16 маусымда Украина астанасында КиевПрид теңдігі маршы өтті. Алғашқысы толыққанды орыс-украин соғысы кезінде. Мұндай жағдайларда жиі болатындай, оқиға төңірегінде оқиғаның өзінен гөрі шу көп болды. Мысалы, бұл іс-шараның өзі жарты сағатқа жуық созылды, бұл ретте құқық қорғау органдарының қызметкерлері қатысушылар үшін дәстүрлі шектеулерге ұшырады. Шектеулермен, бiрiншi кезекте, қарама-қарсы гендерлiк-идеологиялық лагерь өкiлдерiнiң болуына байланысты. Шын мәнісінде, бұл оқиғада Украина соғысқа дейінгі кезеңде көрмеген жаңа ештеңе болған жоқ. Бір маңызды нюанстан басқасы.
Бұл нюанс, сіз жорамалдағандай, әскерилердің болуы. Қазіргі соғыстың тікелей қатысушылары немесе осы қақтығыстың ардагерлері (шын мәнісінде бұл жерде маңызды емес – ең бастысы, бұл адамдар соғыстың не екенін, өз талғамдары мен жанасуын бастан кешірді). Және «дәстүрлі құндылықтарды ұстанушылар» жағында ғана емес, сонымен қатар мақтанышқа қатысушылар арасында да болжауға болатындай. Және біз бұл мәселеге егжей-тегжейлі тоқталамыз.
Қалай болғанда да, тарихи, белгілі бір мағыналарды қоғамдық санада белгілі бір адамдар мен ұйымдар алып жатыр, ал олардан бөлек, оған басқа адамдар қатыспайды деп болжанған. Мысалы, соғыс, мемлекетті қорғау патриоттар, еріктілер, батырлар т.б. мәселе. Өкінішке орай, сіздер мұнымен үнемі бетпе-бет келіп отырасыздар – әлеуметтік желілер майданда қаза тапқан тағы бір атақты кейіпкерді аза тұтып, «Соғыс жақсысын алып кетеді» деген сөз тіркестері әрқашан түсініктемелерде пайда болады. Қоғамның ең үздік, ең табысты, әлеуметтік белсенді, болашақ немесе қазіргі көшбасшылары. Дегенмен, іс жүзінде соғыста әр түрлі адамдар қаза табады. Майданға өз еркімен шыққандар да, жұмылдырылғандар да, шын мәнінде сол жерге барғысы келмегендер де. Шынымен де салқын ұйымдастырушылар, сөзді сылтауратып, ықпал етушілер , ал жұмысқа енді ғана барып, кейін майданға шығып, автомат алуға мәжбүр болған адамдар. Әр түрлі адамдар. Әр түрлі тағдырлар. Әр түрлі украиндықтар.
Тіпті бірінші орыс-украин соғысы кезінде де, 2014-2015 жж. Қырым-Донбас соғысы, украин диаспорасымен жұмыс істеген еріктілердің кейбіреулері, бір қарағанда, бұл схемаға қисынды түрде сай келетін нәрселерді байқап көруге тура келді – дәл осы кезде диаспора Оң секторға және басқа да ұқсас ұйымдарға ықыласпен көмектескен, бірақ олар Украина Қарулы Күштеріне көңіл бөлмеген, және көбінесе бұл принципті ұстаным болған. Өйткені «бұл адамдар елді сенімді түрде қорғайды, бірақ біз олардың не істеп жатқанын білмейміз». (Неге «біз білмейміз» екені түсінікті , ол кезде Украина қарулы күштерінде PR болмаған, бірақ оның өзі маңызды). Қазір, әрине, жабайы естіледі, бірақ солай болды.
