Есіңізде болсын, көктемде әскери сарапшылар бұл соғыстың үзілуі тамыз айында болуы мүмкін деп болжаған еді. Солай болды ма? Ал маған келетін болсақ – сөзсіз. Ал бұл жерде украина қарулы күштерінің қарсы шабуылының табыстылығы туралы ғана емес, Қырымдағы оқиғалардың дамуы, яғни түбекте жиі пайда болатын даңқты «мақта» туралы сөз болып отыр.
Естеріңізге сала кетейік, 9 тамызда Новофедоровкадағы Саки маңындағы үлкен авиабазада бірден бірнеше өте күшті жарылыстар болды. Атап айтқанда, алдыңғы айларда ресейлік жауынгерлік ұшақтар Херсон, Одеса және Запорожье облыстарында, украиналық бейбіт қалаларда украин жауынгерлерінің позицияларын қоршау үшін ұшып өтті. Яғни Новофедоровкадағы әуе базасы ұзақ уақыт бойы жауап соққысына ұшырап, оны ақырында алып, өте дастарқан жайды. Белгілі болғандай, жарылыстар нәтижесінде онға жуық жауынгерлік ұшақ (қанша бүлінген, сонда санау мүмкін емес) және олар үшін төрт оқ-дәрі депосы жойылды.
«Жалпы, бұл аэродромдағы шығынды Ресей Әскери-әуе күштері айтарлықтай сезінді. Бұл шынымен де осыншама жауынгерлер мен майдандағы бомбалаушылардың ең үлкен бір реттік жеңілісі. Атап өтерлігі, шығын ресейлік авиацияның аймақтағы әлеуетіне әсер етуде. Су-30СМ сияқты жойғыштардың Херсон және Запорожье аймақтарына әуе негізіндегі зымыран қаруына соққы беру үшін ұшу саны айтарлықтай азайғанын, сондай-ақ оңтүстік көпірдің әуе кеңістігінде ресейлік барлау ұшақтарының болуы азайғанын көреміз», — деп атап өтті «Ақпараттық қарсыласу» тобының әскери-саяси бақылаушысы Олександар Коваленко.
Бұл ретте онда көптеген ұшқыштар мен әуе базасының жоғары білікті қызмет көрсетушілері қаза тапты деп болжауға болады (мамандар жүзден астам адам жарақат алған болуы керек деп болжайды). Себебі, жарылыстар соншалықты күшті болды, олар оқ-дәрі деполарынан 600-800 м қашықтықтағы тұрақта қалған автокөліктерді толығымен жойды. Ал аэродромнан бірнеше шақырым жерде орналасқан тұрғын үйлерде терезелер мен есіктер жарылыс толқынымен қағып кетті.
Оқиғаның жергілікті тұрғындарға, тіпті ресейлік демалушыларға да психологиялық әсері болды. «Мамулечка, нада сваливат атсуда» тіркесі осы құбылысты айқын бейнелейтін мемуардың бір түріне айналды. Биыл Қырымдағы туристік маусым тірі қалды, ал Новофедоровский іс-шаралары түбек қонақтарын өз манаттарын шұғыл жинауға және қашуға мәжбүр етті, ал Қырым көпірі әлі күнге дейін тұр. Керчьге апаратын жолдарда көптеген километр кептелістер пайда болды.
Украина қарулы күштерінің әуе базасындағы жарылыстарға қатысы бар екенін мойындағысы келмеген Ресей өкіметінің реакциясы да тән болды. Ресей Қорғаныс министрлігі әлі күнге дейін өрт қауіпсіздігі шараларын сақтамау нұсқасын ұстанады. Біреу дұрыс емес жерде темекі шегеді ме, әлде жосықсыз отын құя ма, әлде патронды өз бетінше детонациялай ма, әлде басқа нәрсе ме?
Ал ол шын мәнінде қалай болды? Украинаның әскери қолбасшылығы да жарылыстарға қатыспайтынын алдын ала болжайды. «Әрине, жоқ. Біз онымен не істеуіміз керек? Бұл, бәлкім, Ресей Федерациясының қарулы күштері аясында тиімсіз басқарудың өтемдік тетіктері», — деп атап өтті Украина Президенті Кеңсесі басшысының кеңесшісі Михайло Подоляк.
Және бұл дұрыс, ойлансын. Сарапшылар осыны ойлайды. Нұсқалары өте өзгеше. Кейбіреулер американдық зымырандар қолданылды деп пайымдайды АТАКМС, құрлықтағы украин позицияларынан Новофедоровкаға ұшып кетуге қабілетті (шамамен 220 км). Бірақ американдықтар Украинаны әлі мұндай зымырандармен қамтамасыз етпеген деп мәлімдеуде, сондықтан украин әскері өз өндірісінің қаруын қолданды, мысалы, «Нептун» немесе «Гудзон» зымырандарын жаңғыртты. Сонымен қатар, газет The Washington Post ресейлік әуе базасы украиналық арнайы операциялар күштерінің бөлімшесіне шабуыл жасады деген нұсқаны қорғайды. Басылым тіпті украиналық анонимді шенеуніктің сөздеріне де қатысты.
