«Американдықтар әрекет етіп, еуропалықтар ғана әрекет ететін жағдай болуы мүмкін емес. Біз өзіміз жауапкершілікті өз мойнымызға алуымыз керек», — деді Еуропалық Одақтың қауіпсіздік және сыртқы істер жөніндегі Жоғарғы өкілі Хосеп Боррелл Польшаның Сыртқы істер министрі Радослав Сикорскимен кездесуден кейін Варшавада өткен баспасөз мәслихатында.
Еуропалық дипломатияның басшысы ең алдымен Украинаны білдіреді, онда өз сөзімен айтқанда « тарих қазір жасалуда». Ал Еуропаға бар мәселені шешу керек: тарих пойызын сақтап қалу керек немесе оны елемеу керек. Ал Ақ үйдің сопылық кеңсесіне кімнің қоныстанғаны маңызды емес: Джо Байден, Дональд Трамп немесе Камал Харрис. Себебі, олардың ешқайсысы Еуропа үшін жұмыс істемейді, оның үстіне үшінші дүниежүзілік соғыс болмаса, терең саяси дағдарыстың көлеңкесі шын мәнінде ілініп тұр.
Ал мұның бәрі ресейлік агрессиядан туындап отыр ма? Әлде бұл жай ғана катализатор болды ма? Қамқорлық. Себебі бұл мәселе емес. Еуропалықтар не Путинді, не өлім құдайы Аментетті тәкаппар етуге тырысып, ғұрыптық билеуді жалғастырып жатқанша, агрессорға тойтарыс беру себебін шын мәнінде өз мойнына алып, бұл қауіп бар және өсе береді. Дегенмен, бәрі түсінікті болып көрінгенімен, шешім жер бетінде жатыр. Жарқын болашаққа жол ашатын кілт және зұлымдық рухтарды жоятын Грайл Украинада жатыр. Өзінің жауынгерлік қабілетін шектеусіз қолдануға болатын батыс қаруымен нығайтуда.
«Біз Украинаны қолдауымыз жалғасатынына сендіріп отыруымыз керек, бірақ бұл үшін қажетті ресурстар мен табандылық қажет. Бұл үшін саяси ерік пен ең алдымен қаржы ресурстары қажет. Дүйсенбі және сейсенбі күндері (17-18 қарашада Брюссельде сыртқы істер және қорғаныс министрлері деңгейінде ЕО Кеңесінің отырысы өтеді) өтетін сыртқы істер және қорғаныс министрлерінің рөлі мен рөлі – жағдайды зерттеп, өз мүмкіндіктерімізді негізге ала отырып шешім қабылдау, сондай-ақ АҚШ-тың жаңа президенті пайда болатындай жағдайда Украинаға қолдау көрсетуге деген ынта-ықыласымды көрсету. Бұл Украинаны американдық қолдауға басқаша көзқарасы бар сияқты», — деп ескертеді Боррелл.
Шынында да, Хосеп Борреллдің «Трамп мырзаның не істеп жатқанын ешкім білмейді» деген алаңдаушылығымен келісе алмайды. Оның екінші тезисімен келіспеу мүмкін емес: «Бірақ еуропалықтар қандай жағдайда болсын не істегісі келетінін нақты түсінуі керек екенін білемін».
Еуропалық дипломатия басшысының бұл сөздері Варшавада айтылғаны таң қалдырмайды. Олар Польша премьер-министрі Дональд Тусктің АҚШ-тағы сайлаудан кейін бірден айтқан мәлімдемесін жаңғыртты: «Кейбіреулер Еуропаның болашағы американдық сайлауға байланысты дейді, бірақ ол ең алдымен бізге байланысты. Еуропа ақырында өз күшімен сенуі тиіс».
Венгрия премьер-министрі Виктор Орбан мен оның Словакиядағы әріптестері Роберт Фико мен Италиядағы Джорджия Мелониді қоспағанда, ЕО көшбасшыларының көпшілігі вице-президент Камал Харристің жеңісіне үміттенетіні құпия емес. Олардың Трамп туралы қорқыныштары төрт өлшемге жатады. Біріншісі – АҚШ-тың НАТО құрамынан шығу мүмкіндігі және Еуропаның қауіпсіздігі жөніндегі міндеттемелердің тоқтатылуы. Екіншісі – ресей мен Украина арасындағы Киев пен Брюссельдің мүдделеріне қайшы келетін біржақты оқ атуды тоқтату және бейбіт келісім енгізу. Үшіншісі – Еуропа мен Америка арасындағы апатты сауда соғысы. Төртіншісі – Трамптың Еуропадағы оңға қарай шабытты ықпалы.
