Соңғы уақытта Украина мен агрессорлық мемлекет арасындағы ықтимал келіссөздерде делдалдар ретінде әрекет етуге дайын адамдар санының айтарлықтай өсуі байқалады. Бірақ бейбіт қоныс туралы әдемі сөздердің артында жалғандық жатыр. Ал медиация Кремльді заңгердің қолдауына ұқсайды.
Мәскеумен келіссөздердің тақырыбы жан-жақты басып кірудің алғашқы күндерінен бастап күн тәртібінде тұр. 2022 жылдың 24 ақпаннан кейін «бейбітшілікке қол жеткізу» қызметтерін кім ұсынбады. Бірақ, егер алғашқы кезде көрші елдер туралы болса, қазір мыңдаған шақырым қашықтықта тұрған елдер, басқа да алыс құрлықтарда делдал болғысы келеді.
Бразилия президенті болып сайланғаннан кейін Луис Лула да Силва өзін бітімгер ретінде сынап көруге шешім қабылдады. Бразилия көшбасшысы бірден Украинадағы соғысқа кінәлілерді іздеу «функционалды бизнес» екенін айтты. Соғысты жай ғана тоқтату керек. «Ресей Президенті Владимир Путин Украина аумағын басып алуы мүмкін емес. Бәлкім, қырымды талқылайтын шығармыз. Бірақ ол әлі басып алғанын ойлауға тура келеді… Зеленский бәрін де қалай алмайды… Әлем бейбітшілікті қажет етеді», — деді Латын Америкасы елінің президенті. Украинада Лула да Силваның бастамалары сыни тұрғыдан бағаланды. Бірақ Бразилия президенті өзінің делдалдық қызметтерін тұрақты түрде ұсынуды жалғастыруда және бас тартуды ойламайды.
Сондай-ақ мамыр айының ортасында Қытайдың арнайы өкілі Ли Хуэй Киевке барды. Оның сапарының егжей-тегжейі іс жүзінде белгісіз. ҚХР Сыртқы істер министрлігі дипломаттың Украина Президенті Володимыр Зеленскиймен кездесіп, Қытайдың «Украина дағдарысын» саяси шешу жөніндегі ұстанымын түсіндіргені туралы мәлімдеме жасады. ҚХР СІМ ресми мәлімдемесінде ресейлік агрессияны айыптауға орын жоқ құрылымдардың бұлыңғырлығы көрсетілген. Дегенмен, ортақ сөз тіркестері мен ізгі тілектердің жиынтығы бар. «Дағдарысты шешу үшін панацея жоқ, барлық тараптар өздерінен басталып, өзара сенімге ие болып, соғыс пен бейбіт келіссөздерді тоқтатуға жағдай жасауы тиіс. «Қытайдың Украина дағдарысын саяси шешу жөніндегі ұстанымы» құжатына сүйене отырып, Қытай украиналық дағдарысты шешудің ең үлкен ортақ бөлімін қалыптастыруда халықаралық қоғамдастыққа көмек көрсетуге және соғысты тоқтатуға, оқ атуды тоқтатуға және бейбітшілікті тезірек қалпына келтіруге өз күш-жігерін жұмсауға дайын», — делінген ҚХР СІМ ресми сайтында.
Тағы бір «бейбітшілік бастамасы» мамыр айында шеткі Оңтүстік Африкадан келді. Оңтүстік Африка Республикасының президенті Кирилл Рамафоса күтпеген жерден Ресейдің Украинамен соғысын тоқтату үшін «бітімгершілік миссиясын» жариялады. Сондай-ақ, Африканың алты елінің – ОАР, Сенегал, Египет, Конго Республикасы, Уганда және Замбия көшбасшыларының делегациясы Путин және Зеленскиймен жеке келіссөздер жүргізуді жоспарлап отырғаны белгілі болды. «Африкалық бейбітшілік жоспарының» нақты мәліметтері белгісіз. Бәлкім, бұл Кремльдің бет-әлпетін сақтап қалуға арналған ұсыныстардың бір түрі болар. Алыс Еуропадағы соғысқа кенеттен қызығушылық танытқан африкалық саясаткерлерден басқа ештеңеге үміттенудің мәні жоқ. Африка мемлекеттері БҰҰ қарарларын қарау барысында Ресеймен бірнеше рет жақтасты. Немесе бейтарап позицияға ие болды. Оңтүстік Африка Республикасының президенті Кирилл Рамафоса мәскеуліктердің соғыстың әділетсіз агрессивті сипаты туралы осы уақытқа дейін ештеңе айтпаған ғой. Бірақ ол «Украинадағы қақтығыс көптеген африкалықтардың өміріне кері әсерін тигзеді» деп мәлімдеді.
