Соңғы айларда 24 ақпанда Украинаға ресейлік әскерлердің басып кіруі қарсаңында медиа-кеңістік Украина қарулы күштерін нығайту үшін қару-жарақ жеткізу қажеттігі туралы көптеген хабарламаларға толы болды. Бұл АҚШ пен Ұлыбританияның Украина шекарасы бойындағы ресейлік ірі әскери бөлімдер мен техниканың жинақталуы туралы барлау мәліметтері жарияланғаннан кейін өзекті болды. Ал жоғарыда аталған елдер Украинаны танкіге қарсы (АТГМ) және адам тасымалданатын зениттік зымыран жүйелерімен (MANPADS) қамтамасыз ету жөніндегі күш-жігерін жандандырғанымен, украиналық дипломаттардың Германия үкіметіне бірнеше рет жүгінулері жауапсыз қалды. Атап айтқанда, ықпалды адамдар бойынша Зюддеутше-Зейтунг (04.02.2022), Украина федералдық үкіметке қаруды ауызша ескертумен жеткізу туралы өтінішпен жүгінді (Вербальноте), онда «әуе және ракеталық қорғанысқа арналған оқ-дәрілер, автоматтарға арналған оқ-дәрілер» көрсетілген. Хатта сондай-ақ орта қашықтықтағы зениттік зымыран жүйелері (SAM), MANPADS, дронға қарсы пулеметтер, микротолқынды жою жүйелері, электрондық позициялау жүйелері, сондай-ақ түнгі көру құрылғылары мен бақылау камералары және т.б. айтылды.
Германия канцлері Олаф Шольц, сондай-ақ оның өкілдері. Бундестагтағы «бағдаршам коалициясы» (SPD, либералдар және Union 90/Greens) жалпы алғанда, CDU/CSU біріккен оппозициялық лагерінің сыни дауыстарына қарамастан, бұл мүмкіндікке теріс көзқараспен қарады. Шольцтің ақпан айында Украинаға сапарынан кейін де жағдай өзгерген жоқ, дегенмен бұған дейін ол Вашингтонда Америка президенті Джо Байденмен қызу әңгімелескен болатын, ол Германияның жалпы «про-ресейлік» сыртқы саясатын, атап айтқанда Nord Stream 2 газ құбырына қатысты сынға алды. Ең танымал өкілі Сыртқы істер министрі Анналена Бербук болып табылатын «жасылдар» деп аталатындарды реттеудің таза дипломатиялық құралдарын жақтады. «Ресей мен Украина арасындағы қақтығыс». Либералдар, яғни Германияның еркін демократиялық партиясы (ФДП) өздерін қару-жарақ жеткізуге қарсы деп жариялады, бірақ жаралыларды құтқаратын броньды құралдармен және деминацияға арналған техникамен қамтамасыз етуге болады деп есептеді. Парламенттік партиялардың көпшілігінің мұндай ұстанымы Украинаға қару-жарақ жеткізу одан да көп «қақтығыстың шиеленісуіне» әкелуі мүмкін деген сенімге негізделді. Ал үкімет «қарулы қақтығыстар» орын алған елдерге өлімге әкелетін қару жеткізуге тыйым салатын федералдық заңнамаға сілтеме жасаудан бас тартуға уәде берді. Бұл тәсіл германиялық саясаткерлердің де, Германияның шетелдік серіктестерінің де арасында әділ тосын сый туғызды. Бундестаг депутаттары «сол жақтан» Экономика министрлігіне тиісті сауал жолдап, әсерлі жауап алды. Германияның қару-жарақ экспорты тұрақты өсіп, 2021 жылы 1,51 млрд еуроны құрады. Қару-жарақтың басым бөлігі (60%) НАТО мен ЕО-дан тыс елдерге келді. Әсіресе, импорттаушы елдердің бір бөлігі адам құқықтарының бұзылғаны үшін сынға ұшырағаны немесе өңірлік қақтығыстарға қатысқаны даулы болды. Күрдтерге қарсы күштеп әрекеттерімен танымал Түркия ең ірі импорттаушы болды. Бұл ақпарат оппозицияға үкімет пен билеуші коалицияның «құндылық» уәждемесі шын мәнінде «фарс» деген тұжырым жасауға мүмкіндік берді .22.04.2022 ж. Ф.А.З.). Мұндай саясаттың нағыз көрінісі Украинаға 5000 қорғаныс дулығасын жеткізіп, Эстония үкіметінің Украинаны бұрын ГДР әскерінде қолданылған зеңбіректермен қамтамасыз етуге тыйым салуымен белгілі және ұялшақ оқиға болды.
