Майданның кейбір аудандарында қиын жағдай туралы хабарлардың мұқабасы аясында украиналық тылда төтенше оқиғалар орын алуда. Олардың бірі орталық органдардағы орташа жалақының күрт көтерілгені болды: Украина қаржы министрлігінің мәліметінше, жыл соңына дейін бір ай бұрын ол 62 мыңға жетті. Өткен жылғы қаңтармен салыстырғанда өсім 61% құрады! Мемлекеттік аппарат шенеуніктерінің әл-ауқатын арттыру қарқыны Гиннестің рекордтар кітабына лайықты.
Бірақ мұндай асығыстық бұл оқиғаны өзінше бірегей етіп қана қоймай , минус белгісімен, әрине. Билеушi элита өкiлдерiнiң табысының рекордтық өсуi миллиондаған егде жастағы адамдардың қайыршы зейнетақысын айтпағанда, дәрiгерлердiң, педагогтардың және басқа да бiрқатар өмiрлiк маңызы бар қызметкерлердiң жалақысының мардымсыз өсуi жағдайында орын алуда.
Ағымдағы оқу жылының бірінші жартысында тәрбиешілердің жалақысы төңірегінде орын алған маневрлерді айтпауға болмайды. Оларды ұлғайту мәселесі тиісті заңның қорытынды ережелерінің 61-бабында көзделгені белгілі. Бұл туралы қазан айында Верховна-Радада үкіметке қойылған сұрақтар сағатында ҚР Білім және ғылым министрлігінің басшысы Оксен Лисовий еске түсірді. Бұл туралы мәлімдегеннен кейін министр бірден республикада осы құқықтық ережені жүзеге асыру үшін ақша жоқ екенін айтты.
Мұның бәрі мұғалімдерге аса құрметпен қараған жоқ. Қараша айында Министрлер кабинетінің басшысы Денис Шмыхал өз жалақылары туралы ақпаратпен бөлісті. Оның айтуынша, 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап үкімет ай сайын жалақыға 1000 «қолына» арналған «мұғалімге қосымша ақы» енгізеді. Мұндай «жомарттықтың» қолайсыздығын жою үшін Премьер-Министр уәде берді: «2025 жылдың 1 қыркүйегінен бастап біз бұл төлемді әр мұғалімнің «қолында» 2000 гривнаға дейін арттырамыз» деп уәде берді. Сол сияқты уәделермен қоректену керек.
Арифметика жасап, мұғалімдердің жалақысының «өсуінің» пайызын есептеп, оны шенеуніктердің жалақысының секірісімен салыстыруға болар еді. Бірақ ел өз тарихындағы ең ауыр сыртқы агрессияға тойтарыс беру жағдайында тұрғанын ұмытпайық. Әр тиын санайды.
Дегенмен, ақылға қонымды сұрақ туындайды: соғыс уақытында шенеуніктердің жалақысын соншалықты күшпен көтеру қаншалықты әдепті? Әсіресе, соғыс әлі аяқталмағанын ескерсек, экономика дағдарысқа ұшырап, көптеген украиндықтар азық-түлік пен қызмет бағасының өсуіне төтеп бере алмай, өмір сүру алдында тұр. Мұндай жағдайда мемлекеттiк қызметшiлердiң жалақысын жеткiлiксiз көтерудi әлеуметтiк әділетсiздiк деп қабылдауға болады. Оның үстіне ол адамдардың мазақтауы сияқты.
Егер осы бұрыштан қарайтын болсақ, жағдай адалдық шегінен әлдеқайда асып кетеді. Бөлімдер арқылы өтейік. Мысалы, Қаржы министрлігінің мәліметінше, монополияға қарсы комитет қызметкерлері орта есеппен 118,7 мың гивназия алады. Комитетте 260-тан астам адам жұмыс істейді. Басқарманың жалақысы ең жоғарылардың бірі болып табылады – айына 215 мың гивна. Ал не, мені кешіріңіз, ғажайып? Бұл бөлімнің стюардтары майдан шебіндегі жауынгерлерге қарағанда жақсырақ «тамақтанатындай» жеңіске жету үшін не істейді?
Немесе бұл жерде Әділет министрлігі, жақында ғана мемлекеттік реестрлерді соғуға мүмкіндік берген. Онда шенеуніктер орта есеппен 100,5 мың гивназия алады. Оның 997-сі кафедрада. Кейбiр экономикалық жағынан гүлденген елдерде бүкiл үкiметте жұмыс iстейтiн адамдар көп емес. Бұл мысал Украинадағы мемлекеттік аппараттың ғажайып гүлденгенін айқын көрсетеді. Соғыс уақытында бұл диверсиямен тең.
Бірақ, әрине, жалақының абсурдтық тәжі Украинаның Орталық сайлау комиссиясы болып табылады, оның жұмыс көлемі соғыс жағдайы кезінде күрт азайды. Оның екі жарым жүзге жуығы орта есеппен 97,2 мың гивназия алады. Ал ведомствоның 18 жоғары лауазымды тұлғасына айына орта есеппен 310 мың гивназ бар. Бұл соғыс кезінде, сайлау мүмкін болмаған кезде бюджет ақшасының мүлдем негізсіз қалдығы екенін ешкім әлі түсінбей ме? Ол тек негізсіз ғана емес, украиналық қоғамды да құрметтемейді деп айтар едім.
