Ресейлік диктатор Владимир Путин ядролық апат туралы айтқан әлемді тағы да қорқытты. Ол соншалықты «қорқынышты» емес пе? Оны анықтауға тырысып көрейік.
Сонымен, сәрсенбі, 25 қыркүйек күні В.Путин Ресей Қауіпсіздік Кеңесінің ядролық қаруды тежеу мәселелері жөніндегі тұрақты отырысында сөз сөйледі. Ол «көзқарастарды түзетуді және ядролық тежеу саласындағы мемлекеттік саясат негіздерін жаңартуды» ұсынды.
Атап айтқанда, Кремль басшысы әскери қауіп-қатерлер тізімін кеңейту қажет деп санайды, оған жауап ретінде Мәскеу ядролық қаруды қолдануды негізді деп санайды. Доктринаның жаңа редакциясы Ресейге ядролық қарумен ғана емес, кәдімгі қарумен де жаппай шабуыл жасаған жағдайда ядролық қаруды қолдануды қарастырады. «Мен стратегиялық немесе тактикалық ұшақтарды, круиздік ракеталарды, дрондар, гипердыбыстық зымырандарды және басқа да ұшақтарды айтып отырмын», — деп түсіндірді ол. Ресей Одақ мемлекетінің мүшесі ретінде Беларусьті қорғау үшін ядролық қаруды қолдануды заңды деп санайды.
Шын мәнісінде, елдің «егемендігіне сыни қауіп төндіруі мүмкін» кез келген іс-әрекет іс жүзінде болған жағдайда Ресейдің ядролық ден қою құқығын орнықтыру ұсынылады. Путин де, ресейлік әскери-саяси басшылықтың басқа өкілі де «сыни қауіп» дегеннің не екенін түсіндіріп бермеді. Мұндай анықтаманы ресейлік ресми құжаттардан да таппайсыз.
Бірақ шынымен де білу керек пе? Бұл шынымен де маңызды ма? Доктринаны түзету әлемдегі қауіпсіздік жағдайын өзгерте ала ма? Осы сұрақтарға жауап беруге тырысып, Кремльдің ядролық бопсалауға талпынысы бүкіл қазіргі орыс-украин соғысы арқылы қызыл жіп сияқты жүріп жатқанын есте сақтаңыздар. Және тек соңғы екі жылда ғана емес, толыққанды басып кіруден бері. Қырымды аннексиялау Путиннің ядролық қаруды қолдану қаупімен қатар жүрді, егер Батыстағы кімде-кім Ресейдің оккупация жоспарларына араласуға тырысса. Ресейлік «Қырым» үгіт-насихат фильмі есіңізде. 2014 жылдың басында түбектегі оқиғалар туралы «Отанға жол» атты тақырыбында айтқан болатынбыз? В.Путин «Қырым науқаны» кезінде ядролық қаруды қолдануға дайын екенін ашық мойындады. — Біз бұған дайын болдық, — деді Кремль басшысы.
Бұған дейін болған оқиғаларды, соның ішінде 2007 жылғы Мюнхен қауіпсіздік конференциясында Ресей көшбасшысының әйгілі сөзін еске түсіре аламыз. Иә, ол кезде өз сөзінде «ядролық» сөзі де, «атом» сөзі де болған жоқ, бірақ… Бірақ «асимметриялық жауап» туралы ескі кеңестік сақтық қолданылды. Мұны ядролық қару қаупінен басқаша түсінуге бола ма? Мәселе риторикалық болып табылады.
Бірақ Путиннің ең соңғы ядролық мәлімдемелеріне қайта оралайық. Олар Украинаға қатысты екені түсінікті, дегенмен біздің мемлекетіміздің атауы айтылмаған. Жалпы Путин өз сөзінде не жек көретінін, неден қорқатынын айтқысы келмейді. Бірақ бізді ақымақ ете алмайсың. Ресейлік диктатор украина қорғаныс күштерінің Ресей аумағына тереңде жатқан әскери нысандарды қоршаудағы соңғы табыстарына қатты ашуланғаны түсінікті болды. Сондықтан оның барлық қауіп-қатері іс жүзінде Украинаның әрекеттеріне байланысты болды.
Ал егер біз оларды байыппен қабылдасақ, онда кеңестік балалық шағында әзілдеп, өзімізді ақ табақпен жауып, зират жағына қарай тексеріп шығу керек болар еді. Себебі Путин «ядролық ден қоюды» қолдану үшін негіз деп атағанның бәрін Украина қарулы күштері жасап үлгерді. Олар ресейлік оқ-дәрі деполарына, әскери аэродромдарға, командалық пункттерге, ресейлік жауынгерлердің шоғырлануына, отын деполары мен мұнай өңдеу зауыттарына дрондар мен зымырандарды атып түсірді. Ол аз десеңіз, біздің қаруымыз Қазірдің өзінде Ресейдің еуропалық бөлігінің барлық нүктелерінде, Оралға дейін барды.
Оның үстіне Украина қорғаныс күштері Курск облысындағы «канондық» Ресей аумағын басып алып, оны бір жарым ай бойы ұстап тұрды. Ал «әлемдегі екінші әскер» ол туралы ештеңе істей алмайды. Сонда ресейліктердің ең ферзьдік жауабы үшін тағы қандай себептер қажет?
Путиннің соңғы мәлімдемелері Украина мен Батысты қорқытуы керек еді. Украина Қарулы Күштерін дария әскери операцияларынан бас тартуға мәжбүрлеу. Батысты Украинаға өзінің әскери көмегін әлсіретіп, ең бастысы ресей аумағына терең соққы беру үшін батыс алыстағы қаруды қолдануға жол бермеуге мәжбүрлейді.
