Кремльдің ядролық бопсалау мәселесі бүкіл қазіргі орыс-украин соғысы арқылы қызыл жіп сияқты жүреді. Және тек соңғы екі жылда ғана емес, ауқымды басып кіруден бері. Тіпті Қырымды аннексиялау Путиннің ядролық қаруды қолдану қаупімен қатар жүрді, егер Батыстағы кімде-кім Ресейдің оккупация жоспарларына араласуға тырысса. Ресейлік «Қырым» үгіт-насихат фильмі есіңізде. 2014 жылдың басында түбектегі оқиғалар туралы «Отанға жол» атты тақырыбында айтқан болатынбыз? В.Путин «Қырым науқаны» кезінде ядролық қаруды қолдануға дайын екенін ашық мойындады. — Біз бұған дайын болдық, — деді Кремль басшысы.
Кімге қарсы екені таң қалдырады? Путиннің өзі деректі фильмде көрсетпейді. НаТО елдеріне қарсы Украинаға тікелей әскери көмек көрсетуге тырысады деп ойлау қисынды. Себебі Украинаны өз әскерімен бомбалау сол кезде құлады, бұл мүлдем қисынсыз. Әсіресе Қырымда орналасқан және кәсіпке жол бермеуге қандай да бір мүмкіндігі бар украин бөлімшелері.
Ресейдің ядролық триадасы Украинаның соғыстың алғашқы сегіз жылында ресейлік басқыншылықтан қорғану жөніндегі күш-жігерін тежеудің басты тежеуші күшінің бірі болды. Соңында, соңғы екі жылда бұл фактор еш жерде жоғалып кеткен жоқ, керісінше, тек салмақ жинады. Алайда Путин Украинаға да, Батысқа да тікелей ядролық қауіп төндірген жоқ. Бұл үшін Кремль өзінің насихаттаушы тізбекті иттерін пайдаланды. Уақыт өте келе экс-президент Дмитрий Медведев осы тақырыпта кінәлі болғанды ұнатқан.
Дегенмен, уақыт өте келе орыс диктаторының өзінен тұспалдар пайда болды. Кейде олар айтарлықтай бүркеншік, кейде мөлдір болады.
Сонымен қатар ресейлік ядролық қатерлердің девальвация процесі орын алды. Себебі оларды айтқан ресми өкіл әрқашан қандай да бір қызыл сызықтарды аударып отырды, оларды Украина немесе Батыстың кесіп өтуі «ядролық апокалипсиске» алып келеді. Бірақ Кремльдің қарсыластары бұл сызықты кесіп өткен соң, ол келесіні артық қорлаусыз (немесе, бәлкім, аз адам назар аударған қорлаумен) аударып, менмендікпен уәде берді: «Бұл жолы».
Әр уақытта ядролық жауап болмағандықтан, қауіп-қатердің тиімділігі әр уақытта төмендегені қисынды.
Кремльдің ядролық кінәсінің тақырыбын Путиннің 5 маусымда батыстың жетекші ақпарат агенттіктерінің редакторларына арналған баспасөз конференциясы тағы да көтерді. Іс-шара жыл сайынғы Санкт-Петербург халықаралық экономикалық форумы қарсаңында жаңадан салынған 81 қабатты «Газпром» мұнарасында өтті және үш сағаттан астам уақытқа созылды.
Сонда Кремль басшысы әйгілі «ядролық күл» контекстінде не айтты? Алғашқы кезде Путин өзін ақтауға тырысты: «Өздеріңіз білесіздер, олар бізді әрдайым ядролық балғаның қандай да бір түрін оятты деп айыптауға тырысады. Бірақ мен қазір ядролық қаруды қолдану мүмкіндігі туралы мәселені көтердім бе? Міне, осылай істедіңіз. Сіз мені осы тақырыпқа шығарып отырсыздар, сосын мен ядролық балғамен ояндым деп айтасыз. Оны қолдану үшін ғана емес, тіпті қолдану қаупіне де жеткізейік».
Жақсы, жарайды, «дәлелдейік», әрбір айықтырғыш ойлы адам Путиннің сөзін сендіру ретінде түсіндіре отырып, Ресей енді Батысқа немесе әлемдегі ешкімге қарсы ядролық бопсалауды қолданғысы келмейді деп айтар еді. Ал мен қателескен болар едім, себебі келесі сөйлемде ресейлік диктатор бұрынғы тезистерді мүлдем жоққа шығарып, бірден ядролық қауіп-қатерге өзі жүгінеді.
«Қандай да бір себептермен Батыс Ресей ешқашан ядролық қаруды қолданбайды деп санайды. Бізде ядролық доктрина бар, оның айтқандарына көз жүгіртіңіздер. Егер кімде-кімнің іс-әрекеті біздің егемендігіміз бен аумақтық тұтастығымызға қауіп төндірсе, онда біз өзіміздің иелігіміздегі барлық құралдарды пайдалануға болады деп есептейміз. Мұны жеңіл, үстірт қабылдамау керек. Бұған кәсіби тұрғыдан жақындау керек. Әлемдегі әрбір адам осындай мәселелерді шешуге осылай қарайды деп үміттенемін, — деді В.Путин.
Бұл риторикалық шизофрения. Ал ол жоғарыда аталған сөз тіркестерімен аяқталмайды. Керісінше, ол Украинаға батыстық әскери көмек туралы сөз болғанда ғана басталып, өрши түседі. Әсіресе ресейдің «канондық» аумағына соққы беру үшін осы қаруды қолдануға рұқсат етуге.
