Украина энергетикасы Ресейдің негізгі әскери емес нысаналарының біріне айналды. Украина электр станцияларына зымыран соққылары Украинаның экономикалық және өнеркәсіптік әлеуетін жою ғана емес. Ол сондай-ақ азаматтық халықты қорқыту актісі және украин ұлтын құртуға бағытталған жалпы соғыс құралы болып табылады. Ресейдің Украинаның энергетикалық инфрақұрылымына жаппай соққы беруі кегін қайтару мәселесін көтереді. Алайда, шешім қабылдамас бұрын ресейлік энергетикалық жүйенің ерекшеліктерін талдап, оның аса осал тұстарын тауып алған жөн.
Биыл көктемде Ресей Федерациясы украиналық жылу энергиясын іс жүзінде жойды. ӘҚҚ жүйелерінің өткір жетіспеушілігі Украина үшін апатты салдарларға әкеп соқтырды. Кейбір мәліметтерге сүйенсек, қазір біздің жылу электр стансалары мен құрама жылу-электр стансалары олардың қуаттылығының 20%- ы ғана жұмыс істейді. Жау Днепр және Канив СЭС-іне де шабуыл жасады. Бақытымызға орай, Украина осы уақытқа дейін ең нашар сценарийден құтыла алды, бұл жалпы қараңғылық дегенді білдіреді. Оның себебі – біздің энергетикалық құрылымымыз.
2021 жылы Украинаның жылу электр станциялары электр энергиясының барлық өндірісінің шамамен 29%-ын өндірді. Тағы 7%- ы СЭС-терге, 8%-ы жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі. Бұл ретте киловатт өндіру құрылымындағы АЭС-тердің үлесі 55%-ды құрады. Бұл Украина үшін құтқарылды.
Толыққанды соғыс Украинаның энергетикалық теңгерімін айтарлықтай өзгерткен жоқ. Бұрынғыдай электр энергиясын өндірудің 50%-дан астамын АЭС қамтамасыз етеді. Тіпті Еуропадағы ең ірі АЭС «Запорожья» ҰКП-ның жоғалуы да бұл фактіні өзгерте алмады. Бұл ретте украиндық жылу генерациялау үлесі елеулі болғанымен, 30%-дан кем. Жылу энергиясының рөлі электр энергиясының шығыны күрт артқан шың сағаттарындағы маңызы зор. Атом энергетикасы мұндай ауытқуларға жауап бере алмайды. Тағы бір айта кететін жайт, шың сағатында өндіріс көлемін арттыра алатын жылу электр стансалары. Әзірге біз күрделі проблемалардан құтыла алдық. Бірақ жазда не болатыны, кондиционерлерді қашан қосуға тура келетіні белгісіз. Сондай-ақ, қыс мезгілінде электр энергиясының шығыны күндізгі жарықтың қысқалығы мен үйді жылыту қажеттілігіне байланысты ұлғаяды.
Әрине, жау біздің электр станцияларымызға шабуыл жасауды жалғастыруы мүмкін. Алайда жақын арада Украина әуе шабуылына қорғанысының мүмкіндіктері айтарлықтай нығая түседі деп ойлауға негіз бар. Сондай-ақ, агрессор украиналық электр энергиясын өндірудің іргетасы болып табылатын АЭС-ке қауіп төндіретіні де күмән тудырады. Себебі, бұл Кремль үшін болжауға келмейтін халықаралық салдарларға әкелуі мүмкін. Украина, екінші жағынан, ресейлік энергетика секторының құрылымын мұқият қарауы керек, ол біздікінен айтарлықтай ерекшеленеді. Бұл оны әлдеқайда осал ете алады.
Росстаттың айтуынша, 2023 жылы агрессорлық елдің жылу электр станциялары электр энергиясының жалпы көлемінің шамамен 64%-ын өндірген. Бұл көрсеткіш салыстырмалы түрде тұрақты және соңғы он жылда өзгерген жоқ. Яғни, Ресейде жылу электр станциялары энергетикалық инфрақұрылымның іргетасы болып табылады және ағынның жалпы өндірісінің үштен екі бөлігін қамтамасыз етеді. Бұл ретте Ресейдегі атом энергиясының үлесі салыстырмалы түрде аз және 20%-дан төмен. Алайда, еуропалық бөлікте атом энергиясы өндірілетін барлық электр энергиясының шамамен 30%-ын қамтамасыз етеді. Тағы 20%- ы СЭС-терге тиесілі. Ресей Федерациясындағы жаңартылатын энергия көздерінің үлесі мардымсыз және оны елемеуге болады.
