Жұмаға, 19 сәуірге түнде Израиль Иран аумағында кегін алды. Израильдің әуе шабуылы ауқымы жағынан аз болады деп күтілуде, бұл ресми Тегеранға зымыран соққысы туралы ақпаратты мүлдем жоққа шығаруға және ирандық әуе шабуылына қарсы қорғаныс ойдағыдай атып түсірген бірнеше дронның ғана болғанын мәлімдеуге мүмкіндік берді. Әскери мамандар жарылыстар Исфаһан қаласының халықаралық әуежайына жақын орналасқан Иран ӘӘК 8-ші «Стекари» базасының маңында орын алған деп мәлімдегенімен.
Осылайша, қазір тараптар әлдеқайда ауыр соғыс қимылдарына алып келмейтін шапалақпен алмасты деп айтуға болады. Бірақ, қалай болғанда да, Таяу Шығыс тағы да жер шарында барған сайын ыстық нүктеге айналып барады, онда ауқымды өңірлік қарулы қақтығыс кез келген сәтте орын алуы мүмкін, бұл жаһандық текетірестің әлдеқайда шиеленісуіне барлық мүмкіндікке ие болады.
Бақытымызға орай, әзірге тараптар (Израиль мен Иран) салыстырмалы ұстамдылық пен ортақ мағына көрсетті. Дегенмен, қазір өңірде бейбітшілікті қалпына келтіруге бола ма деген сұрақ емес, шиеленістің шиыршығы қаншалықты алысқа барады деген сұрақ туындайды.
Пандораның ұясы, өздеріңіз білетіндей, өткен жылдың 7 қазанында хамас газа жолағы маңындағы Израиль елді мекендеріне бұрын-соңды болмаған шабуылды, әуестік пен қатыгездікті бастаған кезде ашылды. Хамас содырларының 1200-ден астам израильдіктерді қатыгездікпен өлтіруі және екі жүзге жуық адамды басып алуы Израиль тарапынан күшті әскери жауап тудыра алмады. Зорлық-зомбылық спиралі осылай басталды.
Текетірестің тағы бір шиеленісуі 1 сәуірде Сириядағы Иран консулдығына Израильдің соққы беруінен туындап, нәтижесінде Ислам революциялық гвардия корпусының (IRGC) жоғары лауазымды офицерлері қаза тапты. Тегеран өз кезегінде көмектесе алмады, бірақ жауап бере алмады. Иранның жауап соққысы айтарлықтай қуатты болды. Және ең бастысы, Алғаш рет Иранның өзінен Израильге шабуыл жасалды. Бұған дейін Тегеран осы мақсатта басқа елдердің сенімді адамдарын, негізінен Ливандағы Хезболла содырларын пайдаланды.
Осылайша, 14 сәуірге түнде Иран Израиль аумағына 170-ке жуық дронмен, 30 круиздік ракетамен және 120 баллистикалық ракетамен шабуыл жасады. Яғни, шабуылдың ауқымы бұрын-соңды болмаған және Украинаға кез келген бір реттік ресейлік соққыдан үлкен болды. Әрине, Иран әскерилері Ресейдің Украина қалаларына әуе шабуылының тактикасын зерттеді. Оның үстіне ирандық шахид дронттары екі жерде де жаппай қолданылды (орыстар тек оларды Геран деп өзгертті).
Ресей-Украина текетіресіндегідей, баяу ирандық дрондар израильдік әуе шабуылына қарсы қорғаныс аймағына круиздік және баллистикалық ракеталармен бір мезгілде келеді деп үміттеніп, алдын ала ұшырылды. Орыстар Украинаға қарсы осындай тәсілді бірнеше рет қолданған. Мақсаты – украиналық әуе шабуылына қарсы қорғаныс жүйелерін алаңдатып, сарқу үшін камиказдық дрондар мен круиздік ракеталарды баяулату, осылайша ату әлдеқайда қиын баллистикалық ракеталарға таңдалған нысаналарды кедергісіз соғуға мүмкіндік беру.
Ирандықтар Израильге айтарлықтай шығын келтірмеу үшін және оларды одан да жойқын жауапқа арандатпау үшін бәрін жасады ма деп бірауыздан айту қиын. Тегеран баллистикалық ракеталардың әлдеқайда жоғары пайызы өз нысаналарына соққы береді деп күтті ме? Себебі, олар қандай да бір себептермен ресейлік тактиканы қабылдады, сонда олар үлкен әсерге үміттенетін шығар. Израильдің әуе шабуылына қорғаныс жүйесі күткеннен әлдеқайда тиімді болып шықты.
Ал израильдік әуе шабуылынан қорғану жүйесі украиналықтарға қарағанда өте тиімді, тепе-тең емес. Ол үш деңгейден тұрады. Олардың ең төменгісі — аты аңызға айналған Темір күмбез. Ракеталық қорғаныстың келесі қабаты — қысқа және орта қашықтықтағы қауіптерден қорғайтын Дэвид Слинг. Одан кейін «Стрела 2» және «Стрела 3» – баллистикалық ракетадан қорғайтын жүйелер бар.
Тегеран сондай-ақ АҚШ одақтастарының, Ұлыбритания мен Иорданияның әскери-әуе күштерінің араласуын көзден таса қылуы мүмкін, олар дрондардың басым бөлігін Израиль әуе кеңістігіне кіргенге дейін ұстап қалды.
