11 тамызда ресейлік оппозицияның негізгі көшбасшысы Алексей Навальныйдың сайты пайда болды мақала «Менің қорқынышым мен өшпенділігім», ол соттың жаңа үкімі шығарылғаннан кейін қосымша 19 жылға бас бостандығынан айыруға берілген «мойындау» деп атаған , қазір де ерекше режим.
Навальныйдың ұзын бағанасына жақында кеңестік диссидент Натан Шаранский оқыған кітап себеп болды, мен кеңестік түрмелерде жалпы тоғыз жыл қызмет еткен Зұлымдықтан қорықпаймын. Ресей оппозициясы басшыларының бірі (ресей федерациясында билікке қарсы нақты тиімді факторлар болмаған жағдайда және саяси тұтқынның беделі салдарынан ол жиі солай деп есептелінеді) пікірінше, 1980-жылдардан бастап (Шаранскийдің бас бостандығынан айыру орындарындағы уақыт) бүгінгі күнге дейін ресейлік қамауда ұстау орындарында аз өзгеріске ұшыраған , яғни түрмеге қамалғандардың тұтқындарға қатынасы (оқылуы — қорлауы) тұрғысынан да.
Навальный бұл жағдайда ондаған жылдар бойы сыбайлас жемқорлықпен айналысқан және мемлекеттік билікке тым тәуелді судьялар емес (оның үшінші тармағы емес, тіпті заң шығарушыға емес, Кремльдегіге бағынған) кінәлі деп санайды, құқық қорғау органдары емес (мәтінде – «коптар»), осының бәрін үйлестірген ФСБ қызметкерлері емес, тіпті… Путин емес.
Жоқ, Навальный үшін бұл элементтердің барлығы қазіргі орыс қиыншылықтарының себептері емес, мақала авторының айтуынша, ол бір кездері сүйгендердің қызметінің нәтижесі, «кім үшін ол тау болды, соның кесірінен ол қорқынышты айтқан», ал бүгін ол өзін бір кездері сүйгені үшін жек көретініне көңілі толмады.
Бұл жас Алексейдің өз әдебиетін Мәскеу маңындағы Бутынның бір жерінде оқып немесе Мәскеудегі митингілеріне қатыса алатын 90-шы жылдарындағы кейбір орыс ұлтшылдары туралы емес (ол әлі күнге дейін өзін Ресейдің саяси саласында ұлтшыл қанаттың жақтаушысы деп санайды). Әңгіме Ресейдің бірінші президенті Борис Ельцин және ксро ыдырағаннан кейін ресей үкіметін басқарған оның өкілдері туралы болып отыр.
Ельцин және оның серіктестері («Таня мен Валя» — президенттің қызы Татьяна мен оның күйеуі Валентин Юмашев, Ресей либералды экономикалық реформаларының идеологы Анатолий Чубайс, көп ұзамай бай олигархтар – посткеңестік кезеңдегі «жабайы капитализацияның» өнімі және кенеттен реформатор болған бұрынғы «комол-партия мүшелері» Навальныйдың пікірінше, Ресейде 90-шы жылдардың басында болған «тарихи мүмкіндікті сатқан, ішкен, босатқан» адамдар болған.
Бұл Кеңес Одағы ыдырағаннан кейінгі алғашқы онжылдықта диктатураның негізін қалады дейді. Біріншіден, тиімді сот реформасының жоқтығынан. Екіншіден, Ресей парламентінің 1993 жылғы қазан оқиғаларынан кейін президентке нақты бағынуына байланысты. Үшіншіден, 1996 жылдан кейін қазіргі үкіметтің пайдасына сайлауды ашық бұрмалау тәжірибесін енгізу арқылы. Төртіншіден, құқық қорғау органдарының кешегі КГБ-дан (және қазіргі ФСБ) олигархиямен және мемлекеттік аппаратпен жақындасуы.
Нәтижесінде, Навальныйдың айтуынша, Борис Ельциннен кейін кімнің ізбасары болатыны бұдан былай маңызды болмады. Диктатура қазірдің өзінде қамтамасыз етілді! Ал Ресейдің осы кезеңде қалаған про-батыс жолы мұхиттардың ортасында, Ресейдің өзінен мыңдаған шақырым жердегі Ельцино «Семей» сатып алған экзотикалық аралдардың әр түріне айырбасталды.
Әрине, қазіргі заманғы ең танымал орыс тұтқынының мұндай ревизионизмі кеше туылмаған. Оның 2021 жылдың қаңтарында Германиядан Ресейге Пабеда ұшағымен (Пабеда әуе компанияларының Берлин-Мәскеу ұшағы, әрине, тамаша нәрсе) салтанатты түрде оралғаны есіңізде ме? Ал оның әйелі Юлия осы атақты «Малчик, бізге су әкел. Біз үйге ұшып бара жатырмыз»?
Орта адамның соңғы 25 жылындағы орыс қоғамындағы өркениеттік және мәдени дискурспен таныс емес (бәлкім жақсылық үшін) бұл сөз тіркесі аз дегенді білдіретін шығар. Дегенмен, «тақырыпта» жүргендер 2000 жылы – 1997 жылдың бірінші бөлігінен кейін шыққан орыс жастары үшін (және ішінара жалпы посткеңестік) Алексей Балабановқа бір рет аты аңызға айналған дәйексөз туралы айтып отырғанын біледі. Дәл осы сөзбен Дарья Лесникова Дашаның батыры – бір кездері жақсы өмір сүру үшін АҚШ-қа ұшып келген және жезөкше болған ресейлік әйел « Аэрофлот» рейсінің басқарушысына жүгінеді, ол америка жерінде көптеген шытырман оқиғалардан кейін Сергей Бодров батыры Даниил Багровпен бірге Мәскеуге оралады.