Қандай да бір себептермен Путин украиналық әскерилердің Ресей аумағындағы батыстық жоғары дәлдіктегі қаруды соққылай алмайтынына сенімді. Ол үшін, оның пікірінше, зымыранға ұшу тапсырмасын өрт жүйелерін жеткізген елдердің қатысуын талап ететін жүйеге енгізу қажет: егер біз ракеталар туралы айтатын болсақ Дауылды көлеңке — Ұлыбритания, егер ол туралы болса АТАКМС — АҚШ және т.б. Яғни, Путиннің айтуынша, Ресей аумағындағы соққылардың артында АҚШ, Ұлыбритания, сондай-ақ Швеция, Норвегия және Украинаны зымыранмен қамтамасыз ететін басқа да елдердің әскери қызметшілері тұр.
Және осы тұрғыда Путин: «Мәскеуде осындай жоғары технологиялық зымырандарды орналастыру мүмкіндігі қарастырылуда. Украинаның Ресей аумағына осындай зымырандармен соққы беруіне мүмкіндік берген мемлекеттерге соққы беру үшін жеткілікті жақын диапазон».
Содан кейін агенттіктен неміс журналисі DPA Путиннің зымыран соққыларына, атап айтқанда Германия мен Канцлер Олаф Шольцке әлі де қауіп төндіретінін анықтауға тырысады. Ол бірден артқа шегінеді: «Неге біз біреуге қауіп төндірдік деп ойлаған едіңіз? Біз ешкімге, әсіресе басқа мемлекеттің басшысына қауіп төндірмейміз. Бұл жаман тәртіп, жаман форма».
Реңі, әрине, жаман, Путинмен келіспеу, сондай-ақ бәрін аздап шатастырғанын мойындамау күнә. Ал мұны ашу үшін Кремльдің түрлі сарапшылары Кремльдің хабарларын кем дегенде бір ай бойы ашып көрсетуі қажет.
Бұл шатастыру көп сияқты, бірақ Путин қазірдің өзінде бәрін мүлдем шиеленістіріп жатқан сөз тіркесін жариялайды: «Егер кімде-кім біздің территориямызға соққы беру үшін осындай қаруды жеткізуге болады деп есептесе, неге біз ресейге қарсы соққы жасайтын елдердің сезімтал нысаналары бойынша ереуілдер жүргізілетін аймақтарға сол класты қаруымызды жеткізуге құқығымыз жоқ? Егер біз[[Батыс]елдерінің бізге қарсы соғысқа тартылып жатқанын көретін болсақ, онда біз де солай әрекет ету құқығын сақтап қаламыз, бұл өте күрделі проблемаларға апаратын жол».
Осы геосаяси Путиннің баяндауын ретке келтіруге тырысып көрейікші, ол мәдениетке зерек орыстар айтқандай, «ұрысқа қарсы тоқылған» деп айтқан. Біріншіден, оның ядролық қауіп-қатерге бармау туралы үндеуі бар. Осыдан кейін оның ерінінен дереу мынадай қауіп-қатер естіледі. Сонда Ресей ешқашан ешкімге қауіп төндірмеді деп сендірді, себебі қауіп «жаман тәртіп» болып табылады. Сонымен қатар ол Украинаға әскери көмек көрсету үшін осы мемлекеттерге соққы беру мақсатында ресейлік алыс қашықтықтағы зымырандарды Еуропа мемлекеттерінің аумағына әкелу қаупін төндіреді. Бірақ кейінірек, Путиннің пікірінше, Ресейдің өзі ешкімге зымырандарды атқысы келмейді, ол «асимметриялық жауапқа» жүгініп, батыс елдеріне немесе батыс жауынгерлеріне, кемелеріне және т.б. оқ атуы үшін өзінің қуатты қаруын Батысқа дұшпандықпен қарайтын мемлекеттерге береді. Путин осындай жеңіл жартылай шарамен (назар аударыңыздар!) елдерге қауіп төндіретінін атап өткім келеді. «Олар бізге қарсы соғысқа тартылуда (орыстар – ред.)». Яғни, ресейлік көшбасшының пікірінше, елдер қазірдің өзінде Ресейге қарсы соғыста, ал Ресейдің өзі біреу ресейлік жаудан өш алуы үшін қару-жарақтарын біреуге тапсыруға тырысады.
Оқырманның қисынды сұрағы болуы мүмкін: кремль диктаторының бұл ақылға сыймайтынын неге тыңдап, талдауға тырысу керек? Бұл да қажет. Себебі бұл әңгімені талдау Путиннің қандай да бір ядролық қаруды қолданбайтынын, оның ядролық қауіп-қатері таза кінәлі екенін түсінуге мүмкіндік береді.
Елестетіп көріңізші сізге бір нәрсе үшін құқық бұзушылық жасап, сізді ең қатыгез жолмен өлтіру қаупін төндіргенін елестетіңіз. Келесі күні ол қауіп-қатерді жалғастырады, бірақ қанішер емес, мысалы, қақпаңның астына қада қоюға уәде береді. Осыдан кейін оның өлім қаупін байыппен қабылдайсыз ба? Қиын. Бірақ ол еске түсіре алатын нәрсе әлдеқайда шынайы көрінеді. Бірақ әлдеқашан оларды өлтірмекші болсаңыз, біреуге нәжіс лас трюктерін жасаудың мәні неде? Әрине, ешқайсысы да жоқ. Бірақ сөйлем енгізу қаупі айтарлықтай сенімді.
Путиннің ядролық бопсалаудан басталып, түрлі Хамас, Гесболла немесе Талибан және ИМ-ді ресейлік қарумен қамтамасыз ету қаупімен аяқталатын қорқыныштарын осы көктамырда қабылдау керек. Соңғысына сенуге болады, әсіресе Кремль көптен бері осылай істеп келеді.
