29 қазан күні таңертеңнен бастап Ресейдің Қара теңіз флотының әскери-теңіз базасы күшті шабуылға ұшырады. Орыс әскери корабльдері «белгісіз жаудың» әуе және теңіз дронттарына шабуыл жасады. Келтірілген залалға келетін болсақ, жағдай әлі де нақтылануда.
Ресейдің «астық келісімінен» шығуы
Ресейлік ресми баспасөз хатшысы алғашында сұмдық ештеңе болмағанын, шабуыл сәтті кері қайтарылғанын мәлімдеген. Кейін олар жеңісті тоналды әлдеқайда пессимистікке өзгерте бастады, өйткені айналасындағылардың барлығы жарылысты көргенде ақиқатты жасыру қиын. Соңында кейбір кемелердің «аздаған шығынға ұшырағаны» мойындалды.
Олардың бұл жерде де куньон болғаны түсінікті. Себебі неге сол кезде украиналық астықты Қара теңіз арқылы экспорттау туралы келісімнен шығу туралы мәлімдеме жасау жеткілікті.
«29 қазанда Киев режимі британдық мамандардың қатысуымен Қара теңіз флотының кемелеріне және астық дәлізінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын азаматтық кемелерге қарсы жүргізген террорлық актіні ескере отырып, ресейлік тарап Украина порттарынан ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттау туралы келісімдерді жүзеге асыруға қатысуды тоқтатады», — деп хабарлады РФ Қорғаныс министрлігі.
Киев севастополь шабуылына қатысын да растаған жоқ, жоққа шығарды. Бірақ Ұлыбритания қорғаныс министрлігі бұл есі ауысқан мәлімдемеге бірден жауап беріп, оны «эпикалық өтірікші» деп атады. «Бұл кейіпкерлер оқиғасы Батыс туралы емес, Ресей үкіметі ішіндегі даулар туралы көбірек айтылады», — деп хабарлады британдық әскери департамент творчествосында.
Шын мәнінде, 4 ресейлік әскери корабль дронның шабуылынан зақымдалды, атап айтқанда, Ресей Федерациясының флагманы, фригат адмирал Макаров (суға батқан крейсер Мәскеу далаға шықты), одан ресейлік әскерлер Украинаның бейбіт қалаларына «Қалибр» зымырандарын ұшырды.
Алайда Ресейге басты соққы, ең алдымен, оның ақысы бойынша бірнеше әскери корабльдерді ажыратпау еді. Мәскеу үшін ең үлкен қорлау «астық келісіміне» қатысушылардың барлығы ресейсіз де оны жүзеге асыруды жалғастыруға шешім қабылдады.
«Астық туралы келісім» Ресейсіз жұмыс істейді
Біріккен Ұлттар Ұйымы, Түркия және Украина Украина бидайын Қара теңіз арқылы экспорттауды жалғастыруға келісті. Олар Ресейдің қатысуынсыз Мәскеудің «астық келісімінен» шығуы туралы мәлімдегеннен кейін бір күн өткен соң тиісті келісімге қол жеткізді, бұл украиналық ауыл шаруашылығы өнімдерін әлемдік нарықтарға шығаруға мүмкіндік берді. Ресей тарапына «астық дәлізінің» жұмыс істеуі қалпына келтірілгені туралы ғана хабарланды.
Яғни Кремль бұл фактіге қарсы шықты. Ал ресейлік демаршты «астық келісіміне» қалған қатысушылар іс жүзінде назардан тыс қалдырмады. Демек, мұндай халықаралық жобаларды Ресейсіз, оның «қауіпсіздік кепілдігінсіз» жүзеге асыруға болады.
Ал егер Ресей осындай «арлылыққа» реніш білдірсе және украиналық порттардан астықы бар кемелердің қозғалысына жол бермеуге тырысса не болады? Оларды алып, оларға зымырандармен жүгіріп өтеді. Қорқынышты емес пе? Жоқ, себебі ол газданбайды. Әрине, ең күтпеген ой рабид орыс диктаторының ойына келуі мүмкін. Соған қарамастан, сарапшылар оны осы фрейдизмге түзетілген деп есептеуді үйренді.
Ең алдымен, «астық дәлізін» Түркия қолдап отыр. Түркия Президенті Режеп Тайип Ердоған оған тікелей қамқорлық жасайды, себебі бұл іс жүзінде оның геосаяси туындысы.
