Ресей экономикасының жай-күйі толыққанды соғыс басталғаннан бері әрдайым назар аударудың күшею объектісі болды. Еске салайық, оптимисттер Ресей экономикасы батыс санкцияларының әсерінен алдағы бірнеше айда құлдырап, соғыс тез арада тоқтап қалады деп айтқан болатын. Уақыт мұндай үміттің босқа кеткенін көрсетті. Бірақ 2025 жылы Ресей экономикасының құлдырауының кейбір белгілері байқалды. Ал оның қаржылық мүмкіндіктері азайып барады. Егер бұл үдерістер қайтымсыз болып кетсе, олар шынымен де Кремльдің соғысты жалғастыру қабілеті мен дайындығына айтарлықтай әсер етуі мүмкін.
Ресей экономикасындағы нақты жағдай құпия ақпарат болып табылады, оны Путин әлемнен де, ресейліктерден де мұқият жасыруға тырысады. Көпшілік алдында, әрине, бәрі керемет көрінеді. Импорт алмастыру жұмыстарын жүргізу. Рубль айырбас бағамы тұрақтанды. Әскери-өнеркәсіптік кешен өз қуатын барынша арттырды. Жалпы, Мәскеу ешқандай санкциядан қорықпайды. Бірақ бәрі шынымен де жақсы ма?
Ресей экономикасы 2024 жылы 4,1%-ға өскенімен, ол әскери-өнеркәсіптік кешеннің қызып кетуі мен ішкі теңгерімсіздіктің өсуі салдарынан осындай көрсеткіштерге қол жеткізе алды. Өткен жылы бюджет шығыстарының жалпы көлемінен 39,4 трлн әскери сала мен құқық қорғау жүйесін қаржыландыру 16,3 трлн құрады. Биыл бұл көрсеткіш шамамен 17 трлн е дейін ұлғаюы тиіс. Бұл барлық ресейлік шығындардың 40%-ын құрайды. Бұл ретте әскери шығындар әлеуметтік саясатты, білім беру мен денсаулық сақтауды қаржыландырудан асып түседі.
Жаңа жылдың басында Путиннің бюджет проблемаларының тез жинақталуы айқын көріне бастады. 2025 жылға Ресей бюджетінің кірісі 40 трлн астам аға жоспарланған болатын, ал шығындар 41,5 трлн құрауы тиіс. Агрессор ел бюджетінің жалпы тапшылығы 1,2 трлн көлемінде жоспарланған болатын. Бірақ жылдың алғашқы екі айының қорытындысы бойынша бұл көрсеткіш әлдеқайда жоғары болатыны белгілі болды. Тек қаңтар-ақпан айларының өзінде РФ бюджетінің тапшылығы 2,7 трлн е жетті. Сондай-ақ, мемлекеттік қазынаға үнемі қаражат енгізу қажеттілігіне байланысты Ресей ұлттық әл-ауқат қоры айтарлықтай қысқарды. Оның сұйық бөлігі қазір шамамен 3,4 трлн құрайды. Ресей өкіметі түбегейлі шаралар қабылдап, соғысқа жұмсаған есі дұрыс емес шығыстарын қайта қарамаған жағдайда, Ұлттық әл-ауқат қоры жыл соңына дейін таусылуы мүмкін.
Сонымен қатар, Ресей үкіметінің шығындары үлкен қарқынмен өсуде. Екі айдың ішінде Кремль 8 трлн жұмсады, бұл жылдық бюджеттің бестен бір бөлігін құрайды. Алайда бюджет кірістері бар болғаны 6%-ға өсті, ал мұнай мен газдан түсетін түсімдер айтарлықтай төмендеді. Ақпан айында олардың көлемі өткен жылмен салыстырғанда 18%, яғни 771 млрд е төмен болды.
Кремль үшін ояну — тез қысқара бастаған қазынашылық шоттардағы қалдықтар. Бұл құбылыстың себебі соңғы үш айда әсіресе өсіп келе жатқан бюджет тапшылығы болып табылады. Желтоқсан айында агрессорлық елдің федералдық бюджетінде үш триллион астам жетіспеді, қаңтар айында бұл көрсеткіш 1,8 трлн, ал ақпанда 1 трлн құрады. Нәтижесінде қазынашылық шоттардағы қалдық күрт төмендеп, желтоқсан айында 12 трлн құрады. Наурыз айының ортасына қарай олар $6 трлн-ға дейін төмендеді. Ресей қазынасын босату процесі мұнай құнының төмендеуіне байланысты тездетілуі мүмкін.
