Әріптестермен қалай жұмыс істеуге болады? Алып жатқан аумақтарды қалай қайта біріктіруге болады? Кәсіп әскеріне кірген украиндықтар не істеуі керек? Біздің жеңісіміз не болып саналады? Украина Ұлттық қауіпсіздік және қорғаныс кеңесінің хатшысы Олексий Данилов Львов қаласында өткен Жергілікті өзін-өзі басқарудың IX Бүкіл украиналық форумына қатысып, осы және басқа да мәселелер бойынша өз ойларымен бөлісті.
— Соғыс күйзелісі мен күйзеліске ұшыраған жергілікті өзін-өзі басқару. Оның күшті және әлсіз жақтары қандай?
— Өкінішке орай, тәуелсіздігіміздің барлық жылдарында жергілікті өзін-өзі басқарудың тұрақты жүйесін құру мүмкін болмады, біз бұл мәселелерге ғана жақындап келеміз. Дегенмен, менің ойымша, оларды өткен ғасырдың 90-шы жылдары шешуге тура келді.
КСРО-да, біздің елімізде үстем болған Ресей Федерациясының ұзақ уақыт басып алуы нәтижесінде біз кеңестік басқару жүйесін, оның ішінде жергілікті өзін-өзі басқаруды мұраға қалдырдық. Тек қазір ғана орталықсыздандыру туралы заң қабылданғаннан кейін, қауымдастықтар құрылған кезде, біз тұрақты қауымдастықтарға қарай алғашқы қадам жасаймыз , мысалы, олар біз көшіп келе жатқан қазіргі еуропалық елде болуы тиіс.
Күйзеліске келетін болсақ, 24 ақпанда басталған Ресей Федерациясының ашық соғысы кезінде жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық көшбасшылардың, жергілікті депутаттардың, жергілікті өзін-өзі басқару аумағында жұмыс істейтін органдардың басым көпшілігі өз функцияларын тамаша орындады. Әрине, белгілі бір аумақтарда коллабораторларға қатысты болмашы проблемалар болды, бірақ бұл жергілікті өзін-өзі басқару органдарының жаппай ынтымақтастығы емес еді. Жалпы, жергілікті өзін-өзі басқару – еліміздің аумағындағы ең тірі институт.
— Басып алынған аумақтарды қайта біркелкі ету процесі. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін ірі аумақтарды басып алудың бір ғана мысалы белгілі – сербияны хорваттар басып алған аумақтарды азат ету. Бізде үлгі алатын адам бар ма? Өзіміздің бірегей құралымызды әзірлеуіміз керек пе?
— Хорватия үлгісі бүгінгі күні мүлдем дұрыс емес, мен Балтық жағалауы мемлекеттері Кеңес Одағы тарапынан басып алудан бас тартқан 91-ші жылдың үлгісіне жақынырақ болар едім. Олар мұны мінсіз жасады, ал қазір барлық үш ел Еуропалық Одақта тиімді өмір сүріп жатыр, НАТО-ға мүше. Өкінішке орай, бізде 91 жылы осындай мүмкіндік болған кезде, біз де кеңестік басып алудан бас тартқан кезде, біз бұл мүмкіндікті пайдаланбадық. Біз басқыншылар әскерін еліміздің аумағында қалдырдық – әңгіме Севастополь, Қырым туралы болып отыр. Біз кеңестік дәуірде еліміздің аумағында қауіпсіздікпен айналысқан органдарды тазалаған жоқпыз – біз белгіні өзгерттік, ал біздің елімізге не болып жатқаны – барлық салғырттықтың салдары, біз 91 жыл мүмкіндікті қолданбадық және жаңа ел құра алмадық.
Ескі кеңестік үлгілер бойынша біз белгілі бір мерзімге көшіп келдік, ал мұның салдары біздің территориямызда бүгінгі күні болып жатқан ұлы соғыс болып табылады. Бірақ біз бүгін алатын тәжірибеміз бен халқымыздың, азаматтарымыздың өмірі үшін төлейтін төлем бізді осындай мәселелерді шешудің белгілі бір алгоритміне алып келуі тиіс. Бұл біздің ұлы елді, заманауи елді құру мүмкіндігіміз, жастар мұны міндетті түрде пайдаланып, оны шешетін болады.
— Украинада про-ресейлік қайраткерлер билікке демократиялық жолмен жиі келді. Атап айтқанда, 2015 жылы проресейлік саясаткерлер Донбастың басып алынған аумақтарында әкім болып сайланды, олар кейіннен ынтымақтастыққа аттанды. Жаумен ынтымақтасу үрдісі бар адамдардың осы аймақтарға қайта келуіне қалай жол бермеуге болады?
– Демократияның, әрине, оның кемшіліктері бар, түрлі саяси құрылымдар белгілі бір процестерге қатыса алады. Бірақ бұл үдерістердің орын алмауының кепілі Конституция мен еліміздің заңдарын мінсіз іске асыру болып табылады. Егер солай істесек, 2014 және 2019 жылғы сайлаудан кейін бізде асығыстық болмайды.
