Еуропада қазір екі негізгі қиындық бар: Путин мен Трамп. Алайда еуропалық оптимисттер бұл екі проблеманы пайдаға айналдыруға болады деп пайымдайды. Оның үстіне олар құрлықты тоқырау жағдайынан шығарып, оған экономикалық және саяси дамуға ғажайып серпін бере алады. Сондықтан, абсурд сияқты, Путин мен Трамп Еуропаны қайтадан ұлы етуде.
Белгілі экономикалық сарапшы, Луиджи Боккони университетінің Еуропалық саясат институтының директоры Дэниел Гросс еуропалықтарды оптимистік көзқараста болуға шақырады. «Трамп әсерінің оптимистік көзқарасы – ол Еуропаны тағы да ұлы етеді және оған алға қарай серпіліс жасауға көмектеседі», — деп сендірді ол өзінің соңғы сұхбаттарының бірінде.
Бірақ Еуроодақ қазіргі жаһандық сын-тегеуріндерге байланысты ол үшін ашылып жатқан мүмкіндіктерді пайдалана ала ма, әлде өз мүмкіндігін жіберіп ала ма? Бұл жерде әлі де күмән бар. Ал көп нәрсе ЕО-ның іс-қимылының жылдамдығы мен айқындалымына байланысты.
Мысалы, Еуропа елдері бастайтын милитаризация мен қайта жарақтандыру проблемасын алыңыздар. Олар мұны әлі де тым баяу жасап жатыр, деп есептейді Гросс. Ал уақыт, өкінішке орай, күтпейді, қазіргі уақытта ол 20 жыл бұрын қайта орала бастаған Ресейдің қолына ойнап жатыр. Мен осыдан үш жыл бұрын экономиканы милитаризациялаудың турбо режимін қостым. Ал Путин, еуропалық көшбасшыларға қарағанда, ресейліктерді мұның қажет екеніне сендірудің қажеті жоқ. Оның таққа отыратын парламенті, таққа отыратын соттары, таққа отыратын губернаторлары және, соңында, таққа отыратын адамдары бар.
Бірақ еуропалық саясаткерлер осындай проблемамен бетпе-бет келіп отыр, және ол өте өткір. Соңғы кездері қоғамдық пікір ауысып отырғанымен, олар Трамп пен Путиннің арқасында қайтадан болып жатыр. Еуропалықтар сыртқы агрессия жағдайында өздерінің қауіпсіздіксіздіктерін сезініп, іске асыра бастайды. Әлеуметтанушылық зерттеулер көрсеткендей, еуропалықтардың кем дегенде жартысы түсініп, қабылдады: si vis pacem, пара беллум (бейбітшілікті қаласаңыз, соғысқа дайындалыңыз).
«ЕО-ның күшейе ала ма, бұл бірлік мәселесіне және біз қауіп-қатер сезімі деп атайтынымызға байланысты. Шын мәнісінде, ол қаншалықты парадоксалды естілсе де, Путин неғұрлым қатыгез болса, Еуропа үшін де соғұрлым жақсы болады. Еуропа елдеріне гибридті шабуыл жасаған сайын, адамдар қауіп-қатер туралы жақсы білетін болады. Және ол гибридті соғысты одан әрі жандандыра беретін сияқты. Қысқаша айтқанда, мүмкіндік бар, ол ашылды, еуропада көп нәрсе жасалады деп ойлаймын. Бұл ешқашан жетпейді, бірақ еуроодақ, біз білетіндей , жыртқыштар әлеміндегі вегетарианшы енді солай болмайды. Мен бәрі керемет деп айта алмаймын, бірақ қазіргі жағдай өнеркәсіп, технология және ақша болып табылатын Еуропаның пайдасына шешіледі деп ойлаймын», — деп атап өтті Гросс.
Еуропа туралы әдемі әрі дұрыс айтылғандай: «жыртқыштар әлеміндегі вегетарианшы». Иә, ол ресейлік агрессорды тежеудің игі себебі үшін құрал-жабдықтармен және ақшамен қамтамасыз ете алады, өз өнеркәсібін пайдаланады, автокөліктердің орнына танкілер мен бронетранспортерлерді көбірек шығара алады. Алайда Украина қазір ең ауыр және қауіпті жұмысты атқарып жатыр, ол өзінің қанымен, ең жақсы ұлдары мен қыздарының қанымен осы іске қатысты.
