Осы жылы батыс БАҚ-тары орыс-украин соғысы майдандарындағы жағдай туралы ортақ баяндау жасады. Ресей соғыста жеңіске жетіп, баяу, бірақ алға жылжып бара жатқаны сөзсіз, ал Украина ауыр шығынға ұшырап, барлық мүмкіншілігімен қарсы тұрады, бірақ қуатты ресейлік басып кіруге қарсы тұра алмайды. Қорытынды: соғыс қимылдарын дереу тоқтату, қазіргі демаркация сызығына тоқтау және соғысушы тараптарды келіссөз үстеліне шығару қажет. Бұл ұстанымды теледидардағы көптеген газеттердің, журналдардың және саяси ток-шоу модераторларының халықаралық бақылаушылары шамамен бөліседі. Әрине, ерекшеліктер бар, кейбір публицистер мен саяси сарапшылар мүлдем басқа ұстанымды білдіріп отыр, бірақ олар қазіргі кезде ақпараттық ауа райын жасамайды.
Венгрия премьер-министрі Виктор Орбан шілде айының басында Украинаға, Ресейге, Қытайға және АҚШ-қа «бітімгершілік» гастрольдік сапармен барып, шамамен сол көктамырда мәлімдеме жасай бастады. «Уақыт Украина жағында емес, ресейлік күштер жағында… Путин ресейлік шығынды ешбір түрде айтпаған. Украина шығынына келетін болсақ, ресейлік тарап украиналық күштердің ай сайынғы шығынын 40-50 мың жауынгерге бағалады, бұл соңғы апталарда одан әрі күшейе түсті. Сондықтан[Путин – ред.]Украина Президенті уақытша оқ атуды тоқтату туралы ұсынысты қабылдамай тастағанына таң қалды», — деп жазады Орбан Еуропа Кеңесінің президенті Чарльз Мишельге және ЕО-ға мүше мемлекеттердің басшыларына жолдаған хатында.
Ресейлік диктатор Путиннің «шыншылдығы» баршаға бұрыннан белгілі болған сөздері бойынша майдандағы позицияны бағалау өте түсініксіз ұстаным. Бірақ Орбан — Орбан, одан не алуға болады. Ал біз хаттың жалпы реңі батыс баспасөзінің «мызғымас Ресей» туралы жоғарыда айтылған бақ баяндауымен тұспа-тұс келгенін жазу туралы ғана сөз болды.
Бұл «жеңісті» миф Ресейдің Украинаға толыққанды басып кіруі басталғанға дейін, тіпті Қырымды аннексиялағанға дейін қалыптаса бастады. Шамамен 15 жыл бұрын батыс баспасөзінде Ресей әскерінің жауынгерлік қабілетінің тез өсуі, Еуропа қарулы күштерінің гипотетикалық қарсылық болған жағдайда оған қарсы мүмкіндігі жоқ екендігі туралы мақалалар келіп түсуі мүмкін.
Бұл миф орыстардың Қырымды басып алу жөніндегі табысты қызметімен нығая берді. Сондықтан, біз білетіндей, батыстық саяси топтарда, егер Ресей Украинаға қарсы ашық соғысқа барса, соңғысының қарсы тұруға мүмкіндігі болмас еді деген сенім пайда болды. Яғни, осы атақты «үш күн» кезінде Киев құлауы тиіс. Алайда нақты оқиғалар (яғни Ресейдің «блицкригінің» сәтсіздікке ұшырауы) Ресейдің қол сұғылмаушылық мифіне нұқсан келтірді. Кейін Харьков дөрекілігі мен Херсонды азат етуі орын алды, ол бұл мифті мүлдем дерлік жоққа шығарды.
Осы «іс жүзінде» жою үшін не жетіспеді? Ақш армиясының Еуропадағы бұрынғы қолбасшысы Бен Ходжстың айтуынша, Украинада тіпті F-16 ұшағы да емес, кем дегенде бірнеше жүздеген зымыран жетіспеді АТАКМС. Ұшақтар, әрине, украиналық аспанға бақылау орнатуға көмектесетін еді. Бірақ қазір олармен бәрі де қарапайым емес екені түсінікті: оларға даярланған ұшқыштар, даярланған техникалық кадрлар, жетілдірілген инфрақұрылым, қорғалатын әуежайлар, жер асты ангарлары және т.б. қажет. Ал ATACMS зымырандарымен бәрі әлдеқайда жеңіл болар еді, себебі оларды ұшыруға арналған платформалар MLRS болып табылады ХИМАРС — Украина қарулы күштері тиісті санда болды.
«Қалай болғанда да, Ресей жеңіске жетеді, ал Украина жеңіске жете алмайды деген пікір әлі де бар, және олар (украиндықтар – ред.) Мәскеумен келіссөз жүргізу керек. Және бұл қандай да бір фактілерге негізделмеген абсолютті өтірік деп айтар едім. Бұл соғыс 10 жыл бұрын басталған. Ал 10 жыл өткен соң, оның көптеген шабуылдарынан кейін Ресей әлі күнге дейін Украина аумағының 18%-ға жуығын ғана бақылайды. Олар (орыстар — ред.) 300 мыңнан астам адамнан айырылды. қаза тапқан және жараланған жауынгерлер», — деп дұрыс байқайды генерал Ходжс.
