21 қыркүйекке түнде Ресей Украина аумағында жаппай зымыран соққыларының жаңа сериясын бастады. Агрессордың мақсаттарының бірі қайтадан энергетикалық инфрақұрылым нысандары болды. Қыс пен жылыту маусымы жақындаған сайын Мәскеу украиналық энергетика саласын құртуға талпынысын қайта бастайды деп ойлауға барлық негіз бар. Бұл Кремльдің ұзақ атрибут соғысының арсыз стратегиясына сай келеді, онда бейбіт тұрғындар аманатқа алынып, лаңкестік шабуылдарға ұшырайды. Басты мәселе ресейлік ереуілдер бола ма, жоқ па, Украина оларға қалай жауап береді деген сұрақ туындайды.
Украинада жаңа жылыту маусымы қарсаңында, бір жағынан, әуе шабуылына қорғаныс айтарлықтай күшейді. Бірақ бұрынғы ресейлік ереуілдер кезінде үлкен қирауға ұшыраған энергетикалық жүйе де әлсіз бола бастады. Бұл Кремльдің лаңкестік шабуылдарын қайталауына қосымша олжа болуы мүмкін. Әзірге Ресейді мұндай әрекеттерден ештеңе тежеген жоқ. Теориялық тұрғыдан агрессорды Украинаның энергетикалық желісін жою керек пе деген ойға итермелейтін бір ғана құрал бар. Бұл жаңа санкциялар немесе халықаралық айыптаулар қаупі емес, осындай жаппай ереуілдер мен өз инфрақұрылымының жойылу ықтималдығы. Егер Ресей украиналық энергетика саласына шабуыл жасаудың жаңа сериясын бастаса, Украина әуе шабуылына қарсы қорғаныс жүйелерімен сапалы әуе жамылғысы мәселесін ғана емес, сонымен қатар жауап соққыларының уақыты келді ме деген мәселені шешуі тиіс.
Осыдан бір жыл бұрын Украинада жау аумағына шабуыл жасай алатын өзінің алыс қашықтықтағы қаруы болмады. Сондықтан ресейліктер жаппай зымыран шабуылдарын жүргізіп, жауап соққыларынан қорықпай, Украина үстінен Шахедтерді ұшырды. Киев өзінің міндеттемесін орындады: батыс қаруын Украина аумағының шегінде агрессорға соққы беру үшін ғана қолдану. Украиндықтар қараңғыда отырып, жаудың энергетикалық инфрақұрылымды қиратқанын дәрменсіз бақылап отырғанда, орыстар тыныш өмір сүрді. Орташа орыс лайманы үшін соғыс бір жерде алыста болды. Әрине, қатаң бақыланатын ақпараттық өріс арқылы уақыт өте келе ауыр шығын туралы жағымсыз ақпараттар көрінеді. Бірақ, егер ол сізге және сіздің жақындарыңызға әсер етпесе, одан абстрактілі болуы мүмкін. 2022/2023 жылдың қысында украиналық дрондардың Ресей Федерациясына бірлі-жарым шабуыл жасауы немесе Белгород облысындағы нысандарға соққы беруі агрессорлық елдің әскери қуатына, экономикалық және өнеркәсіптік әлеуетіне түбегейлі әсер ете алмады, керісінше символикалық миссияны орындап, психологиялық әсер етті.
Бір жылдан кейін жағдай басқа контурға түсті. Батыс одақтастары Украинаға өз қаруларымен, өз уәждерімен Ресей аумағына шабуыл жасауға тыйым салуды жалғастыруда. Бірақ осы уақыт ішінде Украина Қарулы Күштерінің агрессор аумағына терең соққылар жасау үшін түбегейлі жаңа мүмкіндіктері бар. Егер 2022 жылдың күзінде украин әскерлерінің басып алған Қырымға жасаған шабуылдары оқиға және сирек кездесетін жағдай болса, қазір олар әдеттегідей болды. Украина порттарын бөгеу қаупі төнген Ресей Федерациясының Қара теңіз флоты қазір шығанақтарға айдап әкетіліп, елеулі шығынға ұшырады. Украиналық дрондар Ресей Федерациясының аумағына үнемі зиян келтіріп, Кремльге дейін ұшып барады. Сондай-ақ, жазда Украина қайта жабдықталған С-200 зениттік зымырандарын пайдалана отырып, агрессорлық мемлекетке қарсы шабуылдар жасағаны хабарланды. Ал украиналық әскери-теңіз дрондары Новороссийскідегі Ресей флотының базасына шабуыл жасады. Украина Қарулы Күштерінің мұндай ереуілдерін алғашында қабылдаған Батыс қазір оларға түсіністікпен және сабырлылықпен қарайды. Ал Ресей іс жүзінде өз аумағы мен әскери нысандарына үнемі шабуыл жасап отыратын жаңа шындықпен келісті.
