainy na obraz kobiety, a mianowicie wspomnianej wyżej kobiety-matki. Co więcej, ten obraz był ledwie głównym obrazem w jego pracy. Pamiętaj li Catherine, dziewczyna, która zakochawszy się w „moskalu”, zakończyła swoje życie jako przykrywka, czyli niezrealizowana matka. Innym przykładem są wersy z wiersza „Moje myśli…” 1840:
Gratulacje, moja droga!
Moja Ukraina!
Moje dzieci,
Jako Twoje dziecko
W „Myślach…” Szewczenko nie jest wskazówką, ale bezpośrednio nazywa Ukrainę „córką”, realizowaną przez matkę, która jest zmuszona wychowywać „” ukraińskie dzieci. Przypuszczalnie autor nazwał je „”, ponieważ zostały poczęte nie od nikogo, ale od Imperium Rosyjskiego. Oczywiście Szewczenko nie jest jedynym, który stosuje metodę identyfikacji kobiety z Ukrainą.
Metaforyzacja Ukrainy-kobiet, moim zdaniem, była jednym z najdłużej trwających motywów w literaturze ukraińskiej. Pomimo upływu czasu, zmiany warunków społeczno-politycznych, wizerunek Ukrainy-kobiety został przekształcony, ale nie zniknął. Już w pierwszej połowie. XX wiek. Poeta Eugeniusz Malanniuk opisuje Ukrainę nie jako dziewczynę bez „wieńca”, ale jako prostytutkę. Okoliczności życia kobiet zmieniły się, dlatego okładka „Szewczenko” stała się do pewnego stopnia anachronizmem. W The Virgin Obid Malaniuk pisze:
Kto cię zgwałcił? Bezsilny
Bezsilny, pijany i głupi
Jałowe ciało, nędzne ciało
Dała go każdemu sama.
Jeszcze wyraźniejszy jest ten innowacyjny sposób bycia kobietą zarówno jako kobieta, jak i jako Ukraina, który można prześledzić w Valerian Pidmohylnyi i jego powieści „Mały dramat”. Jego główna bohaterka, Marta, jest byłą wieśniaczką, zatrudnioną, niezależną kobietą, która zakochuje się w mężczyźnie uosabiającym sowiecką ideologię socjalistyczną. Miłość do Marty można interpretować jako tymczasowe przywiązanie władz sowieckich do Ukraińskiej SRR, które przeszło do historii jako „ukrainizacja” lat 1920., czyli konsolidacja użycia języka i kultury ukraińskiej na poziomie republiki. Kulminacja opowieści, wraz z końcem relacji między bohaterami, symbolizuje upadek kulturowej Ukrainy, początek masowych represji, z których później wypadł sam Podmohylny i pokolenie ukraińskich artystów z nim.
Wszystkie wyżej wymienione utwory prozatorskie i poetyckie łączy jeden trop „Ukrainki-kobiety”, którego początki ukryte były w okresie znanym nam jako Oświecenie. Będąc bogatym w odkrycia geograficzne, brakowało mu również przemocy i podboju. Mówiąc o tych zjawiskach, mam na myśli proces kolonizacji, który miał miejsce z pomocą wielkich imperiów i ich bezpośrednich władców. Stosunki między metropolią a kolonią (koloniami) były skrajnie jednostronne, ponieważ zakładały uległość tych ostatnich. W warunkach patriarchalnego świata fakt ten posłużył jako podstawa do metaforyzacji ich relacji w postaci pary damsko-męskiej o cechach, które częściowo przypisywało im Oświecenie. Zwykle kobieta była związana z emocjonalnością i, bardziej ogólnie, z naturą, a mężczyzna z kulturą, racjonalnością, to znaczy z konkretnymi wyrażeniami „ludzkości” i jej nieodłącznej „cywilizacji”. Podobnie jak kobieta, kolonia była uważana za bezradną, nie należąc do imperium, jej męża. Kobieta/kolonia jest zawsze symbolem chaosu, który zaprasza mężczyznę do porządku. Tutaj znów możesz przypomnieć sobie na chwilę słowa samozwańczego najnowszego „cesarza” Putina: „Nie zostawiłeś nam wyboru. […]». Innymi słowy, byliście tak chaotyczni, że odtąd naszą misją było usprawnienie was siłą. Putin niewątpliwie kieruje się logiką gwałcicieli i tyranów krajowych. Metafora stosunków rosyjsko-ukraińskich jako gwałciciela stała się tak powszechna, że ostatnio zaczęli jej używać eksperci polityczni i inni analitycy. Na przykład na to odpowiedział Witalij Portnikow na twierdzenia Aleksieja Arestowicza dotyczące euroatlantyckiego kierunku rozwoju Ukrainy zapisanego w konstytucji, która według niej stała się podstawą inwazji: „Może to jest [жертва – Україна, – ред.] była niewłaściwie ubrana, może była dla niego za duża [маніяку – Росії, – ред.] uśmiechnęła się lub, przeciwnie, czy była zbyt agresywna? A prawda jest taka, że maniak zaatakował, ponieważ chciał zaatakować i zniszczyć, a nie dlatego, że ofiara wybrała niewłaściwy styl ubioru.