Жыл басында ресейлік Орал мұнайы барреліне 70 долларға сатылды. Бірақ бір айдан кейін ол $62 дейін төмендеді. Ал қазір ол $55 шегінде ауытқиды, ал 2025 жылға арналған РЕСЕЙ бюджетіне $69,7 орташа құны кіреді. Ақпан айында Ресейдің мұнай экспортынан түскен кірісі қаңтармен салыстырғанда 16% төмендеп, бір жыл бұрынғы көрсеткіштен 2,6 млрд. долларға төмен болды. Сонымен қатар, мұнай экспорты физикалық көлемде тіпті тәулігіне 90 мың баррельге өсті.
Егер ОПЕК мұнай өндіруді ұлғайтса, ресейлік мұнайдың құны одан да аз болуы мүмкін. Трамп ашпаған сауда соғыстары жаһандық экономиканың бәсеңдеуіне ықпал етеді. Бұл «қара алтын» құнының төмендеуін білдіреді. Бұған дейін Путин қиын кезеңдерден аман қалу үшін Ұлттық әл-ауқат қорының жинақталуына сенуі мүмкін еді. Алайда Кремль Украинаға қарсы агрессия соғысын қаржыландыруға соншалықты ысырып, енді ұзақ уақыт үнемдеп, энергия құнының жаңаша өсуіне дұға ете алмайды.
Ресей өкіметінің экономика мен қаржы саласындағы жағдайды теңестіру тетіктері көп емес. Олардың қатарында шығыстарды қысқарту, Ұлттық әл-ауқат қорынан үнемдеген қаражатты пайдалану немесе құнсыздандыру бар. Бірақ шығындардың айтарлықтай қысқаруы ресейлік соғыс машинасы мен әскери-өнеркәсіптік кешен секторын қаржыландыруды қысқарту есебінен ғана мүмкін болады. Ұлттық әл-ауқат қорының шоттарындағы қаражат агрессордың бюджет тесігінің ұзақ уақытқа жабылуы үшін тым аз. Ал девальвациясының жаңа толқыны инфляция деңгейін жеделдетуге итермелейді және қаржы және банк жүйесінің одан әрі тепе-теңсіздігіне қауіп төндіреді.
Ақпан айының басында жарияланған Левада орталығының сауалнамасына жауап берушілердің 67%Сияндықтар инфляцияны мемлекеттің ең үлкен проблемасы деп атады. Бұл ретте респонденттердің тек 35%-ы ғана Украинаға қарсы соғысқа, Батыспен текетіреске, санкцияларға алаңдаулы. Ал ресейліктердің 30%- ы ең алдымен тұрғын үй мәселесіне алаңдаулы. Ресей Федерациясындағы баға ресми түрде 2022 жылдан бастап 2024 жылға дейін 32%-ға өсті. 2024 жылы инфляция 9,52%-ды құрады, ал азық-түлік тауарларына баға 11%-ға өсті. Іс жүзінде ресми сандар бағаланбаған. Әйтпесе, ресейлік ОБ өткен жылдың күзінде негізгі мөлшерлемені рекордтық 21%-ға дейін көтере алмас еді, бұл экономикадағы елеулі проблемалардың белгісі.
Ресей экономикасының осал болуы даусыз факт болып табылады. Бірақ ол Батыстың (және әлемнің басқа да елдерінің) Кремльді агрессия соғысы үшін жауапкершілікке тартуға құлықсыздығынан құтқарылады. Біз нақты айта алмаймыз, бірақ Ресей экономикасының абыздарға бір қадам жақындап қалуы әбден мүмкін. Оны төмен қарай итермелеу үшін біреудің қажеті бар. Алайда Ресей Федерациясының экономикалық және қаржылық құлдырауын көргісі келетіндер онша көп емес. Еуропа мен Американың саяси элитасы ұрыс алаңындағы әскери жеңілістің салдарынан Ресейдің ыдырауынан ғана қорқып отырған жоқ. Бір жағынан, олар Мусковиядағы терең әлеуметтік-экономикалық дағдарыстың келешегіне алаңдаулы. Екінші жағынан, Ресей Федерациясының экономикалық ынтымақтастығы мен табиғи ресурстарын пайдаланудан пайда табу мүмкіндігі олжа болып табылады. Ресейді құлдыраудан Кремльдің экономиканы басқарудағы шеберлігі емес, дәл осылай құтқарады.