Бірақ Украина бүгінде технологиялық және саяси тұрғыдан Ресей Федерациясының аумағына терең соққы беруге дайын ба? Ресей ашпаған соғыс тек Украина жерінде ғана жалғасып, біздің инфрақұрылымымызды қиратып, өлім мен көптеген қирауларға әкеп соғуы мүмкін. Немесе ол орыс күнделікті өмірінің бір бөлігіне айналуы мүмкін. Ресей экономикасы санкциялық режимге жақсы бейімделді. Бірақ соғыс өте қымбат нәрсе. Ол көп ақшаны қажет етеді. Кейбір мәліметтер бойынша, қазір ресейлік бюджет шығыстарының үштен бір бөлігі әскери мақсаттарға жұмсалады. Мәскеу үшін соғыстың құнын айтарлықтай арттыру үшін санкциялардың баламасы бар – ресейлік аумаққа соққы беру, ең алдымен жаудың әскери-өнеркәсіптік әлеуетіне нұқсан келтіру. Бірақ оның экономикалық инфрақұрылымын да жойып жіберді.
Ресей – үлкен ел. Бірақ үлкен аумақ оны тым осал етеді, себебі оны әуе шабуылына қорғаныс жүйелерімен сенімді жабу өте қиын. Ресейде әуе шабуылына қарсы қорғаныс жүйелерінің едәуір саны бар, олардың арасында С-400 және С-300 жетекшілері бар. Бірақ ол тез қарқынмен жаңаларын шығаруға және олар үшін зымыран қорларын тез толықтыруға мүмкіндігі жоқ. Ашық деректер бойынша 2012 жылдан бастап Ресей армиясына әуе шабуылына қарсы қорғаныстың 57 С-400 жүйесі жеткізілді. Агрессорлық ел жылына осындай үш жүйеге дейін өндіре алады. Сондай-ақ, ресейлік әскери-өнеркәсіптік кешен жыл сайын гидромассаж жасай алады деген ақпарат бар.2000 жылға дейiнгi зениттiк зымырандарды MANPADS-тан бастап әуе шабуылына қарсы қорғаныстың барлық түрлерiнiң жүйелерiне орналастыру. АҚШ талдау орталығы Джеймстаун қоры ресейлік әскери-өнеркәсіптік кешен бір жылда С-400 кешендері үшін 50-ден бірнеше жүзге дейінгі зымыран шығаруға қабілетті деп санайды. Бұл жаппай дрон мен зымыран шабуылдарына тойтарыс беру шығындарын өтеу үшін көп емес. Украинаның агрессор аумағына шабуыл жасау әрекеттері салыстырмалы түрде аз болса да, оның әуе шабуылына қорғанысы украиналық шабуылдар өз мақсаттарына қол жеткізген уақыттан кейін елеулі сәтсіздіктер мен уақытты көрсетеді. Ал Ресей Федерациясының аумағына жүзге жуық дрон мен алыс қашықтықтағы зымыран шабуыл жасаса не болады? Агрессорлық мемлекет әуе шабуылдарына айтарлықтай осалдыққа ие. Бұл украиналық жеңісті жақындата алатын факторлардың бірі болуы мүмкін.
Украина қазір агрессор аумағынан едәуір тереңдікке шыға алатын дрондарды шығаруға қабілетті деп сенуге болады. Украин дрондарының нақты диапазоны белгісіз. Бәлкім, ол тіпті 1000 км-ден асып кеткен шығар. Бұдан басқа, Украина Қарулы Күштерінде Қара теңіз жағалауының барлық сызығына, Ресейдің Новороссийск портты қаласына дейін жетуге қабілетті әскери-теңіз дрондары бар. Мәселе мынада, Украина қарсыластың әуе шабуылына қарсы қорғанысын айтарлықтай сарқып, оған елеулі зиян келтіруі мүмкін жаппай шабуылдар жасау үшін түрлі модификациялы дрондарды жеткілікті дәрежеде шығара ма? Мұндай шабуылдар ресейлік әскери-өнеркәсіптік кешеннің зениттік зымырандарды және әуеден қауіп-қатерді жеңудің басқа да құралдарын шығаруға уақыты болмайтындай үнемі және жоғары жиілікпен орын алуы мүмкін бе?
