Жақында украиналық БАҚ-тар шетелдік БАҚ-тармен әңгімелесу барысында Президент Володимыр Зеленскийдің айтқан сенсациялық ақпаратын таратты. Болжам бойынша, Ресей Украинада ішкі саяси жағдайды «Майдан-3» деген шартты атаумен тұрақсыздандыру сценарийін дайындап жатыр. Осы деректерге сүйенсек, ресейлік арнайы операцияның басты мақсаты украиналық қоғамда бөлінуді себу және президент Володимыр Зеленскийді алып тастау мақсатында хаос құру болып табылады. Бәлкім, Кремль мұны 2023 жылдың соңына дейін жасауға тырысатын шығар.
Бір қарағанда бәрі қисынды болып көрінеді. Ресей Украина ішіндегі азаматтық текетірестен пайда көреді. Ұрыс алаңында әскери мақсаттарға жете алмай, агрессор украиндықтар арасында алауыздық себу және оларды билікке қарсы қою әрекеттеріне жүгінуі мүмкін. Егер мұндай сценарий жүзеге асырылса, ол мемлекеттік басқарудың құлдырауына және майданның ішінара құлдырауына әкелуі мүмкін. Мәскеу бұған дейін де осындай іспен айналыса білді деп айтуға болады. Үкімет пен қоғам арасында бөліну мен сенімсіздік құру Ресейдің сүйікті техникасы болып табылады, ол оған Гетманаттың жойылуына көмектесті, ал XX ғасырдың басында Украин Халық Республикасы. Кремль бұл тәжірибені Украинаға ғана емес, ресей империализмінің құрбаны болған басқа елдерге де қолданды. Бірақ украиналық билік тарапынан «Майдан-3» туралы мәлімдемелерде айла-шарғы жасау мен ұғымдарды алмастырудың ішінара элементі жоқ па?
Майдан – Украина тарихындағы шын мәнінде бірегей құбылыс. Ол бостандық үшін күреске үйренген және диктатураның әр түрлі формаларын қабылдамайтын ұлттың нақты психикалық кодексін бейнелейді. Бұл да осыдан көп ғасыр бұрын украиндықтарға тән болған терең демократиялық басқару дәстүрлерінің көрінісі. Майданның қабілеті украиндықтарды орыстар мен басқа халықтардан ажыратады, диктатурада өмір сүруге үйренген және төңкеріске қабілетсіз және төменнен келетін қарсылықтың ұйымдасқан формалары. Майдан да биліктің усурпациясына қарсы тұрудың және оның бағытын түзетудің украиндық тәсілі болып табылады. Сондықтан тепе-теңдік пен тепе-теңдік жүйесі істен шыққан кезде тікелей демократия және азаматтық қоғам қысымы әдістері арқылы жетілмеген мемлекеттік тетікті орнату қажет.
Украина болмысындағы Майдан украиндық саяси элитаның жетілмегендігін және мемлекеттік институттардың жетілмегендігін ішінара өтейді. Алайда жақын арада жаңа Майданның орын алуы мүмкін деген болжамдар болған кезде, оларға сенбеу керек. Тіпті жаңа Майданды болжау тым қиын әрі алғыссыз деген қарапайым себеппен де. Шын мәнісінде Майдан бірегей, себебі оны жасанды түрде ұйымдастыру мүмкін емес, белгілі бір күнге немесе оқиғаға орайластыруға болмайды. Майдан саяси технология емес. Оны ретке келтіру үшін құрастыруға болмайды, себебі бұл жекелеген саясаткерлердің ықыласы. Ол аз десеңіз, оны Мәскеуден қадағалау арқылы майданға адамдарды алып келу мүмкін емес. Майдан әрдайым про-украиндық және ешқашан про-орыс болған емес. Сондықтан гипотетикалық үшінші Майдан ресей үшін тиімді позицияны ғажайып ұстанады деп уайымдаудың қажеті жоқ.
Мәскеу украиналық қоғамды бөлуге ұмтылатынына күмән жоқ. Бірақ біз стратегиялық жауымызды тым көп мифологияламаймыз ба? Біз оған тән емес күшпен, куньонмен, куньонмен және зұлымдық кемеңгерлігімен сыйламаймыз ба? Кремльдің барлық күш-жігері үшін ол соңғы онжылдықта Украинадағы азамат соғысын арандата алмады. Ресей – зұлым және қатыгез жау, бірақ оның интеллектуалдық мүмкіндіктерін асыра сілтеуге болмайды.
