Ресейдің Украинаға қарсы толыққанды соғысының басында әлемде көптеген иллюзиялар болды. Солардың бірі — орыс төңкерісіне деген үміт. Тіпті кейбір тәжірибелі әлемдік деңгейдегі саясаткерлердің де Ресей Федерациясы аумағында жаппай наразылық тудыру мүмкіндігін мойындағаны құпия емес. Өз империясының ішіндегі орыстар түсініп, бүлік шыға бастауы үшін Украинада қанша орыстың өлуіне тура келетіні туралы жорамалдар жасалды. Белгілі болғандай, бұл зияткерлік ресурстардың қалдығы ғана еді.
Ресейліктер Путинге қарсы жаппай көшелерге шығады деген сенім мен ол ашпаған соғыс әсіресе 24 ақпаннан кейінгі алғашқы айларда кеңінен тарады. Бірақ ол аз рационалды астыққа және іс жүзінде тарихи іргетасқа негізделді. Қазір Украина мен Батыс өздерінің сейілгіш, бірақ негізсіз иллюзияларының жемісін жиып жатыр. Және олар соғыстың ұзаққа созылған қақтығысқа айналғанын ескере отырып, стратегияны асығыс түзетуге мәжбүр. 20 ай соғыстан кейін орыс қоғамы қарсылық білдіруді де ойламайды. Керісінше, ол Кремль диктаторының төңірегінде одан да көп жиналып, оның қанды агрессиясын ынтамен қолдайды. Ресейлік қоғамдық пікір соғыстағы ауыр шығынмен де, санкциялармен де, Путинді қамауға алу ордерімен де өзгерген жоқ. Бірақ бұл керемет пе? Ресей тарихын жақсы білсеңіз емес.
Диктатураны, авторитарлық режимді күшпен құлатуға алып келетін және азаматтық қоғамның құқықтарын кеңейту бағытында үкімет пен халық арасындағы қарым-қатынас тепе-теңдігін өзгертетін сәтті төңкеріс орыс тарихында белгісіз құбылыс болып табылады. XIV ғасырда жеке князьдіктің туындауымен Мәскеу әрдайым Азия типтес мемлекет ретінде дамыды. Иә, орыстар әрқашан еуропалықтар болуды ұнатқан. Олар Еуропаға терезені кесіп тастауға тырысты. Бірақ олардың мемлекеті ойша Еуропадағы Азия заставасы болып табылады. Бұл қалыптасудың қалыптасуына моңғол империясы мен оның күйреуінен пайда болған мемлекеттердің деспоттық дәстүрлері шешуші ықпалын тигізді. Іс жүзінде Мәскеу князьдігін ұлы Моңғол деспот империясының эволюция бағыттарының бірі ретінде де қарастыруға болады.
Қазіргі Ресей аумағында тәртіпсіздіктер мен көтерілістер, сарай төңкерістері мен саяси қастандықтар болды. Бірақ нағыз классикалық төңкерістер емес. Шартты түрде төңкеріс деп атауға болатын бірден-бір тарихи оқиға 1905-1907 жылдарға жатады. Бірақ оның да өзіндік ерекшеліктері бар. Сол кездегі ресейлік автократияның негізгі саяси қарсыластары – социалистік-коммунистік идеологияны ұстанған партиялар демократияны еуропалық үлгі бойынша құруды мақсат етпеді. Меньшевиктер, большевиктер, солшыл социалистік-революционерлер пролетариаттың жаңа диктатурасын орнату мақсатымен императорды күшпен құлатқысы келді. Революциялық әрекеттердің едәуір бөлігі 1905 жылы Ресей империясының ұлттық шетінің аумағында: Польшада, Украинада, Финляндияда және Кавказда орын алды. Ал олардың өңі Жапониямен соғыста Ресейдің жеңілісі болды. 1905-1907 жж. төңкерістің салдары қарама-қайшы. Себебі, ол автократияны қалпына келтірумен аяқталып, жаңадан құрылған Думаны абсолюттік монархияның әшекейіне айналдырды.
1917 жылғы ақпанда Ресейдегі автократияны күшпен құлатуды толыққанды революция деп атауға бола ма? Күмәнді, себебі бұл оқиға империя астанасы Петроградта болған стихиялы көтеріліс нәтижесінде орын алды, оған сол жерде орналасқан әскери бөлімдер қосылды. Бір-екі апта бойы бүкіл орасан зор мемлекет онда билік пен орталық үкімет формасының өзгергеніне күдіктенбеді. Содан кейін мен бұл өзгерісті орын алған факт ретінде қабылдадым. Алайда орыстар демократиялық даму келешегіне қызығушылық танытпады және онша айқын болмады. Сондықтан оларды жаңа коммунистік диктатура орнатуға шақырғандардың ұрандары оңай шатастырды. Большевиктердің билікке келуі жалпы төңкерістің классикалық үлгісі болып табылады. Бірақ большевиктер ғасырлар бойы қалыптасқан орыстардың психикалық белгілеріне сүйенбесе, билікті ұстай алмас еді. Ал жүз жылдан кейін жаңа мыңжылдықта орыстар орыстар болып қалды. Яғни, көп жағдайда төңкеріске қабілетсіз адамдар. Екінші жағынан, олар авторитаризмді өздерінің жұмбақ «орыс жанына» жақын әрі түсінікті нәрсе ретінде қабылдайды.