Бірақ бұл жерде қисынды сұрақ туындайды: Украина американдық ATACMS зымырандарын, британ-француз дауылды көлеңкесін/SCALP-EG зымырандарын пайдаланғанда Кремль неге аса наразы емес еді, ол ХИМАРС пен М270 МЛРС-ті, тіпті Панцерхаубитце 2000 жылы Запорожье, Херсон, Донецк және Луганск облыстарының басып алған аумақтарында, тіпті басып алған Қырымда ресейлік позицияларға соққы беру үшін пайдаланғанда, осы аумақтар аннексияланып, осы аннексияны өздеріне бекітті. Конституция ма? Яғни, Ресей басшылығы өзінің негізгі заңына қарама-қайшы, бұл аумақтарды онша өзіндік емес деп санай ма? Әлде, мүлдем өз бетінше емес пе?
Өзіңіз туралы халықаралық деңгейде не ойлайтыныңызға мән бермейміз бе?белгілі украин жерлері Путин мен оның хенчмендері?! Сондықтан оларға өз көркем әдебиеттерін сұрыптап берсін. Біз кремльден шығатын ядролық қатерлердің ауырлығына немесе аяусыздығына талдау жасауды жалғастырамыз.
Осылайша, мақаланың басында айтылғандай, Путиннің 25 қыркүйекте Ресей Федерациясы қауіпсіздік кеңесінде айтқан қауіп-қатері біріншісінен алыс болды және біз соңғысын емес, сенімді түрде айта аламыз. Себепсіз айқайлап айқайлауды ұнатқан шопан-виттің парызын еске түсірген дұрыс болғанда дәл осылай: «Қасқырлар, қасқырлар!»
Және, әрине, осы қауіп-қатерлердің әрбір қайталануы кезінде олардың бағасы тұрақты түрде төмендейді. Яғни, біз Кремльдің ядролық қатерін девальвациялау үдерісінің куәсі болып отырмыз. Путин украинаның немесе Батыстың өтуі «ядролық апокалипсиске» алып келетін жаңа қызыл сызықтар сызып отырады. Бірақ Кремльдің қарсыластары бұл ауыр ескертулерді естімегендей, осы сызықтарды кесіп өтіп жатыр. Және, ло және бехольд, ештеңе болмайды. Жоқ болғанымен, ол әлі де болып жатыр: Кремль жаңа қызыл сызықтар сызып, тағы да ескертеді: «Жақсы, біз сізді бұрынғы трансгрессияларыңыз үшін кешірім сұраймыз, бірақ бұларды кесіп өткен соң, сосын соған үйреніңіз!» — деп ескертеді.
Бұл Ресей өзінің «соңғы шара қаруын» ешқашан қолданбайды дегенді білдіре ме, Путин ешқашан атақты «қызыл түймені» басуға тырыспайды ма? Өкінішке орай, жоқ. Өйткені ол қырымды ешқашан басып алмайтынына, Украинамен құрлықтағы шекарадан ешқашан өтпей, ешқашан толыққанды соғыс бастайтынына сенімді болдық. Және олар әр кезде қателесіп отырды. Біз бұл жолы да қателік жібере аламыз. Тағы бір айта кететін жайт, Путиннің «қызыл түймені» қолдануы оның мәлімдемелері мен доктриналарына еш қатысы жоқ. Оған сол кісі өліміне әкеп соққан тәртіпті беру үшін ешқандай «заңды себеп» қажет емес. Бірден-бір себеп — оның басындағы кокроачка, ол сол жерде тиісті қосқышты ауыстырып қосатын болады. Ол мұның мың себебін ойлап таба алады, ешкім де олардың негізділігіне күмән келтірмейді.
Сондықтан да ядролық бопсалаудың бұрыннан күші болмауы керек, ал барлық ядролық ультиматумдарды батыл назардан тыс қалдырмау керек. Себебі орыс қылмыстық жаргонында аталып өткендей, «гопник шоу үшін суккерді алып кетеді» деген жағдай осылай. Яғни, адам тұрғысынан: агрессор әлсіз ойлы қарсыластарын негізсіз қауіп-қатермен қорқытуға тырысады. Өкінішке орай, батыс қоғамында осындай көмескі адамдар көп, олар үшін кеңестік және посткеңестік криминализацияланған ауланың тәжірибесі оның барлық «концептуалды» баяндауыштарымен бөтен. Сондықтан осы қауіптердің барлығы «сүтке» тиді деп айта алмаймыз.
Уинстон Черчилль бір кездері: «Ядролық бопсалауға қол жеткізгеннен кейін әлемдегі барлық мәселелер бір жолмен ғана шешілетін болады» деп ескерткен болатын. Дана Бритонның сөздерін тыңдауға кеңес беремін. Егер Сізге Черчилльдің мәлімдемелері бұрыннан деактуализацияланған сияқты көрінсе, онда мен қазіргі заманғы интеллигенцияның, көрнекті тарихшы Тимоти Снайдердің мәлімдемесін келтіремін: «Егер ресейлік ядролық бопсалау табысқа жетсе, бәріне де апат болар еді. Егер кез келген атом державасы өзінің ядролық қорларына сілтеме жасай отырып, басқаларды қандай да бір іс-әрекет жасауға мәжбүрлей алатын болса, онда кез келген халықаралық саясат мүмкін болмай қалады».