Егер дефолт бойынша АЭС шабуылдың нысанасы бола алмайды деп ойласақ, ресейлік энергетика секторы украиналықтарға қарағанда ереуілдерге әлдеқайда осал болып шығады. Себебі, Ресей Федерациясында электр энергиясының 80%-ы электр станцияларында өндіріледі ғой, бұл соғыста шартты заңды нысана болуы мүмкін. Агрессорлық елдің ең ірі электр станцияларының қайда орналасқанын ғана анықтау керек.
Ресейде қуаттылығы 2000 МВт асатын 15 ірі жылу электр станциясы бар. Олардың едәуір бөлігі қазірдің өзінде украиналық қару-жарақтың ықтимал зақымдану аймағында тұр. Атап айтқанда, 3720 МВт қуаттылықтағы Кострома электр стансасы туралы сөз болып отыр. Тверь облысындағы Рязань ЖЭС (3020 МВт), Тверь облысындағы Конаково ЖЭС (2525 МВт), Ставрополь ЖЭС (2423 МВт), Ростов облысындағы Новочеркасск ЖЭС (2258 МВт), Татарстан Республикасындағы Зайнская ЖЭС (2205 МВт). Ленинград облысында орналасқан және қуаты 2595 МВт болатын Кириш ЖЭС-і қарастырылуда. Украиналық дрондар Санкт-Петербургтің өзіне жеткенімен. Бұдан басқа, агрессорлық елдің еуропалық бөлігі қуаттылығы 1000 МВт-тан асатын ірі электр станцияларымен айтарлықтай тығыз қаныққан. Бұл қисынды, себебі дәл осы жерде Ресей Федерациясы халқының басым бөлігі тұрады. Негізгі буын объектілерінің кем дегенде бірнешеуін ажырату қарсыластың энергетикалық жүйесін айтарлықтай тепе-теңсіздікке ұшырататынына күмән жоқ.
Қуаттылығы 1000 МВт-тан асатын Ресей ГЭС-теріне келетін болсақ, қазір олардың кем дегенде бірнешеуі әлеуетті қол жеткізу шегінде: Волга, Жигулев, Саратов, Чебоксары, Нижнекамск.
Ресей энергиясы шынымен де шабуылдарға өте осал болуы мүмкінРесейдің барлық электр станциялары әуе шабуылына қорғаныс жүйелерімен сенімді қамтылуы мүмкін екені күмән тудырады. Себебі, Ресей Федерациясы өзінің мұнай өңдеу зауыттарын да қорғай алмайды. Алайда дрондар электр станциясын айтарлықтай зақымдай алмайды немесе оны кем дегенде ұзақ уақыт ажырата алмайды. Ол үшін әлдеқайда қуатты құралдар қажет болады. Мысалы, өз өндірісіміздің украиндық зымырандары. Кейбір бейресми мәліметтерге сүйенсек, бізде қазірдің өзінде 1000 км-ге дейінгі қашықтықтағы зымырандар бар. Бірақ олардың саны мен жауынгерлік тиімділігі белгісіз.
Бірақ тіпті 1000 км және одан да көп қашықтықтағы зымырандардың болуы Украина ресейлік энергетикалық инфрақұрылымға шабуыл жасау туралы шешім қабылдайды дегенді білдірмейді. Мұндай зымырандар үшін әскери-өнеркәсіптік кешеннің басқа да, әлеуетті перспективалы объектілері де бар. Алайда ештеңе де үзілді-кесілді қабылданбауы тиіс. Жаудың іс-әрекеті таңдау қалдырмайды. Сондықтан украиналық мамандар ресейлік жылу электр стансалары мен ГЭС-тердің орналасқан жерлерін мұқият қарауы керек. Ресейлік жылу мен гидро генерациялаудың едәуір бөлігі бұзылған жағдайда атом энергиясы жағдайды сақтап, жүйені тұрақтандыра алмайды, себебі оның қуаты жеткіліксіз. Ал одан кейін қараңғылау енді украиндық емес, орыс шындығы болады.
Электр энергиясын өндiру көздерiнiң жойылуы агрессордың өнеркәсiптiк әлеуетiне сыни әсер ететiн болады және iрi экономикалық проблемалар туғызуға кепiлдiк берiледi. Ал ресейліктер украиндықтардың сезінуінің бір бөлігін бастан кешіре алады. Ресей Федерациясының қатал климаттық аймақта орналасуы және жылу электр станцияларының жетекші рөлі Ресей энергетика секторын әлсіз етеді. Бірден-бір мәселе – Украинада оны қараңғылыққа жіберуге әскери құралдары мен саяси ерік-ерік-жік бар ма деген сұрақ туындайды.