Еуропа Украина соғыста болғанша, Еуропалық Одаққа төнген қауіп гипотетикалық украиндық жеңіліс жағдайындағыдан түбегейлі төмен деңгейде екенін біледі. Бұл еуропалықтарды АҚШ-тың жағдайына қарамастан Киевке әскери көмекті ұлғайтуға мәжбүрлейді. Ал егер мұны кейде, Путиннің Еуропадағы вассалдарының (Венгрия премьер-министрі Виктор Орбан мен Словакия премьер-министрі Роберт Фико) қарсылығынан ұжымдық түрде жасау мүмкін болмаса, онда көмек ұлттық деңгейде жүреді. Немесе еуропалық блок қайта жасалуда, Украинаны қолдаудың жаңа топтары құрылуда, мысалы, «қалаулылардың коалициясы» немесе басқа да уақытша құрылымдар.
Еуропалық саясаткерлер үшін Украинаға әскери және қаржылық қолдау көрсету өз бетінше күресуден гөрі қаржылық және демографиялық тұрғыдан әлдеқайда тиімді екені анық. Бірақ Еуропа, егер ол шын мәнінде халықаралық аренада үлкен, шынайы және ықпалды ойыншы болуға ұмтылса, ерте ме, кеш пе жаумен тікелей жекпе-жекте бетпе-бет келуге тура келеді. Оған бірден дайындалу керек.
Мысалы, Балтық жағалауы мемлекеттері – Литва, Латвия және Эстония сияқты мемлекеттер де солай істей береді. Олар шабуылдың келесі құрбаны болу ықтималдығы жоғары екенін анық біледі. Және ешкім ұжымдық қорғанысты көздейтін НАТО Жарғысының 5-бабына жүз пайыз сүйенуге ниеттенбейді. Әсіресе, Трамптың американдық әскери контингенттерді Еуропадан шығару ниеті туралы мәлімдемелерінен кейін.
«Ресей – агрессивті ел, ол баршамызға қауіп төндіреді, ал инвестициялар (қорғанысқа – бірт.) қазір жасау керек», — деді Латвия қорғаныс министрі Андрис Спрудс жақында Euronews агенттігіне берген түсініктемесінде. Литвалық әріптесі Dovilė Schakalienė онымен келіседі: «Иллюзияны қастерлеудің қажеті жоқ. Ресей Украинадан кейін тоқтайды деп өзімізді алдамайық. Ресей оқ атуды тоқтатқаннан кейінгі уақытты пайдаланадыөзінің әскери мүмкіндіктерінің өсуін тездетеді. Оларда қазірдің өзінде ұрыс алаңына үйретілген орасан зор әскер бар, ол одан да үлкен болады». Ал Эстонияның қорғаныс министрі Ханно Певкур: «Украинадағы соғыс тоқтаған кезде Ресей өз күштерін өте тез тастайды деген түсінікпен бәріміз бөлісеміз. «Бұл қауіп-қатердің деңгейі өте тез және айтарлықтай өсетінін білдіреді».
Қазіргі уақытта Балтық жағалауы мемлекеттері осы жылдың күзінде өз шекарасына жақын жерде өтетін «Запад-2025» ресей-белорус әскери оқу-жаттығуларына ерекше алаңдаушылық танытып отыр. Бұл төртжылдық әскери маневрлер НАТО-мен ықтимал әскери қақтығысты имитациялайтын ондаған мың әскерді тарта отырып, ауқымы жағынан стратегиялық болып табылады.
Еске салайық, дәл осындай оқу-жаттығу 2021 жылдың күзінде Украинаға ресейліктердің толыққанды басып кіруінің прологына айналды. Бұл жолы Литва, Латвия және Эстонияға да осындай басып кіру бола ма? Олай болмаса да, оқу-жаттығу барысында Кремль НАТО-ның аталған 5-бабына сәйкес ұжымдық қорғаныс жоспарын белсендірудің төменгі шегіне жақын болатын тікелей немесе гибридті арандатушылықтар сериясын жүргізуге тырысуы әбден мүмкін. Және осылайша орыстар Батыстың (әсіресе АҚШ-тың) ұсақ одақтас мемлекеттердің аумақтық тұтастығын шын мәнінде қорғауға дайындығын сынайды.
Және дәл осындай сәтте Еуропаны қателесуге болмайды, оны ысырып тастауға болмайды. Тіпті АҚШ Трамптың басшылығымен қауіп-қатерді елемесе де. Дәл осы сияқты сәттер Еуропаның «қайтадан ұлы болуға» қабілетті екенін көрсетеді. Жалпы, Еуроодаққа мүше мемлекеттер Ұлыбританиямен бірге әлеуеті жеткілікті, тек оны пайдаланудан қорықпау керек. Еуропа елдерінің соңғы шешімдері бұл саладағы оң үрдістер қазірдің өзінде көрініп тұрғанын айқын көрсетеді.