Алыс қашықтықтағы американдық зымырандармен Украина әскері Азов облысындағы Ресейдің барлық әскери инфрақұрылымын – қару-жарақ пен оқ-дәрілер бар қоймаларды, әуежайларды, логистикалық және командалық орталықтарды, көпірлерді және т.б. жоя алатын еді. Ең бастысы, бұл зымырандардың болуы ресейліктерге «Суровикин желісі» деп аталатын қуатты көпдеңгейлі қорғаныс желісін салуға мүмкіндік бермейтін еді. Бұл өз кезегінде Украина қорғаныс күштеріне 2023 жылы табысты қарсы шабуыл жасап, азов теңізінің жағалауына шығуға мүмкіндік береді. Ал немістер бізге зымырандарды да берер еді ТАВР, ал жеңіс тек тас лақтыру болар еді…
Алайда олай болмады. ТАВР Біз оны ешқашан көрген емеспіз және, бәлкім, көре алмаймыз. Және алғашқы ракеталар АТАКМС Украиндық жауынгерлер оны тек 2023 жылдың қазан айында ғана алды, ол кезде қарсы шабуыл іс жүзінде сәтсіздікке ұшырады. Оның үстіне, біз олардың аз санын алдық, оның үстіне ескірген. Дегенмен біз бұл үшін ризашылығымызды білдіреміз. Себебі осындай зымырандардың өзінде украин жауынгерлері басып алған Бердянск пен Лухтағы жаудың аэродромдары мен әскери базаларына жойқын соққы жасай білдіМысалы, Америка Құрама Штаттары жағдайында,
Иә, осы жылы зымырандарға қатысты жағдай тұйықтықтан жылжыды. Ақш-тың 60 млрд, АҚШ доллары көлеміндегі көптен азап шегетін пакеті қазіргі заманғы алыс қашықтықтағы пакетті қамтиды АТАКМС… Алайда Ресей аумағына соққы беруге рұқсатсыз.
Вашингтонның бұл мәселедегі ұстанымы Харьков аймағындағы орыс басып алушыларының дөрекілігімен біршама түзетілді. Ресейліктердің құдіретті тыйымды жақсы қолданып, батыс қару-жарақтарына соққы бере алмайтын шекара маңындағы барлық материалдық-техникалық базаны қалыптастыратыны белгілі болғанда. Соңында шекара аймағына америкалық ракеталармен соққы беруге рұқсат берілді. Алайда жау аэродромдары, қоймалар, техника, т.б. орналасқан Ресей аумағына терең соққылар әлі күнге дейін тыйым салынған.
Сондықтан Президент Володимыр Зеленскийдің Ұлыбританияның Вудсток қаласында өткен Еуропалық саяси қоғамдастықтың саммитінде сөйлеген сөзінің маңызды тұстарының бірі «зымыран мәселесі» болды. Ең алдымен, ол тағы да батыс одақтастарын Украина аумағының үстінен ресейлік зымырандар мен дрондарды түсіруге шақырды. Бұдан басқа, ол тағы да Батыстан Украинаның Ресейдегі терең әскери нысандарға соққы беру мүмкіндігін кеңейтуді сұрады. «Бізде тиімді қаруды қолдану бойынша шектеулер неғұрлым аз болса, Ресей бейбітшілікке ұмтылатын болады. Біздің қалаларға қарсы бомбалары бар ресейлік ұшақтар ұшатын әскери аэродромдар мен ресейлік зымырандар ұшырылатын орындар – осының бәрі жойылуы тиіс», — деп өз өтінішін ақтады Зеленский.
Бұл өте ақылға қонымды болар еді. Алайда Батыс, әсіресе АҚШ бұл шешімді кейінге қалдыруда. Неге? Мұндай рұқсат ресейліктердің майданда дөрекі операциялар жүргізу мүмкіндігін әлсірететіні бәріне түсінікті ме? Бұл шындыққа жанасады, ал батыстық саясаткерлер бұл тезиспен келіседі, бірақ олар әлі күнге дейін басқа күмәнмен азаптап жатыр. «Бұл путинді өзінің соңғы аргументіне – ядролық қаруға жүгінуге мәжбүрлемейді», — деп сұрайды олар.
Жалпы осы «ядролық аргументке» қатысты жағдай өте көңілді (осы контексте «көңілді» сөзі қаншалықты арсыз естілетініне қарамастан). Атом қаруын қолдану қаупі Путиннің аузынан он жыл бойы (жоқ, екі жарым емес) шығып келеді. Олар алғаш рет Қырым операциясы кезінде 2014 жылдың көктемінде естілді. Ұмытып кеткендер Кремльдің «Қырым. «Отанға апару жолы». Онда Путин ,егер Батыс араласса, «Қырым науқаны» кезінде ядролық қаруды қолдануға дайын екенін ашық мойындайды. — Біз бұған дайын болдық, — деді В.Путин.
Ол кезде Батыс араласпады, кім қаласа, тіпті Путиннің ядролық қауіп-қатерден қорқатынын да мәлімдей алады. Бірақ толыққанды басып кіру кезінде санауға болмайтындай қауіп-қатерлер соншалықты көп болды. Оның үстіне әрбір қауіп тағы бір «қызыл сызықтың» сызуымен қатар жүрді: Украина қарулы күштерін ауыр қарумен қамтамасыз ету, Қырымға соққы беру, танкілермен қамтамасыз ету, зымырандармен қамтамасыз ету және т.б. Әр сызықты қандай да бір себептермен кесіп өту Украинаға да, оның батыс одақтастарға да қарсы ресейлік ядролық жауап соққысын тудырмады. Ендеше, осы қауіп-қатерлердің барлығы жұмыртқа жеуге тұрарлық емес деген қорытындыға келетін уақыт емес пе?