Wracając do historycznego aspektu powyższego zjawiska, postać kobieca w tej czy innej roli nigdy nie była interpretowana jednoznacznie. Tak jak Szewczenko był skłonny opisywać kobietę zarówno jako zrealizowaną matkę, jak i niezrealizowaną, Malaniuk romantyzował ukrainę i nienawidził jej za jej słabość i plastyczność. W sensie pojęciowym „kobieta” jest zarówno Ewą, jak i Maryją, to znaczy zarówno największą grzesznicą rodzaju ludzkiego, jak i jego największą sprawiedliwością. Ponieważ wnętrze kobiety składa się ze sprzeczności, nie jest również zaskakujące, że Ukraina jest również kobietą. W swojej sztuce komediowej z 1883 roku „Za dwa zające” Michaił Staricki wcielił Ukrainę w dwie postacie kobiece jednocześnie: Pronyę i Galję, gdzie jedna należy do zrusyfikowanej ukraińskiej burżuazji, a druga jest biedną pięknością. Staritsky demonstruje paradoks Ukrainy, który nie stanowi jej specyficznej cechy, ale wylaniewynika ze szkodliwych skutków w postaci rusyfikacji, które imperium na nią wywiera. Oznacza to, że Ukraina zawiera feminizm tylko dlatego, że Imperium Rosyjskie go narzuca.
Nacjonalizm zawiera w sobie to, co męskie i żeńskie, gdzie może dominować jeden z fundamentów. Próby powiązania narodowości z płcią żeńską wskazują na niedocenianie lub kompromis jej „klasycznie męskich” cech: odwagi, niezależności, zasad, a w niektórych przypadkach – cywilizacji, racjonalności itp. Współczesna ukraińska popkultura nadal używa metafory Ukrainy-kobiet: piosenek, sztuki, tik-toki itp. w tegorocznej selekcji na Eurowizję Alina Pash zaprezentowała piosenkę „Shadows of Forgotten Ancestors”, w której śpiewała:
Moja ojczyzna, jak młoda dziewczyna,
Będzie kiełkować jak złota pszenica.
Jak widać, metaforą tą posługują się przedstawiciele obu stron obecnego konfliktu zbrojnego: od Putina po Portnikowa i Pasza. Pytanie tylko: dlaczego? Historia pokazała, że taka idea Ukrainy jest w szczególności narzucona, ale nie męczy nas odwoływanie się do niej raz za razem. Moja odpowiedź na to z jednej strony jest banalna, a z drugiej wręcz niewystarczająca, bo wydaje mi się, że metafora Ukrainki-kobiety jest na tyle prosta, że zjada do świadomości, choć naprawdę rzetelnie ilustruje naszą wizję własnego państwa. Do niedawna Ukraina naprawdę nie mogła całkowicie zerwać relacji z Rosją, a atak militarny tej ostatniej w 2014 roku i eskalacja w 2022 roku są równie bezpodstawne jak pobicie kobiety związanej z nim jako małżonką przez mężczyznę. W żadnym wypadku nie twierdzę, że cechy kobiece i identyfikacja z nimi są złe lub wymagają natychmiastowej rewizji, wręcz przeciwnie, ten obraz wydaje mi się niezwykle wyrazisty. Ośmielam się jednak założyć, że kiedy przestaniemy widzieć siebie w jakimkolwiek związku z męską Rosją, Ukraina już nigdy nie będzie mogła być kobietą.