1990-2000 жж. буын буынының көптеген орыстары үшін Даниил Багров дәуірдің пір тұтқаны күмән тудырмайды. Чечняда соғысқан қарапайым орыс жігіті, әкесі рецидив, анасы мен үлкен ағасы қалады. Соңғысы, әрине, бандит, «жаңа орыс», ракеткаға жақын, бірақ Даниэль оны жақсы көреді. Ең болмағанда ол тікелей өшпенділік көрсетпейді.
Ал Данило ақиқат үшін күрескер. «Күш деген не, бауырым?» деген ұранға айналды Фильмнің екінші бөлімі сенсациялық шыққаннан кейін он жыл бойы орыс жастары. Көрінген «жабайы капитализм» және «грейферлер» әлемінде, Ресейден басқа бұрынғы кеңестік республикаларды да қамтыған Даниэльдың «ақиқат – билік кім үшін» деген тезисі бар, ал байлыққа ие емес , ол бәрін шешеді, КСРО-да дүниеге келген, саналы түрде «кеңестік тәртіпке» қол жеткізген, содан кейін оның жүйелі күйреуі мен 1990-шы жылдардағы дағдарысты бастан кешірген адамдардың жан дүниесі үшін нағыз бальзамға айналды.
Президент Ельциннің басшылығымен одан әрі посткеңестік демократия ресейліктердің Ресейді демократияландыру әрекеттерімен емес, Егор Гайдардың «шок терапиясымен» байланысты болды, оған заң жазылмаған «жаңа орыстардың» пайда болуы фонында халықтың тез импровизациялануы және оның қай жерде жазылғаны, құқық қорғау органдарындағы ақша мен пайдалы байланыстар көмектесті; жекешелендіру жолдамалары (орыс хинтерландиясында, бәлкім, олар әлі де оның не екенін түсінбеген шығар); үнемі мас күлдіргі қор президенті; Бірінші шешен соғысы; Ақыр соңында, әдепкі бойынша 1998 жылы. Сондықтан 1991 жылы Ельциннің қасындағы СКНС«путшисттеріне» қарсы күресіп, 1993 жылы Ақ үйдің дауылына қосылған Ресейді ырықтандыруды жақтаушылар санының азаюы аясында, 90-шы жылдарының соңына қарай Ресейде «мықты қолына» оралудан бас тартпағандардың үлесі айтарлықтай өсті – экономикалық тұрақтылықпен, әлеуметтік лифтілермен, әлеуметтік әділеттілікпен, ал ең бастысы – Ресей мемлекетінің аймақтағы ықпалды және шешуші геосаяси ойыншы ретіндегі мәртебесін қалпына келтірумен. Ең алдымен, 2000 жылы Владимир Путин Ресей президенті болып сайланды. Олар кино күрескерін әділдік пен ақиқат үшін Даниил Бахровқа адастырды.
Әрине, Навальный үшін ол өз жастарының пір тұтқаны анық, себебі олардың жастары сол шешуші кезеңдерде келді, және олар 90-шы жылдарын орыстар пайдаланбаған мүмкіндіктердің пайда болуы ретінде қабылдады.
Қазіргі орыс «No 1 саяси тұтқыны» бұл туралы аталған мақалада жазады. Бұл туралы соңғы он жылдықта Ресейдегі ықпалды тұлға – Президент Путин жиі айтқан. Екеуіне де бұл кезең ресейдің әлсіз кезеңі туралы болып отыр. Навальный үшін, ең алдымен, мемлекеттің өз ішінде. Путин үшін – геосаясатта ресейлік позициялар айтарлықтай шайқалып, оның орнына НАТО Ресей шекарасына жақындап, Шығысқа қарай кеңейген шетелдік аренада.
Біріншісі түбегейлі екінші емес деп айту тым маңызды ма? Мәселе риторикалық екені анық.
Бірақ тағы бір жайт: Навальный өзінің конфессия мақаласында Ресейдің шын мәнінде әділ, демек, күшті мемлекетке айналуы үшін «жаңа мүмкіндік – мүмкіндіктер терезесі» болатын уақытты күтіп отырғанын атап көрсетеді. Және ол бұл жолы үш онжылдық бұрынғыдай болып шықпас үшін қорқады (яғни қорқыныш туралы өту).
Дегенмен, Украинадағы қазіргі соғыс аясында Ресейдің Батыспен қарым-қатынасын қалай жақсартатыны нақтыланбайды. Ал мақалада Украин мемлекетінің өзі туралы айтылмаған. Ал онда соғыс лейтмотив емес, шекті болып табылады. Ресей уақытша алып жатқан Украина аумақтары туралы мәселені айтпағанда.
Путин де, Навальный да Ресейдің 90-шы жылғыларын ұнатпайды. Қазіргі заман басқаша бағаланады ма? Сыншылар былай дейді: 2023 жылдың ақпан айында Навальный 1991 жылдың шекарасында Украинаның аумақтық тұтастығын жақтап сөз сөйледі. Дегенмен, посткеңестік кеңістіктегі саясаткерлердің қайсысы украин халқының «бауырластығы» туралы және Украина бірлігін (ДПР және ЛПР деп аталатын келіссөздер арқылы) БҰҰ Бас Ассамблеясының жоғары рострумынан сақтау қажеттігі туралы көп айтқанын есіңізде сақтаңыздар ма? Ал 2022 жылдың қазан айында Ресейдің Украинаға қарсы толыққанды соғысының ортасында Ресей «Украина егемендігінің жалғыз кепілі» деп кім мәлімдеген?
Есіңізде болсын? Солай.
