Ресейде, әсіресе Мәскеуде ұзақ уақыт бойы лаңкестік шабуылдар болған жоқ. Кремльдің насихатшыларын бақылап, лаңкестік шабуылдарды варварларды жоюды немесе стратегиялық нысандарға шабуыл жасауды мүлдем ақтаған деп атайық. Диверсия – иә, лаңкестік шабуылдар – ешбір әрекет емес.
Есіңізде болсын, оның үстемдігінің алғашқы күндерінен бастап Владимир Путин 1999 жылы ресейліктерге әлеуметтік келісімшарттың жаңа формуласын ұсынды: біз сіздердің қауіпсіздіктеріңізге қамқорлық жасаймыз, ал сіздер сіздердің кейбір бостандықтарыңыз туралы ұмытып кетесіздер, себебі сізге сонда да қажет емес. Біз «лаңкестерді дәретханада дымқыл ұстаймыз», сіздер өз өмірлеріңіз үшін қорқынышсыз жұмыс істеп, демаласыздар. Алайда бұл формуланы енгізбес бұрын орыстарға көпқабатты үйлердегі жарылыстардан, Норд-Осттағы аманатқа алудан, Беслан трагедиясында т.б. аман қалуға тура келді.
Алайда, Дмитрий Медведевпен ауыс-түйістен кейін басталған Путиннің үшінші мерзімінен бастап Ресей шын мәнінде лаңкестік шабуылдар туралы ұмыта бастағанын мойындау керек. Кітапта айтылғандай, полиция мемлекеті жұмыс істеді. Ең болмағанда ірі қалаларда, тіпті Мәскеуде де әрбір шаршы метрді, егер сыртқы және ішкі бақылау камералары болмаса, онда автоматтары бар қатыгез күш құрылымдары бақылап отырды.
Кремльдің Украинамен толыққанды соғысы басталғандықтан, полиция режимінің қатаңдығы тек күшейе түсті, және онымен бірге кез келген ауыр лаңкестік шабуыл жасау мүмкіндігі төмендеді (Пригожин көтерілісі сияқты жүйенің мұндай ауытқуын айтпағанда, себебі бұл құбылыс біршама өзгеше тәртіпке ие). Еске салайық, соңғы екі жылда ресейлік күш құрылымдары соғысқа қарсы демонстранттар немесе ЛГБТ белсенділері сияқты «сұмдық лаңкестерге» қарсы ойдағыдай күресті. Сондықтан Ресей басшылығының мұндай наразылығы АҚШ пен Ұлыбритания тарапынан Мәскеуде ауқымды лаңкестік шабуыл жасалып жатқаны туралы ескертулер туғызды.
«АҚШ елшілігі экстремистердің жақын арада Мәскеуде адамдар көп жиналатын орындарға, соның ішінде концерттерге шабуыл жасауды жоспарлап отырғаны туралы хабарламаларға мониторинг жүргізуде. АҚШ азаматтарына алдағы 48 сағат бойы адамдар көп жиналмауға кеңес береді», — деп ескертті АҚШ-тың Ресейдегі елшілігі. Баспасөз релизі» атты 7 наурызда жарық көрді. Осындай ескертуді Ұлыбританияның дипломатиялық миссиясы да жариялады.
Вашингтон мен Лондон осындай жайттар туралы ескерткенде оларға сену керектігін түсіну керек еді. Тек күнді түзету қажет болуы мүмкін. Мұны қазір Киевтегі биліктегілер жақсы түсінеді, олар осы уақытқа дейін америкалық және британдық барлаудың Ресейдің толық ауқымды басып кіруге дайындығы туралы ескертулеріне күмәнмен қарады. Оның үстіне үкімет саясаткерлері, соның ішінде президент Володимыр Зеленский мұндай ескертулерді «арандатушылық» деп атады.