Бізде бүгін саяси партия туралы заң бар. Ол бұл құрылымның не екенін, оның клеткалары қай жерде болуы керектігін, қандай санда және т.б. екенін анық анықтайды. Бірақ, өкінішке орай, бұл саяси құрылымдардың бар-жоғын тексергендер аз, ал бізде партиялар емес, саяси жобалар болды, жаңбырдан кейін саңырауқұлақтар сияқты, және оларды Ресей Федерациясы тамақтандырды (қазірдің өзінде басым көпшілігі Ұлттық қауіпсіздік және қорғаныс кеңесінің шешімдері мен судьялардың шешіміне байланысты жабылды) осылайша біздің территориямызда аяқталды.
Біздің территориямызды 90-2000 жылдардан қалған егеуқұйрықтардан тазартпаған кезде ғана осы егеуқұйрықтарды толықтыру осындай үш шапқыншылықпен жалғасты: біріншісі – 91 жылы КСРО ыдырағаннан кейін; 98 ғ-да Донецк облысындағы про-орыс құрылымдарының белгілі бір үстемдігі болған кезде және олар біздің территориямызда «лебізді»; Ал 2004 жылы президенттік сайлау болған кезде, ал жазда бұл жерде де көп болды, ал кейбіреулері әлі күнге дейін кестеленген жейделер киіп, қалай өмір сүру керектігін айтып отыр.
Сондықтан сабырлы тонау керекЖұмысымызды тазалап, тазалап, аумақтағы қоқысты тағы да тазалап отыру керек. Менің ойымша, осы соғыстан кейін ресейлік жобалардың еліміздің аумағында өмір сүруге мүлдем құқығы жоқ екендігіне ешкім күмән келтірмейді.
— Жақында «болашақтың тұрғындарымен қалай танысамыз?» деген сұраққа берген сұхбатыңызда сіз олармен бірге болудың қажеті жоқ, бірақ олар бізбен бірге екенін айттыңыз. Бұл жол біздің және олардың арасында қайда жатыр, мәжбүрлі ынтымақтастық пен саналы, қылмыстық арасындағы сызық қайда?
– Бұл сұрақты неге қоятынымызды түсінбедім. Мұнда ешқандай ерекшелік жоқ. Процестер туралы нақты түсінік бар. Ел аумағында Конституция мен заңдар бар. Егер сіз оларды қабылдап, осы елдің заңдары бойынша, оның Конституциясына сәйкес өмір сүрсеңіз, онда сіз сол елдің азаматысыз. Егер сіздердің заңдарымыз бен Конституциямыз бойынша өмір сүруге ниетіңіз болмаса , әлем үлкен, өтінемін, әлемнің кез келген жеріне барып, өз бизнесіңізге баруға болады. Елестетіп көріңізші, сіздердің кейбіреулеріңіз қазір өзіңізді шетелде тауып, маған осы елдің конституциясы мен заңдары ұнамайды деп айтады – бұл мүлдем абсурд. Ал олар бізге ұсына бастағанда , оны өзгертейік, себебі бізге ұнамайды – ол солай жұмыс істемейді. Бұл енді демократия емес, басқаша аталады.
Сондықтан біз бір қарапайым нәрсені анық түсінуіміз керек: қадірлі қызымызды кім ұнатпайды – өтінемін, әлем үлкен, ешқайда кетпейміз, ешкімді ұстамаймыз. Бірақ осы аумақта қалғандар біздің заңдарымызға, Конституциямызға және елімізде бар нормативтік құжаттарға сәйкес өмір сүруі тиіс. Ал басқасы бола алмайды, себебі қазіргідей салдары болады.
— Қазір оккупациялық аумақтарда жүрген және оккупациялық күштерге мәжбүрлі жұмылдыру қаупі төнген украиндықтар не істеуі керек?
— Егер осы немесе сол адам өз еркімен осы әскерге түспесе, онда ол ешбір жағдайда біздің армия бағытында атылып, алғашқы мүмкіндік кезінде тапсыруға тиіс емес. Сонда бұл кісінің тірі қалатынына және өмірдің көбірек немесе аз қорғалатындығына кепілдік беріледі. Әйтпесе, бізде өз заңдарымыз бар екенін тағы да атап өткім келеді. Сонда біз оны білмедік деп айтсақ, бізге ескертілмеді – ол солай жұмыс істей алмайды.
— Олексий Даниловтың украиналық жеңісінің параметрлері қандай?
— Менде жеңіске жетудің үш параметрі бар. Ресей Федерациясының дефрагациясы қашан өтетіні, біздің қасымыздағы осы керемет нәрсе картадан өз шегінде жоғалып кететіні үлкен жеңіске жетеді. Баршамыз үшін Ресей үшін оның тұмсықтарын шет жерлерге күректеуді тоқтату үлкен жеңіс болмақ.
Біздің шекарамызда 91 жыл тұрған жеңіс бар, ол кезде біз өз жерімізді алып жатқан жерімізді, туған жерімізге апаратын соңғы тұтқынды азат ете аламыз.
Біздің елімізді құрған кезде ең үлкен жеңіс бар. Біз бұл мәселемен енді ғана айналыса бастаймыз. Мемлекетке қамқорлық жасағанда, 10-15-20-30 жыл бұрын көріп, осындай игілікке сәйкес шешім қабылдайды. Сонда біз үлкен жеңіске – ұлы елімізге ие боламыз.
