Сейсенбі, 3 мамыр күні «Азовсталь» Мариуполь металлургия зауыты аумағынан 154 тұрғын эвакуацияланды. Украина соғыстың екі айында алғаш рет Ресеймен жауып тасталған зауыттың баспаналарынан бейбіт тұрғындарды эквакациялау туралы келіссөз жүргізе алды.
Бізге Азовсталь бомба баспанасынан шығып, Украинаның бақылауындағы аумаққа кетіп қалған Мариуполь тұрғындарының әңгімелері айтылады.
***
54 жастағы Елина Цыбулченко, « «Азовсталь» зауытының қызметкері, UP— ол отбасын Ресейге мәжбүрлеп алып кетеді деп қорқытады.
Элина Цибулченко эвакуациялық автобуста (сол жақтағы сурет)
Мен «Азовсталь» зауытында, бомба баспанасы бар үй-жайда, техникалық бақылау бөлімінде жұмыс істедім. Бомба баспанасы бізді 100% құтқара алмады. Егер тікелей соққы болса, ол ұйқыға кетіп, бәріміз қайтыс болар едік.
Әр түні жатып, Құдайға дұға етер едім: «Лорд, барлық бомбалар біздің бомба баспанамыздан өтіп кетуін сұраймын. Олар бізге қалай кірсе де. Біз үшін аман қалу үшін». Баламның аман қалатынына жоғары баға бердім. Бірі, екіншісі біздің клан жоғалып кетпеуі үшін.
Біз қазірдің өзінде үйлерімізбен фотосуреттерді көрдік, олар қандай жағдайда. Әскерилер келіп, квадрокоптерден атуды көрсетті. Қызым маған алдымен күйзеліске ұшырамауды айтпады, содан кейін, тек 30 сәуірде ғана біз ештеңесіз қалғанымызды айтты. Бәрі бізде өртеніп кетті.
Әскерилер бізге жиі келмеді. Тек олар ғана жүгіріп, тамақ балаларға қалдырылады, себебі ересектер аштыққа ұшырауы мүмкін, бірақ балалар жасай алмайды. Әскерилер біздің бүкіл командамызды қоршап алып, қашан шыға алатынымызды сұрады? Бізде азық-түлік те, дәрі де жоқ. Қалай шығуға болады? Ал сол мекен-жайға не тұр? — Ол туралы не айтасың? Ал әскерилер, егер оларда ақпарат болса, көрсетті. Кейбіреулері тұрғын үйсіз қалды деп есептемеген. Кейбіреулері қайта оралатынына сенімді.
Біз бомба баспанасында отырғанда былай деп айтамын: «Құдай форбид бізге Ресейге баруға тура келеді, мен ала алмаймын, ФСБ мені аузымды ашқаннан кейін бірден қояды». Мен Украинада еркін сөйлеп, еркін ойлануға үйрендім. Иә, солай болады, мен кейде тым көп айтамын, бірақ мен оған үйрендім, ал сіз оны сонда жасай алмайсыз.
Тағы не қорқынышты болғанын білесіз бе? Біз отырдық, алып кеттік, мен жолды шамамен білемін, және бізді Порт-Сити жағына емес, Жезқазған тас жолының бойымен алып жатқанымызды көріп отырмын [місцевий торговий центр]. Ал мен оларды Ресейге апарып жатыр деп қорқытып отырмын. Сүзу лагерінде болғанымызды білмедім. Ал біз Мариупольден осы Аты жоққа дейін жүріп келе жатқанда, мен барлық жолды қиналдық.
Азовстальдан кеткенде орыстар бізді «қарындаш» деп атады. Қарындаштар неге? Өйткені біз оларға адам емеспіз, қарындашпыз.
***
Сергей Сергеевич Кузьменко сондай-ақ Азовстальда жұмыс істеп, 8 наурыздан бастап зауыттың паналайтын жерлерінде тұрды. « телеарна » телеарнасыҮй— деп, ресейліктердің барлығын эвакуациялауға мүмкіндік бермегенін айтты, ол келісім бойынша зауыттан жолға шығуға тиіс болды.
Азовстальдан бәрімізді ресейлік нөмірлері бар автобустар таңдап алды. Мариупольге украиндық нөмірлері бар автобустарға кіруге рұқсат берілмеді. Олар бізді Атызда күтті. Бізді Есімсіздерге Қызыл Крест пен БҰҰ өкілдері ертіп барды.
Бізді ертіп жүрген құтқарушының айтуынша, Мариупольде автобустардың Порт-Сити аймағына кіруіне рұқсат берілмеді, эвакуациялау үшін 500-ге жуық адам жиналды. Оларға жол берілмеді, адамдарды таңдап алды.
Біз тас жолдың бойымен жүріп өттік. Дмитровкадан кейін әр ауылдың шетінде 100-ге жуық адам сөмкемен тұрды. Олар бізбен бірге кетіп қалғысы келді. Біз тоқтадық. Қызыл Крест өкілі халыққа жақындап, кейін әскерилерге аттанып, келіссөз жүргізуге тырысты. Бірақ орыстар бұл адамдарды сыртқа шығаруға мүмкіндік бермеді.
***
18 жасар Надежда — деп айтып берді.Бабель» деп, орыстар әскерилердің жұбайларына ең жаманын қарады, оларды «жезөкше» және «төсек-жай» деп атады.
Мен жертөледе екі ай тұрдым, сол жерге шрапнель жарасын алған жігіт әкелді. Ол туралы 9 наурыздан бері ештеңе білмеймін.
Бомба баспанасында біз отқа тамақ дайындадық, орындықтарға, есіктерге шауып тастадық. Әскерилер бізге азық-түлік пен су әкелді. Бізге технологиялық су болған бункерде өмір сүргенімізге қуаныштымыз, яғни тіпті жуынып-шайынатын едік. Жағдай салыстырмалы түрде жақсы болды, бірақ бұл әскерилер арқасында, егер олар үшін болмаса, біз онда өмір сүре алмас едік.
Біздің әскерилер бізді зауыттан шығарып, ресейлік әскерилерге тапсырды, ал біз Безименне ауылына аттандық. Сүзу лагерінде бізді іздеді, телефондарымыз тексерілді. Қазір телефонда қандай да бір сымбаттылық болуы мүмкін деп алаңдаймын.
Ресейліктер бізге арандатушылық сұраулар сұрадыня: «Азовиялықтар сені ұрып-соғып отырды ма?» Бұл тіпті сұрақ емес, мақұлдау еді. Мен әскерилерімізді қорғадым, олар мені сол жерде диверсант деп атады және мені Ресей әскеріне жұмылдырғысы келді. Олар «бізбен бірге қалып, қызмет етіп жүрген дұрыс» деді.
Олар әскерилердің жұбайларымен өте нашар сөйлесіп, оларды «жезөкшелер», «төсек әбзелі» деп атады, себебі біз Украинаға барамыз.
