7 наурызда Конгресте Одақ мемлекетінің үндеуінде сөйлеген сөзінде АҚШ президенті Джо Байден Украинаны қолдау қажеттігін және оның Ресейді тежеудегі шешуші рөлін бірнеше рет атап өтті. Және ең бастысы, Путиннің қауіп-қатері туралы, оны тоқтату қажеттігі туралы.
«Егер кімде-кім Ресей Украинада тоқтайды деп ойласа, мен мұны жасамаймын деп сенемін. Бірақ Украинаны қолдап, қару-жарақпен қамтамасыз етсек, Украина оны тоқтата алады. Менің Президент Путинге жолдауым қарапайым. Артқа шегінбейміз, артқа шегінбеймін. Біз Путинді тоқтатуға тиіспіз! Егер АҚШ Украинадан кетіп қалса, Украинаға қауіп төніп тұр, Еуропаға қауіп төніп тұр, әлемге қауіп төніп тұр», — деп ескертті Байден.
Бірақ бұл ескертулер америка халқының құлағына, миына, жүрегіне жетті ме? Менің ойымша, тек ішінара ғана. Иә, американдықтардың басым бөлігі, соңғы сауалнамаларға сәйкес, Украинаға әскери көмек көрсетуді әлі де мақұлдайды, тіпті бұл қоғамдық қолдау баяу, бірақ әрине құлдырап барады. Әсіресе, республикалық электорат арасында украиналық қолдаудың қарсыластары көп, әсіресе МАГА (Make America Great Again), яғни экс-президент Дональд Трамптың ардақты жанкүйерлері. Демократиялық электорат пен бейтараптар арасында олардың саны салыстырмалы түрде жеткілікті болғанымен.
XXI ғасырдың ең қанды соғысынан кейін, Буча, Мариуполь, бейбіт Украина қалаларына зымыран шабуылдарынан кейін, олар әлі күнге дейін Владимир Путиннің қауіп төнгеніне сенбейді. Жарайды, нақтылауға рұқсат етіңіз: оларға, американдықтарға төнген қауіп, себебі ол әзірге алыста, мұхиттың бір жерінде.
Мен олардың көңілін қалдыруға тиіспін, тек географиялық тұрғыдан – әзірге алыс емес. Беринг бұғазымен бөлінген орыс Камчаткасы мен Америка Аляскасының ара қашықтығы шамамен 86 км. Егер осы бұғаздағы Ресей және Америка аралдары ескерілетін болсақ, онда арақашықтық 4 км-ге дейін қысқарады.
Дегенмен, біздің жағдайымызда физикалық география туралы сөз қозғалмайтыны түсінікті. АҚШ пен Ресей Федерациясы арасындағы арақашықтық қандай болса да, зымырандардың ұшу уақыты қандай болса да, Ресей әлемдегі ең қуатты мемлекетке шабуыл жасауға тырыспайтыны түсінікті. Өйткені ол ол үшін қалай аяқталатынын жақсы түсінеді.
Керісінше, бұл саяси география, керісінше геосаясат туралы болып отыр. Және дәл осы геосаяси тепе-теңдік ресей өзінің агрессивті әрекеттерімен, ең алдымен Украинада жойылуға тырысып жатыр.
«Егер біз (батыс әлемі) оны (Путинді) қазір жеңбесек, біз бүкіл әлемде тирлерді эмболизациялайтынымызды түсінбейді», — деді Киев прогрессивті саясат институтының «Жаңа Украина» жобасының директоры Тамар Якоби газетке берген сұхбатында. Жаңа Шығыс Еуропа.
Интервьюер АҚШ Конгресі өткен жылдың қазан айынан бері қаралып келе жатқан Украинаға көмек пакетін мақұлдайтынына үміт білдірді. Дегенмен, ол пакетті қысқартуға болатынына алаңдаушылықпен қосты.
«Сонымен қатар, заң жобасы қабылданса да, бұл Украина үшін америкалық көмектің соңғы пакеті болады деп қорқамын. АҚШ-тың Украинаны қолдауы азайып барады. Егер толыққанды басып кірудің басында американдықтардың 60—80 пайызы Украинаны қолдаса, қазір қолдау 50-60 пайызға дейін төмендеді. Егер Дональд Трамп президент болып қайта сайланса, АҚШ-тың көмегі мүлдем тоқтатылады деп қорқамын. Бірақ Трампсыз да америкалықтардың қызығушылығы мен соғысқа қатысты алаңдаушылығы төмендеп барады», — деп алаңдады Якоби.
Ол АҚШ-ты ұйықтайтын айдаһармен салыстырды. Бұл жерде ол, мысалы, Еуропа соғыс жалынына толы болғанда, дозаланады. Себебі, Америка тарихындағы көптеген маңызды тұлғалар, соның ішінде Томас Пайн мен Томас Джефферсон қайталап: «Еуропадан қалыс қалу». Бірақ кейін Маржан Харборға немесе 2001 жылдың 11 қыркүйегіне шабуыл сияқты бірдеңе орын алады. АҚШ оянып, қақтығысқа араласып, оны өзі тұрған жақтың пайдасына шешеді.