Шынымды айтсам, украиндық саясаткерлер кейде «күнә» ұнайды, бәрінде де «Мәскеудің билігін» іздейді. Ол аса түсінікті көрінбейді. Және ол рейтингтер мен сенімдерді бүлдіріп жатыр. Мысалы, Зеленскийдің президент ретіндегі ізашары Петр Порошенко да уақыт өте келе барлық процестерде «Мәскеудің билігін» іздеуге тырысты. Кейде бұған да себеп болған. Бірақ көбіне керісінше. Егер мемлекетте сыбайлас жемқорлық күшейсе, соттар нашар жұмыс істейді, кеден қызметкерлері пара алады, ал адал емес және кәсіби емес адамдар лауазымдарға тағайындалады, онда бұл «Мәскеудің қолы» емес, Украина билігінің тиімсіз саясаты. Мәселе өзіңізде болған кезде әрқашан сыртқы қиындық себептерін іздеудің қажеті жоқ. Сондықтан украина билігіне қоғамдық наразылығы ресейлік ықпалға байланысты емес, өте жиі табиғи және шынайы болып келеді. Иә, украиндықтар сайлауда дауыс беру кезінде жиі қателеседі. Осы немесе сол саяси қайраткерді бағалағанда эмоциялық аутсораға қол жеткізу тым оңай. Бірақ оларды соншалықты шапқыншылық деп ойламау керек, олар «Мәскеудің қолы» мен ішкі факторлардан туындаған құбылыстар арасындағы айырмашылықты түсіне алмайды.
Майдан орыс тәжірибесі мен қолжазбасы емес. Кремль майданды қандай да бір шынайы және шынайы азаматтық бағынбау әрекеттерін жек көретін қарапайым себеппен ұйымдастыра алмайды. Және ол бүкілхалықтық наразылықты қорқытады. Мәскеу үшін Майдан – авторитарлық билікке қол сұғатын және ерекше антиресейлік сипатқа ие қауіпті, қажетсіз және зиянды құбылыс. Ресейдің шын мәнінде қабілетті жалғыз нәрсесі – Майданға қарсы ұйымдастыруға тырысу. Бірақ украиндық жаңалықтағы майдандарға қарсы барлықМысалы, Америка Құрама Штаттары, Америка Құрама Штаттары және Америка Құрама Штаттары, АҚШ жағдайында Олардың жасанды, қолданбалы сипаты тым айқын әрі айқын болды. Майданға қарсы — Украинаға қарсы күштердің азаматтық қарсылыққа реакциясы және Украинаны ресейлік ықпал орбитасында ұстап тұруға ұмтылысы. Сондықтан Украина билігі немесе арнайы қызметтер Ресейдің Украинадағы ішкі жағдайды тұрақсыздандыру ниеті туралы айтса, майданға қарсы сөз қозғау орындырақ. Теориялық антимайданды «үшінші Майдан» деп атау — Майдан ұғымын бүлдіру.
Бүгінгі күні Украина билігіне қандай да бір наразылығы бар екені құпия емес. Бірақ жаңа Майданның басталуына объективті себептер жоқ. Ең алдымен украиндықтар агрессорды жеңгісі келеді. Қоғамның көпшiлiгi соғыс уақытында жаппай наразылық пен азаматтық текетірес қаупiн жақсы бiледi. Алайда бұл билік қоғамдық пікірді елемеуге немесе сыбайлас жемқорлықтан аутсорсингті сырттан арандатылған нәрсе деп санауға тиіс дегенді білдірмейді. Егер украиндықтар мемлекеттік институттар мен шенеуніктердің келесі жанжалдарына немесе теріс пайдалануларына ешқандай эмоциялық реакция көрсетпесе жаман болар еді. Егер осындай реакция болса, ұлт тірі болып, болашақ жеңіс үшін өзгеріске ұмтылады дегенді білдіреді.
Елді Путиннің зұлым жоспарларынан қалай қорғау керектігі туралы көп айтуға болады. Бірақ Кремльдің кез келген сценарийлерінен ең жақсы кепілдік Украина билігінің тиімді жұмысы болып табылады. Қоғаммен адал, ашық, күрделі әңгіме. Егер жоқ болса, азаматтарды жақсы жаңалықпен қуантудың қажеті жоқ. Орындала алмайтын нәрсеге уәде беру. Қателіктеріңіз бен қателіктеріңізді мойындап, оларды түзетумен жұмыс істей білуіңіз қажет. Азаматтардың алдында инфантильді балалар ретінде емес, ересектер ретінде сөйлеу. Сыбайлас жемқорлық шенеуніктерді, «құрметті достар» мен жаман менеджерлерді өртеуге ішкі күші бар. Сынды естіп, оған жауап береді. Кремльде қандай сценарийлер жазылса да, егер Украина үкіметі мемлекеттік қайраткер даналығын көрсетсе және өз жұмысын жақсы атқарса, олар ештеңе білдірмейді.