Алайда, шабуыл сияқты ауыртпалықсыз болғандықтан, бұл кез келген жағдайда Иранның Израильге алғашқы теңдессіз тікелей шабуылы болды. Ал сол сәттен бастап Тегеран мен Иерусалим өздерінің ант берген жауының ықтимал агрессивті әрекеттерін салдарсыз толық тастап кете алмайтын жағдайға қойылады. Ал бұрынғыдан да жоғары өршу қаупін ескерсек, Иран мен Израиль арасындағы толыққанды соғыс сценарийі өте шынайы перспектива болып қалуда. Тіпті тараптардың ешқайсысы бұған дайын еместігіне және одан құтылуға тырысатынына қарамастан. Бірақ қақтығыс траекториясының тараптардың тілектерін ерекше ескермейтін өз заңдары бар.
«Егер осы сәтке жететін болсақ, израильдік апталардың куәсі болуымыз мүмкінХезболланың Израильге шабуыл жасауға, Израильдің Ливанға жер үсті басып кіруіне, Иранның Парсы шығанағын жабу әрекеттеріне жан-жақты қатысуы», — деді Таяу Шығыс мәселелеріне маманданған қауіпсіздік жөніндегі сарапшы Майкл Хороуиц «Radio Free Europe» радиосына берген сұхбатында жағдайдың дамуына түсініктеме берді.
Ал салыстырмалы түрде ең аз пессимистік сценарийде тек Израиль ғана, бір жағынан, Иран палестиналық «Хамас», «Ливан Хезболлах», «Йемен Хутхис» және Ирак пен Сириядағы шииттік қарулы топтар түріндегі өзінің сенімді одақтастарымен бірге қақтығысқа қатысады.
Алайда, қандай да бір сәтте Иерусалим өзін ұстап, Иранға, әсіресе Иранның ядролық бағдарламасының нысандарына жаппай шабуыл жасай алмайды. Немесе Тегеран, мысалы, орыс достарының көмегімен алғашқы шабуыл кезінде жіберілген барлық қателіктерді талдап, оларды түзетуге тырысады. Содан кейін Иранның келесі әуе шабуылы әлдеқайда жойқын болуы мүмкін. Ал Украинаға ресейлік соққылар негізгі энергетикалық нысандарға немесе басқа инфрақұрылымға соққылардың аздығы да пропорционалды емес үлкен әсер етуі мүмкін екенін көрсетті.
Бұл жағдайда АҚШ, Ұлыбритания және мүмкін басқа да батыс одақтастары бұған құлықсыздығына қарамастан және жүйелі түрде ұстамдылыққа шақырғанына қарамастан, әлдеқайда жоғары деңгейде қақтығысқа ұшырауы мүмкін деген барлық мүмкіндік бар. Сондай-ақ, Иордания, Сауд Арабиясы, БАӘ, Бахрейн, Катар және Оман сияқты аймақтың араб мемлекеттері де текетіреске қосылады.
Бұл жағдайда үнемі шабуыл жасау объектілері Таяу Шығыстағы американдық базалар болады. Бұл Украина айлар бойы қайыршылыққа ұшырап келе жатқан әуе және зымыран қорғанысының тапшы жүйелерін көбірек орналастыруды талап етеді. АҚШ пен оның одақтастары өздерінің әскери-теңіз күштерінің едәуір бөлігін осында (және ұзақ уақытқа) беруге мәжбүр болады. Бұл жағдайда отын бағасының күрт өсуіне және мұнай жеткізудің әлемдік тізбегінің бұзылуына байланысты бүкіл әлемдік экономика зардап шегуі мүмкін.
Өз тарапынан өз мұнай кен орындарын белсенді дамытатын авторитарлық режимдер қосымша қаржылық ынталандырулар мен қарсыластары мен көршілеріне қатысты агрессивті саясат жүргізу еркіндігіне ие болады. Апокалиптикалық сценарий қақтығыстың Таяу Шығыс шегінен біртіндеп немесе күрт ауысуын болжайды. Түрлі қатып қалған және бықсыған қақтығыстардың көптеген қатысушылары жағдайды пайдаланып, әлемдік әскери гегемонмен бас-аяғы соқтығысу қаупін төндірмей, өз еріктерін күшпен енгізуге тырыса алады.
Ол не болуы мүмкін? Мысалы, Украинадағы ресейлік дөрекі әрекеттердің жаңа бағытта жандандырылуы. Сондай-ақ ресейліктердің басқа елге, ең болмағанда Грузияға немесе Арменияға басып кіру мүмкіндігін жоққа шығаруға болмайды. Кремль тіпті Балтық жағалауы мемлекеттерінің біріне басып ену арқылы НАТО-ның 5-бабын сынаудың батыл қадамын жасай алар еді. Солтүстік Корея өзінің оңтүстік көршісіне қарсы әскери операцияларды жандандыруы мүмкін. Қытайдың Тайваньға басып кіру қаупін де жоққа шығармау керек. Тізімді Батыс Балқанға таратуға болады, онда Ресей бірнеше рет жағдайды қыздырып, Македония, Черногория, Косово, Босния және Герцеговинадағы қарулы қақтығыстарды қоздырды.
Израиль мен Иранның даналығы мен ұстамдылығы ғана осындай қорқынышты сценарийді болдырмауы мүмкін. Керісінше, олардың өзін-өзі сақтау сезімі. Және дәл осы жағдайда Джо Байденнің тәкаппарлық саясатының мәні бар.
