Соғыс көптеген украиндықтарды өз үйлерін тастап, шетелде тұруға тырысуға итермеледі. Ағымдағы жылдың маусым айындағы жағдай бойынша Еуропаға келді 5 миллионға жуық украиналық азамат. Алайда бұл сан айтарлықтай ауыспалы: біреулер үйіне қайтуға шешім қабылдайды, ал біреуге керісінше соғыс одан да жақындай түседі.
БҰҰ үйлеріне қайтып оралған украиндықтар көп екенін айтады, бірақ өз үйлерінің өте зақымданғанын және жұмыс табуы қиын екенін анықтады. Сондықтан олардың қайтадан барудан басқа таңдауы болмады.
Бізді кім қалдырды?
Шетелде өздерінің «ұзақ» өмірін жабдықтауға мәжбүр болған украиндықтар да бар: кішкентай балаларға арналған балабақшаларды іздеп, оларды аға мектептерге жіберіп, жұмыс іздеуге мәжбүр. Толық масштабты басып кіру кезінде 400 мың украиндық эвакуацияланғандар Табылған Еуропада жұмыс істейді. Атап айтқанда, Польшада — 200 мыңнан астам, Чехияда — 100 мыңға жуық, Италияда — 20 мыңға жуық. Бұл адамдар Украинада жұмыс істеген, түрлі салалармен айналысқан, ел өмірінің әр түрлі қырлары үшін жауапты болған. Алайда шетелде бәрін үстін-үстін ширатуға болар еді: біреулер саяхатты басынан бастауы керек еді, біреулер өз саласында жұмыс тауып, тіпті бизнесті көшіруге жеткілікті сәттілік тілейді.
«Шын мәнісінде, соғысқа дейін ІТ-саланы айтарлықтай үлкен пайыз қалдырды. Себебі бұл сала алдын ала дайындалып, көптеген әзірлеушілер, шын мәнісінде, қалды. Бұл пайыз өте түбегейлі, бірақ жеткілікті деп айта алмаймын», — дейді HR студиясы мен UnameIT IT компаниясының негізін қалаушы София Папирник.
Lviv IT кластерінің атқарушы директоры Степан Веселовский дейді— IT саласының 50 мыңнан астам өкілі Украинадан кетіп қалды. Және зерттеу деректері бойынша IT-зерттеулердің тұрақтылығы— шетелге шығуға көбірек анықталатыны – жұп немесе отбасы бар тәжірибелі қызметкерлер. Көші-қонды тудыратын жиі кездесетін факторлар тұрғын үйден немесе жұмыстан айрылу болып табылады.
Тәрбиешілер, инженерлер мен өндірушілер саны аз болған ретте
Рекрутинг жөніндегі сарапшы София Папирник басқа салалардан көптеген мамандар Украинадан кетіп қалғанын түсіндіреді.
«Қазір оқу орындарында да үлкен проблема бар. Себебі осыншама бастауыш сынып мұғалімдері кетіп қалды. Мектеп бойынша бұл шынымен де проблема. Медицинада проблемалар бар деп айта аламын, себебі ондай жұмысшылар кетіп қалды. Соғысқа дейін не тұрақты және соғыс оны шиеленістіріп жіберді: бұл машина жасау саласы», — дейді София Папирник.
Украинаның түрлі салалардағы салалары жақын арада аса қажеттілікті сезінетін болады. Мысалы, құрылысшылар, дәнекерлеушілер немесе тіпті тігіншілер. Өндірістің бұл жұмысшылары соғысқа дейін қалды, бірақ соғыс кезінде де толқындар пайда болды.
«Мәселен, жалпы пайызды, кімнің, қайда және қанша кеткенін қарайтын болсақ, жалпы өндіріс саласы туралы айтатын болсақ, ішінара Батыс Украинада шығыс пен орталықтан келген адамдардың қажеттілікті жабуы өтелді. Жеңіс болған кезде қалалар, мысалы, қалпына келтіріледі, бұл қажеттілік елдің орталық және шығыс бөліктерінде өткір болады», — деп қосты София.
Еуропаға біздің қызметкерлеріміз керек пе?
Иә, және бұл үрдіс Қашан болды соғысқа дейін де байқалатын. Ал соғыс бұл тапшылықты шиеленістіріп жіберді. Мысалы, польшалық құрылыс компанияларының 40%-дан астамы Шағым беру әдетте Украинадан келген жұмысшылардың жетіспеушілігі үшін. Бұл саладағы проблемалар әлі күнге дейін сақталып отыр: қазір ерлердің көпшілігіне шетелге шығуға тыйым салынған.
Сонымен бірге Латвия, мысалы, Жеңілдетілген украиналық дәрігерлер үшін, ал Чехияда біздің қызметкерлер санының көптігіне байланысты, Тасталған Жұмыссыздық. Эвакуацияға 97 мыңнан астам украиндықтар жұмысқа орналастырылды.
Адамдарды қалай қайтарып аламыз?
Қысқаша айтқанда: соғыстың аяқталуы, жақсы жалақы және… Маркетинг.
София Папирник өндіріс саласының жұмысшыларына қайтып оралу керектігін түсіндіреді: «Мұнда, шын мәнісінде, мемлекеттік деңгейде өндірісті танымал ететін, техникалық мектептерді жаңартатын, жаңа қызметкерлерді даярлау мақсатында хабтар құратын жалпы саясат болуы тиіс. Немесе жұмысшылардың өндіріс саласы туралы пікірлерін өзгерту. Өйткені ондай еңбек туралы стереотиптер көп, сондықтан адамдар ол жерге бармайды. Кәсіпкерлердің өздері еңбек жағдайының өсуіне ынталандырып, мұның бәрі маркетинг деңгейінде болуы тиіс. ІТ-индустрия өзінің жұмыс беруші брендіне көп инвестиция салады деп сөзсіз айтуға болады. Бірақ олар Украинадағы өндіріс брендіне де инвестиция салды деп айта алмаймын.