Медиацияға барлық ірі кандидаттардың мәлімдеген ресми мақсаты асыл болып көрінеді: «бейбіт үдерісті бастау». Бірақ саналы немесе санасыз, мұндай принципсіз, эмфизематикалық бейтарап делдалдар агрессорлық елді жақтау қызметін атқарады. Себебі, олар агрессия актісін жасаған елді оның құрбанымен теңестіретін. Азия, Африка және Латын Америкасының көптеген елдерінің басшыларының көзқарасы бойынша орыс-украин соғысы егеменді мемлекеттің агрессивті әділетсіз басып кіруі емес, белгісіз адам бастаған қарапайым қақтығыс. Орыс шапқыншылығына ұзақ дайындық болмағандай. Путин 2022 жылдың ақпан айында Украинаға қарсы арнайы операцияның басталғанын жарияламағандай. Қытай, Бразилия және ОАР басшылары украин ұлтына қарсы ресейлік геноцид актілерін мүлдем байқамайды. Украина егеменді аумағын басып алу назардан тыс қалмайды. Негізінен агрессор елін жазалау талабы жоқ. Және, әрине, «делдалдардың» ешқайсысы соғыс қылмыскерлері мен бүгінгі Ресейдің саяси басшылығын сынап көру қажеттігін айтпаған.
Толерантты және өтірік соғысты бейтарап «қақтығыс» сөзі деп атайды және оны аяқтау үшін өздерінің делдалдық қызметтерін ұсына отырып, Қытай, Бразилия және ОАР әлемнің басқа да бірқатар елдерімен бірге қазір агрессордың бейресми жақтаушылары ретінде әрекет етуде. Путин осындай принципсіз елдер жетекші рөл атқаратын әлемде өмір сүргісі келеді. Мұндай дүниеде ақиқат, әділеттілік, қылмыс үшін жауапкершілік ұғымы бұлыңғыр және абстрактілі болып табылады. Агрессор жәбірленушіні ойдағыдай босаңсыта алады. Немесе былай деп мәлімдеңіз: «Бұл менің кінәм емес, мені НАТО-ның жаман шабуылына арандаттым. Мен шын мәнінде өзімді қорғап жүрмін». Ал оның сөздері түсіністікпен, құрметпен қаралады. Олар мұндай әрекеттің себептерін іздейді. Бәлкім, оккупациялық елдің өтінішін ескеру керек шығар деп ұсынамыз. Оны алып жатқан аумақтардың кемiнде бiр бөлiгi қалдырсын. Оның тәбеті Украина есебінен қанағаттандырылсын. Әйтпесе, ол мәскеуліктер мен Путиннің алдында қиындық тудырады. Ресей сияқты ірі және тіпті атом державасын қорлау мүмкін емес. Осының бәрі бейбітшілік үшін.
Ресейдің халықаралық аренадағы бейресми заңгерлері агрессор мен олжа үшін тиімді ұсынысты насихаттайды. Сол сияқты ұрысты тоқтатып, атуды тоқтатып, келіссөзге кірісейік. Ең бастысы – бейбітшілік. Әрине, орыс әскерлері Украинаның басып алған аумақтарында қалып отыр. Путин қытайлық, африкалық немесе латынамерикалық жолдастарының осындай ұсынысын ұнатуда. Кем дегенде жылдар бойы әскерді шығарып алмай келіссөз жүргізуге болады. Донбасқа келетін болсақ, жеміссіз келіссөздер сегіз жылға созылды. Сондай-ақ, Рио-де-Жанейро, Бейжің немесе Кейптаун қалаларында «Украина дағдарысы немесе қақтығысы» деп аталатын кездесулер ұйымдастыруға болады. Осы уақыт ішінде көп нәрсе орын алуы мүмкін. Кремль әскери жеңілістерден аздап қалпына келіп, алып жатқан жерлерде өзін орнықтырып, кейін не істеу керектігін ойластырып отырады.
Ресейді өз қылмыстары үшін сынап көруге уақыт келгенде бәрі онша қарапайым емес деп айтатындардың тағы да дауысы пайда болуы әбден мүмкін. Ресейді зұлым НАТО-ның шабуылына арандатты. Біз Кремльді естіп, түсінуіміз керек. Оның мүдделері мен ықпал ету салалары ескерілсін. Үшінші рейхтың қылмыскерлері өздерінің әскери агрессиясын негіздегенде осыған ұқсас бірдеңе айтқан. Бәлкім, Путиннің бейресми жақтастарының арасында тіпті Қытайдың, ОАР-дың немесе Бразилияның қазіргі басшылары да болуы мүмкін, себебі олардың бұлыңғыр бейтарап риторикасы мен соғысты соғыс деп атауға құлықсыздығы.
Мұндай типтегі соғыстар тек келіссөздер арқылы ғана шешілмейді. Агрессор ұрыс алаңында жеңіліс тапқан, алып жатқан аумақтардан айырылған немесе ірі ішкі дүрбелең болған жағдайда ғана келіссөз жүргізуге салмақты дайындығын көрсетеді. Қазір агрессормен келіссөз бастауды халықар.