Осылайша Кремль тұрақтылары да «англосаксондықтарды» арандатушылық жасады деп айыптады. 19 наурызда Федералдық қауіпсіздік қызметі басқармасының кеңейтілген отырысында Путиннің айтқанын еске салайық: «Ресейдегі лаңкестік шабуылдардың туындау мүмкіндігіне қатысты батыстың бірқатар ресми құрылымдарының жақында айтқан, шынымды айтсам, арандатушылық мәлімдемелерін еске салып көрейікші. Осының бәрі ашық бопсалауды және қоғамымызды қорқытып, тұрақсыздандыру ниетін еске түсіреді».
Яғни, тағы да Батыстың арандатушылығы туралы (Киев мәлімдемелеріндегідей). Бірақ Путин өз сөзінде тағы бір маңызды термин қосады: «бопсалау». Біз оған міндетті түрде ораламыз.
Ал енді Путиннің Мәскеудегі лаңкестік шабуылдың қандай да бір мүмкіндігін жоққа шығаратын жалындаған сөзін келтіргеннен кейін үш күн өткен соң бұл лаңкестік шабуыл орын алды. Және ол орын алып қана қоймай, өзінің ауқымы мен қатыгездігімен шешен соғысынан бері белгілі көптеген осыған ұқсас оқиғаларды қамтыды. Жұма күні кешке, 22 наурызда, Крокус сити-холлына, Мәскеу маңындағы концерт залына автоматтармен қаруланған ер адамдар тобы сынды, бұл елорда тұрғындары үшін өте танымал. Шабуылдаушылар алдымен күзетшілерді өлтірді, содан кейін азаматтық келушілерге от ашты. Сонымен қатар, ғимараттың өзі отқа оранған.
Көптеген бейнекадрлар лаңкестер тобының аса кәсіби әрекет еткенін көрсетеді. Олар залға зиянсыз кіріп, өз жоспарларын орындағаннан кейін одан шегіне білді. Сондықтан шабуылдың алдында дайындық, кәсіби ұйымдастыру және материалдық-техникалық қамтамасыз ету апталары болды деп болжауға болады. Қашудың өзі түсініксіз болды, себебі бір жерден кенеттен көрінген кәсіпқойлық буланып, қорқынышты қояндар сияқты қатыгез шабуылдаушылар өздерін ұстауға мүмкіндік берді – бұл басқа мәселе. Бәлкім, лаңкестік шабуылды ұйымдастырушылар өз іс-шарасын осылайша ойластырған шығар, немесе орындаушылар оларды мүлдем қызықтырмайды. Мур өз жұмысын атқарды – Мур кетіп қалуы мүмкін.
Ал ұйымдастырушылар кімдер еді? Бұдан былай «Ислам мемлекеті» лаңкестік ұйымының артта қалғанына күмән жоқ. Мұны ИМ-нің өзін мойындауы және көптеген фотографиялық дәлелдер, сондай-ақ жоғарыда аталған ескерту жарияланған американдық және британдық барлау материалдары растайды. Ал енді бұл ескертуге қатысты Путиннің өз еркімен «бопсалау» сөзіне қайта ораламыз. Бопсалау туралы қашан айтуға болады? Көп жағдайда кімде-кім адамға нұқсан келтіретін материалдарды иемденіп, осы адамды бопсалаушының пайдасына белгілі бір әрекеттер жасауға мәжбүрлейді. Осылайша, Кремль бастықтары «англосаксондықтар» Мәскеуде дайындалып жатқан лаңкестік шабуыл жағдайында Ресей билігіне қандай да бір нұқсан келтіретін материалға ие болды деп ойлады. Яғни, не Кремльдің өзі бұл лаңкестік шабуылды шабыттандырды, не оған ИМ-ді пайдалы идиоттарға айналдыру үшін «жасыл жарық» берді, содан кейін оның салдарын пайдаланды.
Есіңізде болсын, лаңкестік шабуылдан кейін Путин 20 сағат бойы тыныштықты мақтан тұтып қалды. Ресей астанасында ауқымды шабуыл болды, бір жарым жүз орыстар қатыгездікпен қаза тапты. Басқа елде мұндай жағдайда мемлекет басшысы бұрыннан оқиға орнына кетіп, жалындаған филиппинді жариялаған болар еді. Ал жаңадан сайланған орыс диктаторы сөз айтпайды. Әрине, ол осы уақыт ішінде өзінің крондарын ең болмағанда ең аз украиндық клоунды, ең болмағанда қаңылтыр «Яроштың бизнес картасын» табуды күткені анық.