Дрондардан басқа Украина Қарулы Күштерінің Ресей Федерациясына зымырандармен шабуыл жасау мүмкіндігі бар. Бір жағынан, С-200 жүйелеріне арналған модификацияланған зениттік зымырандар туралы сөз болып отыр. Біз мұндай қарудың нақты санын, сондай-ақ олардың ұшу ауқымын білмейміз. БАҚ-қа хабарлағандай, бірнеше жүз шақырым аралығы туралы айтуға болады. Украинада қызметте бес-алты С-200 бөлімшесі болды. Әр дивизионда алты іске қосу құралының батареясы болды. Зымырандардың қолда бар қорларына келетін болсақ, сарапшылардың көпшілігі олардың бірнеше жүздегені сақтауда болуы мүмкін деп есептейді.
Украина «Нептун» зымыранында да жұмыс істеуде. Шетелдік дереккөздер жерүсті нысаналарына соққы беру үшін модификацияланған Нептун зымыраны 400 км-ге дейінгі қашықтықта ұшуға қабілетті және 350 кг варвары бар деп мәлімдеген. Бұл зымырандар Қырымдағы ресейлік әскери нысаналарға жасалған шабуылдарда сынақтан өтті. Мәселе олардың саны аз болуы мүмкін. Бұл ақпаратты Украина қорғаныс министрлігі Бас барлау басқармасының бастығы Кырыло Буданов растайды, ол қазір мемлекетте мұндай зымырандарды сериялық шығаруға арналған сызықтар жоқ екенін айтты.
Бірақ Украинаның ресейліктерге қарсы тойтарыс беруге технологиялық мүмкіндігі болса да, саяси шешім қажет. Әскери-өнеркәсіп кешенінің тек әскери нысаналары мен кәсіпорындарына шабуыл жасау бір нәрсе. Екіншісі – энергетика нысандары мен қосарлы сипаттағы мақсаттар. Сұхбатта Экономист Кырыло Буданов Украинаның күз бен қыс айларында ресейліктердің энергетикалық инфрақұрылымға жасаған ықтимал шабуылдарына тойтарыс беруге дайындалып жатқанына сендірді. «Олар басталсын. Олар да жауап алады», — деді А.Буданов. Украинаның жаңа қорғаныс министрі Рустам Умеров сұхбат берді CNN Ол сондай-ақ Ресей энергетикалық инфрақұрылымға шабуыл жасаған жағдайда біздің ел тойтарыс беретініне сендірді. Дегенмен, мұндай шешімді олар жеке өзі қабылдамайтыны анық.
Әзірге біз кейбір қалаларда ресейлік энергетика секторын ажыратудың алғашқы бірлі-жарым әрекеттерін байқадық. Бәлкім, бұл украиндықтарды қыс мезгілінде жарық пен жылудан айыруға күш салған жағдайда ресейліктер симметриялы жауап күтуі мүмкін деген мөлдір тұспал болар. Осыдан бір жыл бұрын тек Украинада ғана кегін қайтару үшін технологиялық әлеует жетіспеді. Батыс одақтастарының елеулі саяси қысымы болды, олар агрессор аумағына жасалған шабуылдарды мақұлдамағанын айқын көрсетті. Бірақ қазір мұндай шабуылдар әдеттегідей болып, нысаналарға тиімді соққы беру қабілетін көрсеткенде, Украинаға қысым әлдеқайда аз болады. Егер Ресей Федерациясы тағы да Украина үшін энергетикалық Армагеддонды ұйымдастыруға тырысса, украиналық жауап соққыларына қарсы дауыстар әлдеқайда тыныш естіледі. Оның үстiне, Батыс жаңа санкциялар арқылы агрессорға ықпал ету тетiктерiн iс жүзiнде таусылды. Сондықтан жауап соққылары Кремльдің әрекетіне бірден-бір мүмкін және түсінікті жауап болуы мүмкін. Ресей Федерациясының экономикалық тұрақтылығына және ресей қоғамының мораліне нұқсан келтіру үшін, ол әлі күнге дейін агрессия соғысы жағдайында өзін жайлы сезінеді.