«Астық туралы келісім» тақырыбындағы алдыңғы мақаласымда мен Анкараның Украина астықының Азия мен Африканың кедей елдеріне экспортын қайта бастауға ұмтылу себептерін түсіндіріп бердім. Бұл елдерде Түркияның өзіндік геосаяси мүдделері бар, ол жерде астықтың блокадалануына байланысты аштыққа қызығушылық танытқан жоқ. Қытайда да осындай себептер бар. Сондықтан Пекин мен Анкара «астық келісіміне» өту үшін Мәскеуге күшті қысым жасады. Бұл Украина үшін өте тиімді болды және Ресейге аса қажет емес еді, ол бұл мәселеде Киевтің бәсекелесі болмай-ақ, өзінің де, ұрланған украиндық та астықты сата алатын еді.
Ресей Түркиямен қарым-қатынасты ешбір түрде бүлдіре алмайды, бұл оған оқшауланудан шығудың осындай жолын қамтамасыз етеді. Әуе кеңістігінің ашықтығы арқылы да, туристік байланыстар арқылы да, энергетикалық ынтымақтастық арқылы да («Түрік ағымы» ). Себебі, Ердоған НАТО-ға мүше мемлекеттің Путинмен кездесуіне әлі көңілі толмайтын жалғыз көшбасшысы ғой, тіпті ол өзінің артықшылықтарын іске асырып үлгерді ғой.
Ресей Түркиямен қарым-қатынасқа бөгет жасап, «астық дәлізін» бұғаттауға тырысатын оқиғалардың ғажайып дамуын елестетсек те, ресейліктер айтқандай, «мысық жұқа». Украина шабуылдарынан батареяланған Ресейдің Қара теңіз әскери-теңіз флоты түрікпен өзін жуа алмады.
Егер Ресей кейбір лас трюктер туралы шешім қабылдаса, онда түрік флотының әскери корабльдері шамамен Змейни аралынан Босфорға дейін бидайы бар кемелер керуендерін алып жүре алады. А ше Түркия НАТО-ға мүше елдердің кемелері үшін Қара теңізге жол аша алады. Бірнеше корвет жеткілікті болады. Осының бәрі «астық дәлізінің» қауіпсіздігіне қауіп төндіретін кез келген мәселе алынып тасталады.
Сондықтан Мәскеудің қажырлы мәлімдемелері кейін Ресей өкіметінің «астық келісіміне» қатысты сөйлеген сөздерінің реңі күрт өзгерді. Путиннің өзі, жоқ, жоқ, жоқ, бізді дұрыс түсінбедік, «астық туралы келісімді» мүлдем қалдырмаймыз дейді. «Біз бұл операцияға қатысуды тоқтату туралы айтып отырған жоқпыз. Жоқ, біз тоқтата тұрмыз деп айтамыз», — деді В.Путин журналистермен әңгімелесу барысында.
Ал Кремль басшысы халықаралық қауымдастыққа «агрессивті Украинаға» шағымданды. «Бұл жұмысқа БҰҰ қызметкерлері белсенді атсалысады, сол үшін біз оларға ризашылығымызды білдіреміз. Бірақ олар кейін Украинамен жұмыс істей берсін, ал Украина азаматтық кемелерге және ресейлік қосалқы кемелерге ешқандай қауіп төнбеуін қамтамасыз етуі тиіс», — деп сұрады В.Путин. Ол Украинаның Севастопольге қандай монстрлік қарумен шабуыл жасағанын сипаттауға аттанды: «Бұл әзіл емес: бұл су асты көліктерінің ұзындығы алты метр және менің ойымша, онда 500 тонна жарылғыш зат бар. Мұндай дронт кемеге соғылады, астықтан да, кемеден де ештеңе қалмайды, біз кінәлі боламыз».
Елестете аласыз ба, дұрыс па? Барлық оқ-дәрілері бар орташа бактың салмағы 40 тоннадан асады. Ал украиналық дронның ішінде небәрі 500 тонна жарылғыш зат бар, деп есептейді В.Путин. Бүкіл Қырымды әуеге қондыруға болады. Әрине, кедей стипендиат қорқынышты болды, ал қорқынышпен көзі үлкен.