Бұл жерде «Темір ханым» Маргарет Тэтчердің әйгілі сөзі бюджет ақшасы жоқ, тек салық төлеушілердің ақшасы ғана есіне түседі. Мәселе Украинаның қазір өз азаматтарының жұмысы есебінен ғана емес, ең алдымен шетелдік көмектің арқасында да аман қалуында. Өркениетті әлем соғыстың қиын уақытында Украинадан бас тартпағаны жақсы. Жаман нәрсе , батыстық серіктестерден миллиардтан кейін миллиардтан кейін украиналық билеуші элита өзін экономикалық кемеңгер деп елестетіп, өз ақшаларына да, басқа адамдардың ақшасына да уәде береді.
Украинадағы соғысқа түсініксіз құбылыстар туралы, оның ішінде бюрократиялық және жалақы бакханалия туралы ақпарат батыс елдері азаматтарының көзіне, құлағына және сезіміне жетпейді деп ойламаңыз. Мысалы, атақты миллиардер Илон Маск жақында жаңа американдық партияны милитаризммен сынға алғаны кездейсоқ емес.Сонымен қатар, Президент Зеленскийді «чемпион-тонаушы» деп атады. «Барлық уақыттағы чемпион. Зеленский барлық уақыттағы ең үлкен ақша тонауларының бірін жасады», — деп жазды Маск творчествосында. Әлеуметтік медиа X. Әрине, біз әлемдегі ең бай адамның эксцентриситеті мен оның Кремль насихатын қабылдауының сынсыз сипаты үшін үстемелер жасаймыз. Бірақ бұл жағдайда басты назар бұған бағытталмауы тиіс. Сайып келгенде, американдық владимир Александровичтің қаражатты ұрлағаны туралы нақты фактілерді білдірмейді деп ойламаймын. Бәлкім, бұл Масктың Украина билігінің халықаралық қаржылай көмекке жұмсаған ең ақылға қонымды шығыстары туралы ақпаратқа деген эмоциялық реакциясы болар. Және бұл жерде, әрине, тек жалақыда ғана емес , Украинаның жоғары лауазымды шенеуніктерінің аз бөлігі бір лауазымдық жалақымен өмір сүреді.
Өз мәлімдемелерінде аса ұстамды емес Маск, бұл жағдайда оның еркіне қарсы «литмус сынағының» рөлін атқарған сияқты. Батыстың бірқатар елдерінде Украинаға көмек көрсету мәселесі бойынша қоғамдық пікір аздап болса да салқындай бастайды. Әзірге бұл онша жарқын емес. Әзірге бәрі өте көтеріңкі көрінеді. Бірақ соғыстың әлі аяқталуы жоқ. Украина Қарулы Күштері біріккен күштерінің бұрынғы қолбасшысы Серхий Найевтың айтуынша, «Монако батальоны» арнасы келтіргендей, Путиннің Ресейде Украинадағы соғысты 8-10 жыл бойы жалғастыруға жеткілікті ресурстары бар. Бұл соғыстың міндетті түрде ұзаққа созылатынын білдірмейді. Бірақ әзірге тез бейбітшілікті ештеңе айтпайды. Сондықтан украиналық қоғам, ең алдымен, Украина билігі батыс елдерінің салық төлеушілері Украинаға көмек көрсетуден шаршамас үшін қолдан келгеннің бәрін жасауы қажет. Себебі, әркімнің өз уайым-қайғысы жеткілікті.
Бірақ украиналық билік батыс елдеріндегі қоғамдық пікірге алаңдамайтын сияқты, әйтпесе олар мемлекеттік бюджетті нәзік жолмен жұмсамас еді. Сонда ол туған елінде ең болмағанда қоғамдық пікірге қамқорлық жасасын. Украина тек сыртқы агрессияны ғана емес, сонымен қатар терең ішкі экономикалық дағдарысты бастан кешіріп жатқан осындай күрделі жағдайда қоғам бірлігін сақтау өте маңызды. Соғыс елді жеңіс идеясы төңірегіне біріктіреді, бірақ табыстағы елеулі айырмашылықтар аясында айқынырақ болып келе жатқан әлеуметтік теңсіздік осы ішкі одаққа елеулі түрде нұқсан келтіруі мүмкін. Ол қазірдің өзінде нұқсан келтіріп жатыр, мысалы, туған елін қорғау үшін жұмылдырудан жалтаруға ондаған мың талпыныс жасағанда, Украина Қарулы Күштерінің бөлімшелеріне сатып алу бағасын көтерудің жүздеген жолдарымен көрінеді. Тылдағы әр түрлі жөндеу-құрылыс жұмыстары кезінде банальды ұрлықтар туралы айтпағанда.
Және, әрине, мемлекеттік қызметкерлер, атап айтқанда, соғыс жағдайына байланысты қызметтері шектелгендер күн сайын соғыс қиындықтарына тап болған отандастардан әлдеқайда жоғары жалақы алса, бұл әділетсіздік пен шеттету сезімін туғызады. Мұндай жағдайда азаматтардың өздерін ортақ ұлттық идеяның бір бөлігі – жексұрын сыртқы жауды жеңу идеясының бір бөлігін сезіну мүмкіндігі жасанды эрозияға ұшырап отыр.
Украиндық патриоттар мені кешірсін, бірақ кейде украинаның қазіргі билеуші элитасы күмәнді шешімдерімен кейде әдейі халықтың түрлі жігі арасында, сондай-ақ үкімет пен халық арасында сына көтеретін сияқты. Бәлкім, мен әлі қателескен шығармын, бірақ осындай сәттерде Мен Украина Президенті кеңсесі мен Министрлер Кабинетінің нұсқауымен айқайлағым келеді: «Сіз не істеп жатырсыз, мырзалар? Агрессордың қолына ойнап жүрсің бе! Тым кеш болғанға дейін түйсіктеріңізге келіңіздер!»