Сонымен қатар, әр түрлі соловьевтер, симоняндар, кисилевтер, захаровтар ауызға көбіктеніп, украиндықтарды қарғып, олардан ең қорқынышты өш алуды талап етеді. Бірақ бәрі босқа кетіп жатыр. Украинаның ізі табылмады. Путинге бос сөйлеуге тура келеді, сондықтан ол қандай да бір түсініксіз «украин терезесін» ойлап табады, сол арқылы лаңкестік шабуыл жасағандар сырғанап кетеді деп болжанған. Оны сұраған жөн болар еді: ресейлік тараптан бұл соғысты кім ашуы керек еді , бәлкім, ФСБ емес шығар?
Тіпті басып алынған және қатыгездікпен ұрып-соққандардың өзі не концерт залына шабуыл жасаған нағыз, не ойдан шығарылған адамдар Украинаны бір жарым сөзден айтпағаны қызық. Бірақ ешқашан ойланбаңыз, орыс орындаушыларында оларды не Кеннедидің өлтірілуін, не олардың Қасиетті Инквизицияға қатысын мойындауға мәжбүрлеу әдістері жеткілікті. Өкінішке орай, «Украина» деген сөзді айтса, ол бірден қолданып, көбейтіледі.
Украинамен қатыгез соғыс басталып жатқан Кремльге неге керек? Мұның екі қыры бар. Ең алдымен, лаңкестік шабуыл Ресейдің ішкі саясаты үшін салдары болады. Бұрандалар одан да қатайтылады, дегенмен одан әрі көрінгенімен. Теракт құрбандарының мәйіттері әлі салқындаған жоқ, кейбір ресейлік саясаткерлер тағы да өздерінің сүйікті тақырыбын көтерді – Ресей Федерациясындағы өлім жазасына мораторийдің күшін жою, ол ресейлік азаматтық қоғамды одан әрі қорқытуы тиіс еді.
Бұл контексте лаңкестік шабуыл кезінде наразылығы салдарынан жаңа жұмылдыруды жүргізу аса маңызды. Шабуылдаушылардың болжалды қатыгез әрекеттері ресейліктерді «қасиетті соғысқа» шабыттандырған болуы керек еді, себебі бір кездері Одесада өртеніп кеткен ресейлік белсенділер оларды «Орыс көктеміне» шабыттандырды.
Халықаралық аренада бұл лаңкестік шабуылды ең алдымен Украина билігіне ымыраға келу үшін пайдалану керек еді. Соғысқа қарамастан, азаматтық халыққа қарсы террорды ешкім ақтай алмайды. Егер бұл беделін түсіру табысқа жетсе, Украинаға әскери көмекті бұғаттауға болар еді. Террористік мемлекетке қаруды қалай беруге болады?
Содан кейін Франция президенті Эммануэль Макронның батыс әскерін Украинаға тікелей жіберу туралы жариялаған жоспарларының орындалуына жол бермеуге болар еді. Ал макронның бұл мәлімдемелері Кремль тұрақтыларын мүлдем қорқытты.
Кремль өз жоспарларында табысқа жетті ме? Іс жүзінде жоқ. Ресейдің аздап жасаған жалғыз ісі өзін аз уақытқа жәбірленуші ретінде көрсету еді. Иә, әлем астаналарынан біраз уақыт көңіл айтамыз. Онда тұратын жануарлар емес, бейбіт тұрғындар әрдайым кешірім сұрайды.
Бірақ Украинаға көшумен ол толық фиаско болып шықты. Себебі, ол американдықтар мен британдықтарға Мәскеудегі алдағы лаңкестік шабуыл туралы ескертілгеннен кейін бағдарламаланды ғой. Бәлкім, жоспарлардың бұзылуына байланысты Путин соншалықты жүйке сіңген шығар, ол абайсызда «бопсалау» сөзін қолданды.