Джо Байденнің басшылығымен төрт жыл тұрақтылық пен болжамдылықтан кейін Еуропа мен әлем сопылықтағы хаос пен импульстің жаңа дозасына дайындалуы тиіс. Егер Трамптың сыртқы саяси доктринасы мүлде болса, оның ұраны: «Күтпеген жерден күт!»
ЕО-дағы ең үлкен алаңдаушылық Украина мен НАТО-ға қатысты. Бұл жолы Еуропа үшін акциялар пакеті Трамптың бірінші мерзіміндегіден жоғары, дәлірек айтсақ, ақш Украинаға көмек көрсетуді тоқтатып, Путинге Ресей қазіргі уақытта ұрыс алаңында жеңіске жете алмайтын жеңіске жетуге мүмкіндік береді деген қауіптен. Себебі, Еуропа астаналары Украина жеңіліске ұшыраса, онда Еуропа мен НАТО-ның шығыс флангы үлкен және нақты қауіп-қатерге ұшырайтынын жақсы біледі. Ал Трамп Американы НАТО құрамынан шықпаса да, ол АҚШ еуропалық одақтастарды, әсіресе ЖІӨ-нің екі пайызын қорғанысқа жұмсау жөніндегі өз міндеттемелерін орындамайтындарды автоматты түрде қорғамайды деп айтуды жалғастыра отырып, одақты әлсіретуі мүмкін.
Бірақ Еуропаның басты проблемасы саясаткерлердің стильдегі жалындаған филиппистеріне қарамастан Украинада болу, бұл кезеңде Еуропа елдері арасында Украинаға қалай көмек көрсету керектігі туралы консенсус жоқ. Бұл бірінші кезекте. Екіншіден, Еуроодақ елдері экономиканың тез өсуі үшін соңғы онжылдықта тәрбиеленген «әл-ауқатты мемлекетті» құрбандыққа шалу керек пе деген мәселе бойынша әлі де консенсусқа келген жоқ.(а) Осы Конвенцияның ережелерiмен рұқсат етiлген дәрежеде Хатшы- Себебі, бұл миллиардтаған және миллиардтаған қаржы жұмсауды, әскерді қайта жарақтандыруды, қорғаныс кешенін толық қуатта қайта іске қосуды, әскерге шақыруды қайта жаңартуды және т.б. талап етеді ғой. Қысқаша айтқанда, халықаралық қауiпсiздiктiң кешендi, кешендi жүйесiн құру қажет болады.
Еуропаның көбі әлі күнге дейін оның өтетініне үміттенсе де, қалай болғанда да ол өзін-өзі шешеді. Ресей тек кішігірім Грузияға ғана шабуыл жасай алады деп үміттенгендіктен, ол қырыммен шектеледі, әрине ол Донбастан да ары кетпейді. Бәлкім, енді украина шекарасынан шықпайтын шығар? Соңғы онжылдықтың оқиғалары бұл инфантильді иллюзияны жоймауы үшін оған сену қаншалықты аңқау болу керек.
Шын мәнінде, Ескі құрлық басшыларының Вашингтондағы биліктің өзгеруі жағдайында таңдаудың екі нұсқасы ғана бар. Олардың бірі – өзінің кристалл бекіністерінде өзін тығыз құлыптап, Дональд Трамп Ақ үйде патшалық еткенше, сенат пен Өкілдер палатасындағы республикалық көпшілікпен, Жоғарғы сотта консервативті көпшілікпен ғажайып билікті өз қолына шоғырландырып, алдағы төрт жылда қаннан барынша аз құтылуға үміттену. Екінші нұсқа – әрекет ету. Бір жағынан, Трамп пен оның шешімдеріне ықпал етуге тырысу керек. Екінші жағынан, Украинаға ресейлік агрессияға қарсы тұруға көмектесу үшін барлық күш-жігер мен ресурстарды жұмсау, АҚШ-қа тиісті үлгі көрсету.