Одан арғы әзірлемелер Новофедоровск авиабазасының тек басы ғана болғанын көрсетті. Бір аптадан соң, 16 тамызда қырымның бірнеше учаскілерінде бірден күшті жарылыстар болды. Біріншіден, Қырымның Джанкой ауданындағы Азов ауылында орасан зор оқ-дәрі деполары жарылды. Осыдан бір күн бұрын басып алушылар әуе шабуылына қарсы қорғаныс техникасын, оқ-дәрілерді және техниканы көп мөлшерде тартып алғаны белгілі. Жарылыстар соншалықты күшті болды, олар Керчьтен пойыздар Қырым истмус жағына қарай бет алған темір жолды зақымдады. Сонымен қатар, Джанкой қаласындағы трансформаторлық станцияда өрт шықты. Кейіннен Симферополь маңындағы Гвардийское қаласындағы авиациялық әскери базадағы жарылыстар туралы ақпарат пайда болды.
Айтпақшы, Жанкой маңындағы жарылыстарға түсінік бере отырып, Ресей өкіметі украина әскерінің отты ықпалын әлі де мойындауға мәжбүр болды. Себебі ресейлік телеарнаның ең адал адаптациясы енді темекі шегу нұсқасына сенбейтін еді.
оның ішіндеНеліктен біз, украиндықтар қырымның «мақтасына» риза болуға тиіспіз? Өйткені, біріншіден, олар айтқандай, әдемі. Ал, Анатоле Франс айтқандай, «эстетика – болашақтың этикасы».
Екіншіден, Кремльдің Қырым туралы орыс әскерінің мызғымас бастиегі ретіндегі мифі толығымен жойылды. Ал оның зымырандар үшін де, украиндық диверсанттар үшін де қолжетімді болғаны маңызды емес. Және олар үшін де, сол үшін де болуы әбден мүмкін. «Аспаннан тастар» шындыққа айналып, ресейлік туристерді де, жергілікті коллабораторларды да олардың бравадосына қарамастан қорқытты. Олардың екеуі де үрейлі болып келеді. Біреу түбектен алысқа жүгіріп, біреу ойыққа тереңірек жасырынады. Қырымда «НАТО нұсқаулары бойынша дайындалған ашық емес украин сүңгуірлері» туралы ескертулер таралуда. Қырымның Украинаға дұшпандықпен қарайтын тұрғындары толық аяусыз қырғынға толы, ал достық қарым-қатынаста болғандар ынта-ықыласқа толы.
Сондай-ақ Валерий Залужныйға, тіпті Володимыр Зеленскийге украина қарулы күштері қырым көпіріне осындай және осындай сағаттарда соққы беретінін ресми түрде мәлімдеуге кеңес берер едім. Қырым тұрғындары мен туристерге сақ болуды ескертыңыз. О, сол кезде не басталған болар еді…
Үшіншіден, Қырым базалары, қоймалары мен коммуникациялары Украинаның оңтүстігіндегі ресейлік кәсіп күштерін қолдау үшін материалдық-техникалық қамтамасыз етудің негізі болып табылады. Материалдық-техникалық қамтамасыз ету тізбегіне нұқсан келтіру тиісті бөлімшелердің жауынгерлік қабілетіне айтарлықтай соққы береді. Бұл Херсон және Запорожье аймақтарын басып алуды жеңілдетеді.
Төртіншіден, Қырымдағы жарылыстар Кремльдің Қырым үшін «өтемділік» қаупін жоққа шығарды. Жуырда Ресейдің бұрынғы Президенті және ресей федерациясы Қауіпсіздік Кеңесі төрағасының орынбасары Дмитрий Медведев украиндықтарды Қырымға шабуыл жасамас үшін ескертті. «Егер осындай жағдай орын алса, олардың барлығы үшін лезде пайымдау күні болады. Өте жылдам. Ал ауыр. Жасыру өте қиын болады», — деп қорқытты Медведев Ресейдің ядролық қаруды қолдануына тұспа-тұс келді. Яғни Кремль өз аузы арқылы Қырымды «қызыл жолақ» деп жариялады, оның артында өте «ядролық армагеддон» басталады.
Бірақ, ғажайып, түбектегі көптеген нысандар таң қалдырды, украиндық диверсанттар онда Хрещатик сияқты жазасыздықпен жүріп, ешқандай ядролық жауап көрінбейді. Осылайша, Ресей өкіметі өздерін үгіт-насихат қақпанына айдап әкетті. Одан шығу үшін РЕСЕЙ Қорғаныс министрі Сергей Шойгу Ресейге Украинада ядролық қаруды қолданудың қажеті жоқ, «оның басты мақсаты – ядролық шабуылды тежеу» деп мәлімдеді.
Қалай болғанда да, Батыстың Кремльдің ядролық бопсалауы кінәліден басқа ештеңе емес екенін түсінетін кез келген болар еді. Оны ұмытып, Украинаға әскери көмекті дәйектеуді тоқтату керек, «себебі Путин үшінші дүниежүзілік соғысты бастайды».