Қазір «Freedom» орыс тіліндегі телеарнаның құрылуы мен жұмыс істеуінің бостығы 2022 жылдың наурыз айынан бастап айқын көріне бастады. Бұл ресурсқа Украина бюджетінен жүздеген миллион гривналар жұмсалды. Оның қызметінің мақсаты ақпараттық насихаттың көмегімен орыстардың қоғамдық санасын өзгерту ресми түрде жарияланды. Ресейлік аудитория әскери агрессия, майдандағы шығын, сыбайлас жемқорлық және Кремльдің басқа да қылмыстары туралы ақиқатпен бетпе-бет келіп, кенеттен оянып, Путинге қарсы бүлік шыға бастайды деп күтілген еді. Бұл агрессорлық елде ішкі тұрақсыздыққа, жұмылдырудан жаппай бас тартуға, азаматтық бағынбау толқынына әкелуі тиіс.
Шын мәнінде, жоғарыда айтылғандардың ешқайсысы болған жоқ. «Freedom» телеарнасы Украина бюджетінен үнемі қаражат алып, жаңа бағдарламалар шығарады, ал мұның әсері нөлге жақын. Оның қолдарының саныӘлемде әлі күнге дейін 1 млн-нан кем адам тұрады. Арна бейнелерінің көпшілігінде бірнеше жүздеген көріністердің саны біршама көп. Және олардың кем дегенде жартысы Ресей Федерациясының тұрғындары. Мұндай тиімділік көрсеткіштері кезінде тиімді ақпараттық насихатқа үміттенудің пайдасыз екені түсінікті. Бірақ Украина үкіметі жұмыс істемейтін идеядан бас тарта алмайды. Ал инерция бойынша ол «жақсы орыстарды» іздеп, телеарнаға жаңа миллиондаған гивнийлерді бағыттайды.
Басын өткізбейтін ресейлік служба қабырғасына соққы берудің орнына Украина батыс көрермендерімен жұмыс істеуге назарын аударуы керек еді. Өйткені біздің мемлекетіміздің батыс елдері үкіметтерінің қолдауы Америка мен Еуропадағы қоғамдық пікірге байланысты. Және бұл идеямен жұмыс істеуге болады және онымен жұмыс істеу керек. Батыс қоғамдары арасында Украинаға деген көзқарастың қазіргі бірқалыпты салқындауы біздің үкіметтің ақпараттық сәтсіздікке ұшырауының нәтижесі болып табылады. Президент Зеленскийге ғана барлық ақпараттық стратегияны құру мүмкін емес. Американдықтар, еуропалықтар, әлемнің басқа да түкпір-түкпіріндегі адамдар орыс агрессиясы, орыс империализмі, орыс қылмыстары, орыс диктатурасы туралы көбірек білуі қажет. Неліктен Ресейдің Украинаға қарсы агрессиясы бүкіл ғаламшарға қауіп төндіреді.
Украина үкіметінде іздейтін біреу бар. Екінші дүниежүзілік соғыстың басында американдықтар үлкен оқшаулағыш болды және жаңа соғыс басталған Еуропадағы оқиғаларға қызығушылық танытқысы келмеді. Ал Ұлыбританияның басты міндеттерінің бірі американдық қоғамдық пікірмен жұмыс істеу болды. Себебі, оған шетелден келген әскери және басқа да көмектер тәуелді болды. Екінші дүниежүзілік соғыстың төртінші күні, 1939 жылдың 4 қыркүйегінде Британ үкіметі құрамында Ақпарат министрлігі құрылды. Оның негізгі міндеті «ұлттық насихат» шығару, жаңалықтар мен ақпаратты бақылау арқылы «соғыс кезінде ел ішінде және шет елдерде халыққа ұлттық істі насихаттау» болды. Британияның ақпарат министрлігі Америкаға баса назар аударды. 1940 жылы ол «Лондон Уилл Бітті!» фильмін шығарды. Фильмде неміс әуе оты астындағы қарапайым лондондықтардың күнделікті стоикизміне баса назар аударылып, батыл күресіп жатқан ұлттың бейнесін жасады. Ол АҚШ-тың 12 мың театрында көрсетіліп, америкалық көрермендер арасында кең жауап тапты. Американдықтардың бұл фильм Британ ақпарат министрлігінің шебер өнімі болғаны туралы ойы болмады. Түсініксіз болып көрінуі мүмкін, бірақ қандай да бір себептермен Ұлыбритания үшінші рейх немістері арасында соғысқа қарсы үгітті өзінің сыртқы ақпараттық саясатының басты бағытына айналдыруды ойлаған жоқ.
Украинаның Мәдениет және ақпарат министрлігі британдықтардан үйренуі керек. Ал орыстарды тарихта ешқашан жасамаған нәрсені жасау керектігіне сендіруге тырысудың орнына, шын мәнінде бізге көмектесетіндермен жұмыс істей бастаңыз. Себебі бұл батыс елдерінің қоғамдық қолдауына байланысты, бізде агрессорға тойтарыс беру үшін қару-жарақ пен қаражат жеткілікті ме?
