Біз куә болып отырған әлемдік тәртіпті бөлшектеуде Қытайдың орны ерекше. Бейжің мемлекеттік шекараларды қайта бөлуге әлі ашық қосылмады. Бірақ оның ғаламшардағы әр түрлі деструктивті құбылыстардағы рөлі сөзсіз көрінеді. Алайда бұл ҚХР басшысы Си Цзиньпиннің қазіргі саясаткер болуға кедергі келтірмейді. Бейжің өзінің зұлым ойынын ойнайды, онда Украина жаһандық саяси шахмат тақтасында ломбард болып табылады.
Соңғы айда АҚШ, Қытай және Еуропа арасында белсенді, бірақ ішінара құпия дипломатиялық үдерістер жүріп жатыр. Олар бір-бірінің ұстанымдарын анықтап, оларды түзету мүмкіндігінің бар-жоғын анықтауға талпыныс жасады. Батыс ресейлік соғыс машинасының қытайлық өнеркәсіптік қолдаудың арқасында қарқын алғанын біледі. Және біз Бейжіңнің өз ұстанымын өзгерткенін қалаймыз. Бірақ Қытай өз ойын ойнайды. Бұл ретте ҚХР қақтығыстан мүлдем тыс деп болжанған қызықсыз партия болуға тырысады. Дегенмен ол өзінің батыс одақтастары арасында осал тұстарды табуға тырысуды тоқтатпайды.
Барлығы сәуір айының соңында АҚШ Мемлекеттік хатшысы Антоний Блинкеннің Қытайға сапарынан басталды. Қытайға бармас бұрын американ дипломаты Пекинді Ресейге әскери қолдауы үшін сынға алды. «Ресей Федерациясының әскери-өнеркәсіптік кешені туралы сөз болғанда, қазіргі таңда басты жеткізуші Қытай болып табылады. Біз Қытайдың машина құралдарын, жартылай өткізгіштерді және ресейге қорғаныс өнеркәсібін қайта құруға көмектескен басқа да қосарлы мақсаттағы тауарларды бөлісетінін көріп отырмыз», — деп атап өтті Блинкен. Ол сондай-ақ, егер Қытай Ресейді қолдауды тоқтатпаса, Америка шара қолданатынын ескертті. Алайда бұл сөздердің артында салмақты әрекеттер болған жоқ. Бірнеше қытайлық компанияларға қатысты санкциялар енгізуді осылай қарастыруға болмайды.
Блинкеннің сапарынан кейін Си Цзиньпин мамыр айының басында Еуропаға гастрольдік сапармен барды. Сапардың басты мақсаты Франция Президенті Эммануэль Макронмен кездесу болды. Си парижді өз сапарының орны ретінде себеппен таңдады. Ол батыс әлемінің саяси көшбасшыларының бірқатар маңызды мәселелер бойынша, соның ішінде Украинаны қолдайтын құралдар мен қызыл сызықтар және Тайвань проблемасына деген көзқарасы бойынша консенсусы жоқ екенін жақсы біледі. Бұл сигналдар Бейжіңде ежелден-ақ сезіліп келеді. Және олар топырақты зондқа салуды ұйғарды.
Франция президенті өзінің көтерілісші ұстанымымен әйгілі және Еуропаның әлемдегі орны туралы өз пікірі бар. АҚШ президенті Джо Байденнің әкімшілігі халықаралық проблемаларды шешуде бастама көтергендіктен, басқа көшбасшылар бұл рөлді сынап көре бастайды. Макрон «Еуропаның АҚШ көлеңкесінен шығуы» қажеттігі туралы мәлімдеме жасап, француз әскерін Украинаға жіберуді жоққа шығармайды деп мәлімдейді. Бірақ Франция президенті Қытайға қызық, себебі ол біздің мемлекетімізді қолдау мәселесі бойынша анағұрлым түбегейлі ұстаным ұстанады.
2023 жылдың сәуір айында Эммануэль Макрон Қытайға сапарынан кейін журналистерге Еуропа «стратегиялық дербестікті» құруы тиіс екенін айтты. Ал бұл автономия, ең алдымен, Тайвань проблемасына деген көзқарасқа қатысты. Макрон «ақш-қа еліктеп, өзімізді біздікі емес дағдарыстарға апаруға жол бермеуіміз керек» деп атап көрсетті. Франция басшысы Қытай мен Америка арасында Тайвань үшін ірі соғыс бастаса, текетірестен тыс қалғысы келетінін айқын көрсетті. Мұндай мәлімдеме Қытай басшылығының жүрегін қозғады. Ол Франция Президентіне ешқандай қиындық тудырмады.
Сондай-ақ Макрон өткен жылдың шілде айында Токиода НАТО кеңсесін ашу идеясын қолдамады. Оның пікірінше, НАТО ең алдымен Солтүстік Атлант аймағын қорғаумен шектелуі тиіс. «Егер НАТО-ны өз спектрі мен географиясын кеңейтуге итермелейтін болсақ, біз үлкен қателік жібереміз», — деп атап өтті Франция көшбасшысы. Осы сөзбен Макрон Жапония мен АҚШ-қа көңілі толмады. Және, әрине, ол Қытайдан қосымша ұпайға лайық болды.
ҚХР үшін Батыстың ортақ ұстанымы жоқ екені өте маңызды. НАТО елдері арасындағы бөліну күшейіп, нақты пішінге ие болуы үшін. Америка мен Еуропа үшін бүкіл әлем бойынша авторитарлық режимдерге қарсы тұруда күш біріктірмей, дауласуға болады. Бұл Пекиннің басты мақсаты. Әлемдегі бейбітшілік пен әділеттілікке алаңдаушылық білдірмейді.