Қазіргі соғыста да осындай жағдай орын алуда. Соғыс патриоттар үшін маңызды мәселе, ал біздің еліміздегі патриоттар , ең алдымен, ресми тіркелген, «тіркелген» азаматтар, патриоттық қозғалысты жақтаушылар болып табылады. Олар, атап айтқанда, 16 маусымда Киевтің орталығында шартты «баррикадалардың» екінші жағында болып, «дәстүрлі құндылықтарды» қолдайтындарын мәлімдеді. (Мен бұл сөз тіркесін тырнақшаға алдым, өйткені шын мәнінде ол өте шартты және эфемерлі және әдетте ешқандай семантикалық жүктемесіз қолданылады. Кеңес заманындағы зат есім «республика» немесе сын есім ретінде. Бұл сөздердің шынайы мағынасы КСРО жағдайында жоғалғанын бәрі жақсы біліп отырды.)
KyivPride қатысушыларының арасында қарсы жақтан патриоттар болуы мүмкін бе? Бұл жерде елдегі патриоттық қалалардың бірі Ивано-Франкивск қаласының әкімі Ивано-Франкивсктің 2016 жылы отбасылық құндылықтар үшін наурыз айының барысында «гей адам патриот бола алмайды» деген сөзін еске түсіре аламыз.
Бұл жерде – 2024 жыл. Толыққанды соғыстың үшінші жылы. ЛГБТ қауымы орыс әскері басып кіргеннен кейін алғаш рет көшелерге шықты. Бұл қауымдастық мүшелерінің арасында дәстүрлі құндылықтарды қолдайтындар сияқты соғыс ардагерлері де болғаны таң қалдырмайды. Шын мәнісінде бұл жерде таң қаларлық жағдай жоқ, бірақ Украинадағылардың көбі оның тар шеңберінде, оның мүдделері шеңберінде не болып жатқанын ғана көріп отыр. Сондықтан бұл адамдар Ивано-Франкивск қаласының мэрі сияқты бұрмаланған әсер қалдырды.
Өткен аптада бүкіл патриоттық қауымдастық соғысқа дейінгі кезеңде майданда, Харьков облысында, Вовчанск маңында, ОУН батальонының командирі, белгілі оңшыл радикалды қоғамдық-саяси қайраткер Микола Коханевскийдің қазасына сан рет ұшырады. Ал осы уақыттың төңірегінде майданның басқа бөлімінде, Донецк облысында керей қауымының өкілі, суретші, музыкант және стилист Артур Сниткус қаза тапты. Бұл адамдар тек әр түрлі ғана емес, антагонистік қауымдардың өкілдері болды. Әлемде ештеңе оларды бір компанияда, бір құрамада біріктіріп бере алмады. Ештеңе жоқ. Соғыстан басқа.
Украиндықтар солға және оңға, гей мен гетеросқа, украин және орыс тілділерге бөлінуді ұнататын. Бұл бөліністердің саны жағынан біз, бәлкім, әлемдегі ең бай халықтардың біріміз. (Егер, әрине, оны «байлық» деп атауға болады). Бірақ Коханевский мен Сниткустың өлімі ұжымдық украиндық ойға жетуі керек, ұлтымызға бір қарапайым нәрсені жеткізуі тиіс – біз мен бола аламызКез келген адам басқаша, бірақ бәріміз бір жолда тұрған сәт бар. Біз де бірге өлеміз. Ұлтшыл да, гей де. Сондай-ақ, ол өз еркімен соғысқа аттанған елордалық қоғамдық ұйымның негізін қалаушы, жұбайы мен балаларынан басқа ешкімге белгісіз, бір кездері 90-шы жылдары Ұлттық гвардияда қызмет еткендіктен жұмылдырылған Житомыр облысының тұрғыны (әлі алғашқысы). Немесе олар көшеде ұсталып, ТКШ-ға жеткізілгендіктен ғана.
Бұл соғыс, Украина өз бостандығы үшін төлеп жатқан құрбандықтар украиндықтарға ең бастысы – қанмен цементтелген бірлігімізді көрсетуі тиіс. Жоқ бірлік қандай жыныс мүшесімен жыныстық қатынасқа түскенді ұнататын біреуге деген банды көзқарасты бұзбауы тиіс. Осы жер бетінде өмір сүріп жатқан идеологиялық антагонистердің атына өлім, өлім жағдайында осының бәрі соншалықты жаңылтпаш және болмашы болып көрінеді…
