Бучада және Киев облысының басқа да елді мекендерінде болған оқиғалар, ресейліктердің басқа да басып алынған аумақтарда, әсіресе Мариупольде жасаған зұлымдықтары – мұның бәрін қабылдау, түсіну, өшпенділікпен, ашу-ызамен, өшпенділікпен жарқылдамау қиын. Орыстардың әрбір кейінгі соғыс қылмысына реакциясы да айқын болады. Дегенмен, табиғи реакция мен кейінгі әрекеттер арасында нұсқалардың кең ауқымы бар.
Қоғамның, саясаткерлердің, тарихшылардың, суретшілер мен публицистердің қоғамдық реакциясынан бірнеше бағытты ажыратуға болады, онда біз бір уақытта Ресей сияқты қадамдар жасап жатырмыз. Қазіргі уақытта Украинада болып жатқан барлық оқиғаларды сипаттап, түсіндіру керек екені түсінікті. Адамдардың эмоциясы мен энергиясын мемлекет пен қоғам үшін пайдалы нәрселерге бағыттау қажет. Бірақ ол үшін кеңестік терминология мен құралдарды таңдамау керек.
Біз кісі өлтірушілер емеспіз!
Орыстардың іс-әрекетіне реакцияда біз олар сияқты болудан бір қадам алшақтап бара жатқанда өте майда сызық бар. Кісі өлтіруге шақыру, олардың әйелдері мен балаларын қырып-жою, қалаларды бомбалау — сол орыс жыртқышының жолын қайталау.
Жауды жойып, құқық қорғау органдары мен тиісті ведомстволардың қызметкерлерін қылмыстық жауапкершілікке тарту және жазалау әскерилерге жүктеледі. Заңға сәйкес қылмыскерлердің жазасын өздеріне тиесілі адамдарға қалдырған жөн. Ал қоғам өз күш-жігерін кек алуға емес, кінәлілерді жазалау, қорғаушыларды қолдау және елді қалпына келтіру үшін тетіктер тауып, ақпарат жинауға бағыттауға тиіс болды.
Қылмыс жасағаны үшін кінәлілерді іздеп, оларды жазалап, қорытпаған жөн. Ал бұл жерде «жақсы орыстардың» бар екендігі емес, біздің мінез-құлқымыз және орыстардың белгілерін өз мойнымызға алуы туралы айтылады.
Кісі өлтіру — кісі өлтіру және ақтау қиын. Сондықтан орыстарды жоюға шақырған үндеулер олардың мінез-құлқына еліктеу болып табылады. Сондықтан жыртқыштың бейнесінде өтіп бара жатырмыз. Дәл қазір орыстар украиндықтарды өлтіру керек деп айқайлап жатыр, себебі олар «нацистер», «фашистер», «зұлымдық рухтар». Алайда көптеген украиндықтар орыстардың өздеріне қатысты өз риторикасын қабылдады. Оған «бізге олардың әйелдерін зорлау керек», «олардың балалары біздікі сияқты сезінуі тиіс» деген қоңыраулар қосылды. Орыстардың өшпенділігі түсінікті, бірақ оларды ұнатпау және адамзатқа қарсы қылмыстарды мақұлдау керек.
Бірақ украиндардың жыртқыштарын іздеп, жазалайтын арнайы бөлімше құру идеясы өте табысты. Осылайша біз Украинадағы қылмыс жасаған адамдарды жазалап (жауапкершілікке тартамыз) және кінәлілерді жазалау туралы қоғамдық талапты жоққа шығара аламыз.
Соғыс культі
Украиндықтар үшін соғыс шет аумақтарды басып алудың, аймақта өз ықпалын орнатудың жолы емес. Біз тек өзімізді қорғап, өмір мен болашақ үшін күресіп жатырмыз. Сондықтан соғысты орыстар стилінде қаһармандыққа ұрындырмау керек.
Соғыс — миллиондаған адамның өлімі, ауыруы, қайғы-қасіреті, қорқыныш, қирау және қасірет. Оны қаһармандыққа ұшыратып, «украин ұлты» үшін үлкен оқиғаға айналдыру әрекеті де бізді орыстарға ұнататын.
Еуропада Екінші дүниежүзілік соғыс қасіретке ұшырап, оның аяқталған күні Еске алу және татуласу күні болды. Жеңіс күнін тек КСРО және оның спутниктері ғана атап өтуде.
Орыстармен татуласуға шақырмаймын. Бірақ соғысты керемет нәрсе ретінде қабылдауға болмайды, ал біздің болашақ жеңісімізді ұлы мереке ретінде қабылдап, оған қатысты саясатымызды қалыптастыруға болмайды. Соғыс культі тек соғысқа ғана көтеріледі. Еуропа елдері Екінші дүниежүзілік соғыстың қайғылы оқиғаларын соншалықты қайталағысы келмеді деп айта аласыз, олар Путинге Украинаға шабуыл жасап, тағы бір қанды оқиғаны бастауға «көмектесті». Ал сен дұрыс боласың. Дегенмен, бізде қазірдің өзінде осы тәжірибе бар және Ресей еш жерде жоғалып кетпейді деп түсінеміз. Ал жауларды құртуға дайын жақсы даярланған және жабдықталған әскердің болуы, соғыс культін енгізу және өмірдің барлық саласын милитаризациялау – екі түрлі нәрсе.
Израиль де мүлдем басқа тәжірибе. Онда соғыс жиі кездеседі, ал мемлекетті қорғау – «шетелде арнайы рұқсаты жоқ», «бронь» және жауапкершілікті ауыстырмайтын әркімнің парызы. Олар соғысты мадақтамайды және жеңіс культін жасамайды, себебін, салдарын, өзіндік және басқа да адамдардың мүмкіндіктерін түсінеді.