Қазір біздің көз алдымызда күрделі геосаяси ойын ойналуда. Еуропа, АҚШ сияқты, Қытайдың Ресейге қолдауын қайтарып алғысы келеді. Екінші жағынан, ЕО-дағылардың барлығы Қытайға қарсы қандай да бір салмақты санкцияларға немесе сауда соғысына дайын емес. Қытай ЕО-ның ең ірі сауда серіктесі болып табылады. Ол еуропалық саясаткерлерге ықпалын тигізеді. Сондықтан Бейжің ЕО-ның Қытаймен экономикалық соғыстарды бастауға батылдығы жоқ деп үміттеніп, өз ойын ойнай алады.
Қытай үшін Тайвань мәселесі бойынша Еуропаны бейтарап ету өте қолайлы болар еді. Ал Макрон, егер ол Қытайды Мәскеуге қысым көрсетпеу керектігіне сендіре алса, оның саяси салмағы мен беделін айтарлықтай арттырар еді. Шын мәнісінде бұл Еуропаның жеке геосаяси ойыншыға айналып бара жатқандығының нақты дәлелі болар еді. Бірақ ол көрінбейдіСи орыс басқыншылығы мәселесі бойынша жеңілдіктер жасады. Қытай Халық Республикасы басшысының еуропалық турнесінің қорытындысы бойынша Біз Ресей Федерациясымен ынтымақтастықтан бас тарту бағытында Бейжіңнің қандай да бір іс-әрекетін көрген жоқпыз.
6 мамырда Эммануэль Макрон Си ресейге қосарлы мақсаттағы тауарларды сатпауға уәде бергенін мәлімдеді. Алайда Қытай көшбасшысының өзі бұл мәлімдемеге түсініктеме бермеді. Кейінірек Ұлыбритания қорғаныс министрі Грант Шаппс Лондонда өткен конференцияда Бейжің Қазірдің өзінде Мәскеуді Украинаға қарсы соғыс үшін өлімге әкелетін қарумен қамтамасыз етуді немесе қамтамасыз етуге дайындалып жатқанын мәлімдеді. Болжам бойынша, мұндай ақпарат батыс елдерінің барлауына қолжетімді. Әрине, Бейжің британдық саясаткердің мұндай мәлімдемесін айыптады. Бірақ Қытайдың аутсорсингі қаншалықты шынайы болғанын айту қиын.
Мамыр айының ортасында Ресей Президенті Путин Бейжіңде болды. Бұл келіссөздердің нақты нәтижесі туралы аз белгілі. Бірақ Си Украинадағы соғысты дағдарыс деп атауды жалғастыруда, ал Пекиннің бейбітшілік бастамалары Мәскеу бастамаларының жаңартылған нұсқасына ұқсайды. Себебі Ресей әскерлерін Украинадан шығару және агрессорды жауапкершілікке тарту қажеттігі туралы ештеңе жоқ. «Қырғи қабақ соғыс» менталитетінен бас тарту, бейбіт келіссөздер жүргізу, егемендікті құрметтеу, біржақты санкциялардың аяқталуы туралы ортақ сөз тіркестері бар. Мұндай пакетке кез келген абстрактілі және жақсы нәрсені қоюға болады. Алайда ол онша тиімді емес.
Украинаға қарсы ресейлік агрессияны «Украина дағдарысы» деп атауды тоқтату үшін Қытайға не істеу керектігі белгісіз. Егер Бейжіңнің қисынын ұстанатын болсақ, онда Жапонияның 1937 жылғы шабуылы және оның Қытай аумағын басып алуы – қытай дағдарысы ғана. Осылайша, осы «дағдарыс» кезінде 20 млн-ға дейін қытайлықтар қаза тапты. Жапондықтар жергілікті халыққа қарсы қуғын-сүргінге жиі жүгініп, көптеген қылмыстар жасады. Бірақ, ақыр соңында, Украинадағы осындай ресейлік әрекеттер Қытай үшін түсініксіз «дағдарыстың» көрінісі болып табылады. Кейін Он тоғызыншы ғасырдағы Апиын соғыстары, оның барысында Қытай империясы батыс державаларының қолынан қорлайтын жеңілістерге ұшырап, апиын дағдарыстары деп өзгертілуі тиіс.
Батыс саясаткерлері мен президент Зеленский инерция арқылы әлі күнге дейін Қытайды Ресейге қатысты саясатын өзгертуге көндіруге тырысып жатыр. Бірақ, бәлкім, экономикасы ең жақсы жағдайда емес және өз өнімдерінің нарығына тәуелді Пекинге қарсы салмақты санкциялар енгізген дұрыс болар еді. 2022 жылы Бейжіңге Мәскеуді қолдаудан аулақ болуды ескерткен АҚШ президенті Джо Байден санкцияларды бұрыннан енгізуі тиіс еді ғайым. Бірақ шешуші әрекет қазіргі Батысқа қатысты емес. Мұны ҚХР-да түсіну керек.
Біз халықаралық келіссөздер мен кездесулердің артында не болып жатқанын нақты білмейміз. Алайда, егер Швейцарияда өткен бейбіт саммитте толыққанды қытай өкілдігі болмаса, бұл белгі болуы мүмкін: Қытайдың Ресей Федерациясымен тығыз ынтымақтастық жөніндегі ұстанымы өзгерген жоқ. Ал АҚШ пен Еуропа тиісті дәлелдерді немесе ықпал ету тетіктерін таппады. Ал бұл жерде Батыс басқа да қуатты құралдарға көшуге тырыса ма деген сұрақ туындайды. Немесе ол Бейжің мен Мәскеу арасындағы тығыз ынтымақтастыққа кедергі келтіре алмайтынын мойындайды.