Демек, біреудің америкалық аумаққа тікелей соққы беруі керек пе? Қосымша. Мысалы, Бірінші дүниежүзілік соғыста американдықтар ауырсыну факторынсыз араласты. Себебі, олар Ұлы Отан соғысының еуропалық бөлігін елемеуге болар еді ғой, бірақ олар әлі күнге дейін бұрынғы одақтастарын тағдырдың мейіріміне қалдырмады.
Егер Гитлер ерте ме, кеш пе жұлдыздар мен жолақтар астындағы жауынгерлер майдан шебінің екінші жағында пайда болатынын білген болса, өзіне осындай қатерлі әскери науқанға жол берген болар еді деп ойлаймын. Мүмкін жоқ шығар. Бәлкім, ол судетенланд пен Австрия аншлюстерінің аннексиялануымен шектелген болар еді. Хоэнцоллерннің II Вильгельм туралы, егер ол Антантаны американдықтар нығайтатыны белгілі болса, оның агрессивті ниетінен бас тартатыны белгілі. Яғни, бірінші дүниежүзілік соғыс басталмаған болуы мүмкін. Ең болмағанда, бұл баламалы тарихты көптеген ұстанушылар айтқан пікір.
Енді мына сұрақ туындайды: Пути дария болар едіЕгер ерте ме, кеш пе АҚШ Украина қарулы күштеріне көмектесу үшін өзінің Екінші флотын жіберетіні белгілі болса, Украинаға ауқымды басып кіруді бастауға болар ма еді? Иә-ден артық емес шығар. Бірақ бұл жерде біз битологияға мүлдем бармаймыз. Путин американдық араласудың болмайтынын нақты білді. Себебі, Джо Байден басып кіру қарсаңында украинадағы соғысқа бірде-бір американдық солдат жіберілмейтінін бірнеше рет екі ұштастыра айтты ғой. Сайып келгенде, жоғарыда аталған Одақ мемлекетінің үндеуінде АҚШ Президенті Украина аумағында американдық жауынгерлер болмайтынын тағы да атап өтті.
Егер ешкім өз тілін тартып алмаса, мұны неге көпшілік алдында айтуым керек екенін әлі түсіне алмай отырмын. Путин үшін жағдайды жеңілдету үшін, ол, кедей нәрсе, алаңдамауы үшін: Егер Америка араласса не болады? Украина мен украиндықтарды жою бойынша өз жұмысын тыныш атқару керек пе?
Бұл тұрғыда Франция Президенті Эммануэль Макронның Украинаға батыс әскерін жіберу мүмкіндігі туралы мәлімдемесі мені таң қалдырды. Бәлкім, Франция көшбасшысы кінәлі болған шығар, себебі Украина-Ресей майданында НАТО-ға мүше мемлекеттердің бірлескен контингентінің әскерлері пайда болуы екіталай. Тіпті франциялық шетелдік легионның өзі Украинада күтудің пайдасы жоқ деп ойлаймын. Дегенмен сөз торғай емес. Мәлімдемені жариялады, оны батыс державаларының екі ондаған басшылары, содан кейін бүкіл әлем тыңдады. Путиннің өзі оны естіді. Және, бәлкім, оған мүлдем жайлы болмаған шығар.
Макронның мәлімдемесінде не бар? Оның Кремльді белгісіздік жағдайына қоюы: «Егер бұл кінәлі болмаса не болады?» Ол Кремльді тұрақты жүйке, асқақ етеді. Бұл оларды өздеріне ойлануға итермелейді: «Біз Монсье Макрон аударған қызыл сызықтарды кесіп өттік пе?»
Яғни Путин өз қаруымен соққы берді. Макрон Ресей көшбасшысын стратегиялық белгісіздік жағдайына келтірді, оған Путиннің өзі батыс әлемін (тек батысты ғана емес) басқаруды соншалықты ұнатты. Франция көшбасшысы әріптестеріне Путин сияқты жаһандық бейбітшілікті бұзумен қалай күресу керектігін көрсетіп отыр. Ол өзінің тактикасын Байден тактикасымен оның араласпаудың тіссіз сендірулерімен қарама-қайшы келеді, мұндай тәсілдің бос тиімсіздігін көрсетеді. Сонымен қатар, Макрон, егер ол АҚШ-тың келесі президенті болып сайланса, Трамптың оқшаулануына қарсы сақтандырғышты қосады. Тамар Якобиді тағы да келтірген жөн: «Менің ойымша, Трамп президент болғандықтан бәрі нашар аяқталады деп ойлау тым қарабайыр. Тіпті украиндықтар да солай дейді. Менің ойымша, Трамп президент болған кезде Еуропа соншалықты күшті болуы мүмкін, трамптың төрағалығы міндетті түрде апатқа әкелмейді. Ең болмағанда солай деп үміттенемін».