«Аталары соғысты»
Украинадағы соғысты Екінші дүниежүзілік соғыспен салыстыру – украиналық қорғаушылардың қаһармандық ауқымына қосудың қисынсыз әрекеті және осыдан 80 жыл бұрын болған оқиғаларды қазіргі уақытқа енгізуге деген түсініксіз ұмтылыс.
Журналист Павел Казарин қазір Киев аумақтық қорғанысында «әскер күнделігін» жазып жатыр. Ол лауазымдардың бірін мынадай сөз тіркесімен аяқтады: «Кекілік. «Voevals» болып табылатын «Деди» — бұл қазір біз» деп атап өтті.
Бұл украин қоғамындағы орыс идеологиясының өміршеңдігінің қоғамдық дәлелі. Жетекші БАҚ-тардың бірінде белгілі публицист украиндық агрессия мен идеологияның негізін қалап отыр, ол біздікі емес, украиналық қоғам үшін де, жалпы әлем үшін де бүлдіршін. Бірақ ол қоғамда бар көңіл-күйге өте жақсы сай келеді және орыс насихатына украиндықтардың қаншалықты «барабар емес» екенін көрсетуге көмектеседі.
Қазір біз жағдайды дамытып, талдап емес, бару үшін қозғалысты бастадық соңғы 30 жылдағы орыстар сияқты қадамдар. Бұл жерде біз «аталарымыз соғысты» деп түсінуіміз керек, бірақ олар да зорлап, өлтіріп, азаптап өлтірді. Егер Украина мен украиндықтар «екінші дүниежүзілік соғыс тарихын қалпына келтіргісі келсе, онда біз нацизмді жеңіп қана қоймай, кеңестік әскерилер жасағанның бәрін де алып тастайтынымызды түсінуіміз керек. Соғыс оқиғаларын жақсы мен жаманға, ұнататындарға, ал ұнамайтындарға бөле алмайсың, тек қалағанымызды ғана таңдайды. Қазір қатты мәлімдемелер лақтырып, Ресей ойлап тапқан мұра үшін күресетін уақыт емес.
Біз Украинада болып жатқан оқиғалардың бәрін әлі түсінбейміз, екінші дүниежүзілік соғыс кезінде не болғанын түсінбедік, бірақ біз параллель іздеп, «ұлы жеңіс» мифін Украинаға апарып, оған украин түсін қосуға тырысамыз.
Ирина Федышиннің «Shot Spring (Bucha)» бейнебаянының 3,8 млн көрінісі, 7 мыңнан астам комментарийлер мен 145 мыңнан астам ұнатулар бар. Бұл ресейлік насихат немесе ФСБ операциясы емес, онда Екінші дүниежүзілік соғыс туралы орысша баяндау Украинадағы қайғылы оқиғаларға, атап айтқанда «Бұл 41-ші, фашистер, немістер» деген жолдарға айқын байланысты. Немістер мен фашизмнің ортақ ештеңе жоқ, соғыс 1939 жылы басталды. Бірақ нені түсіну үшін қайталау оңай.
Отан соғысы
Бұл термин ресей империясында, КСРО-да өте белсенді қолданылды, қазіргі Ресейде қолданылды. Біз үшін оның артында теріс түсінік бар. Сонымен қатар ол оқиғаларды қабылдауды айтарлықтай жеңілдетеді және себеп-салдарлық қатынастарды білуді және түсінуді талап етпейді.
Бізде қазір орыс-украин соғысы бар. «Халық – тұрақты құрбан», «әркімге керек ел» және «екінші Палестина» туралы айтатын болсақ, орыстармен бірдей терминология.
Енді жаңа баяндауды ұсынып, оқиғалар туралы түсінік беріп, ресейлік баяндауыштар мен олардың әлемге көзқарасынан бастап, тарихымызды, бүгініміз бен болашағымызды құруға тырыспау керек.
Біз «украин ұлтының» мәртебелісі емес, соғыстың қайғылы оқиғасы туралы айтуға тиіспіз. Еуропада жаңа ерекше ұлт құруға ұмтылу — орыстардың еліктеуі. «Жаңа украин ұлты» туылмайды. Украинаның бірігуі, жалпы украин халқының қалыптасуы, біздің болмысымызды түсіну және болашаққа деген ортақ көзқарас бар. Бұл бірегей біреудің пайда болуы емес, ел мен қоғамның қалыпты дамуы.
***
Кек алу емес, қылмыстық қудалау біз үшін қазір негізгі болуы тиіс. Егер өш алғымыз келсе, орыстардан ешқайсысы шықпайтын боламыз. Олар да әрқашан бір нәрсе үшін бәрінен өш алады. Бізді өш алғысы келетін ұлттық идеяға жеткізу ақыр соңында бізді қазір өзіміз қорғап отырғандарға айналдырады. Кеңестік және ресейлік ұғымдардың талпыныстары мен тарих пен оқиғаларды түсінуі бізге жақсылықтан гөрі проблемаларды көбірек қосады. Біз соғыс культін қалыптастыра бастадық, «бірегей ұлт» туралы айтып, қоғамды қорғау үшін емес, Ресейге қарсы шығатын идеология үшін милитаризациялай бастадық. Бірақ бұл дұрыс емес тәсіл. Біз тек Ресеймен текетірес қана емес, өз болашағымыз бен дамуымыз туралы ойлануға тиіспіз.
Бұл украиндықтарды, қоғамды немесе жекелеген қауымдарды суыту әрекеті емес. Бұл елдегі тежегішке айналғанша проблемалардың ұрықтарын талқылауға деген ескерту мен ұмтылыс.