Ресейдің Украинаға кең ауқымда басып кіруінің басталуымен жағдай өзгерді және 26 ақпанда Германия Украинаға 1000 АТГМ жеткізетінін жариялады Панцерфауст 3 және 500 МАНПАД Стенгер. Менің ойымша, мұндай өзгеріс, ең алдымен, Германия үкіметіне тек АҚШ пен Ұлыбритания тарапынан ғана емес, еуропа одақтастары – Шығыс Еуропа елдері, Балтық жағалауы елдері, тіпті Швеция мен Финляндия тарапынан да бұрын-соңды болмаған қысымға байланысты болды, олар Украина үшін қару-жарақ жеткізу пакеттерін жариялады. Оның үстіне келесі күні ЕО-ның сыртқы істер және қауіпсіздік саясаты жөніндегі Жоғарғы өкілі Хосеп Боррелл Украина үшін екі көмек пакетін құру туралы жариялады, ол «ресейлік басқыншыларға қарсы күшті қарсылықпен күресіп жатқан қаһарман украин әскеріне өлімге әкелетін техниканы жеткізуді қаржыландыруды мақсат етіп, оларға отын ретінде аса қажетті өлімге әкелмейтін керек-жарақтармен қамтамасыз етеді». Бұл 5,7 млрд. еуроны құрайтын Еуропалық бейбітшілікке көмек көрсету қорынан қаржыландырылатын болады ((Т.А.Ә., қолы), 27.02.2022). Бірақ Украинаға қару-жарақ жеткізу тақырыбы Германияның үкіметтік бағдарламаларында әлі де көрнекті орын алған жоқ. Осылайша, 27 ақпанда Бундестагта сөйлеген «революциялық» сөзінде Шольц 5 баллдық бағдарламаны ұсынды, онда Украинаға әскери көмек көрсету және Ресейге қарсы санкцияларға қосылу тек қана белгіленді, ал басты орынды ұлғайту мәселесі алды Бундесверді 100 млрд. еуроға дейін қаржыландыруға арналған бюджет, НАТО-ны барынша қаржыландыру, ең жаңа қару-жарақпен қайта жарақтандыру, «жасыл» энергетикаға көшу, сұйытылған газ терминалдарын жедел салу және т.б. Үкіметтің болашақта да жалғасып келе жатқан ішкі проблемаларға деген осы назары Германияның өзінде де жоғары бағаланды. Соғыс басталғаннан кейін екі ай өткен соң ықпалды Әлемдік экономика институты (IFW) Киль қаласында: «Тек Германияда соғыс басталғаннан бері үкімет «мұнай жеңілдігіне» 4 есе көп ақша жинады (Танкрабатт) Украинаға қарағанда…». Германия үкіметінің баяу реакциясы неміс қоғамының өзінде де сын туғызды, себебі Германия Украинадан алғашқы босқындарды қабылдай бастады, соғыстың алғашқы күндерінің қорқыныштары да, еуропалық одақтастар арасында да айқын көріне бастады. 2 наурызда Германияның ірі қалаларында Украинаны қолдау үшін мыңдаған демонстрациялар аясында үкімет тіпті Германия уәде еткен қарудың барлығы Украинаға берілгенін ресми түрде жариялауға мәжбүр болды. Ал келесі күні Экономика министрлігі Ұлттық халық армиясының резервтерінен 2700 Strela MANPADS жеткізуді мақұлдағаны туралы ақпарат пайда болды (НВА) бұрынғы ГДР.
Осыдан кейін Украина үшін қару-жарақ жеткізу мәселесі күн тәртібінен қоғамдық дискурс пен медиа-кеңістікте мүлдем жоғалып кетті. Германияның ішкі саясаты үшін ауыртпалық түсірген ресейлік энергетикалық тасымалдаушыдан бас тарту мәселесі бірінші орында тұрды. Наурыз айының басында, сауалнамаға сәйкес, немістердің 55% ресейлік мұнай мен газдан бас тартуды жақтаса да (62% билеуші ЖПД, 70% жасылдар), экономика министрі Роберт Хабек 12 наурызда былай деді: «Путиннің қатыгез жаулап алу соғысына байланысты дереу эмбаргоға шақыратындардың барлығын түсінемін. Бірақ мен бүкіл ел үшін жауап беремін. «Менің ойымша, біздің шешімдеріміздің салдары туралы ойлануға тиіспін». Украина үшін қару-жарақ жеткізуге келетін болсақ, еуропарламент депутаты Анна Нейманның «жасылдардан» айтқан сөздерін тыңдауымыз керек: «ЖПД бұл мәселені қай жерде болса да бұғаттайды. Және әр екі апта сайын оған жаңа себеп табады» (Дер Шпигель, 17/2022, 20.04.2022). Бәлкім, шешімсіздікке қатысты мұндай ішкі сын Германия үкіметінің 14 наурызда Украинаға барлық қару-жарақ жеткізілімдері жария емес болып келе жатқанын жариялауының дәлелі болған шығар. Дегенмен қауіпсіздік мәселелері қабылданбайды.
Украина әскерінің басқыншыларға қарсы күрестегі табыстары және Киевтің азат етілген шетіндегі (Буча, Ирпен, Бородянка, т.б.) орыс әскерилерінің сұмдық зұлымдықтары туралы хабарлар геноцид ретінде анықтала бастады, Украинаны қару-жарақпен қамтамасыз ету мәселесін жаңа деңгейге көтерді деп күтілген еді. Одақтастардың мәлімдемелерінің жалпы реңі қазір былай естіледі: «Украина соғыстан айрылмауға тиіс!». Тиісінше әскери керек-жарақтар номенклатурасы өзгеруде, онда АТГМ, МАНПАДС,атыс қаруы мен оқ-дәрілерінен басқа ауыр қару-жарақ (танктер, броньды машиналар, артиллериялық жүйелер және т.б.) елеулі орын алуы тиіс. Жоғарыда айтылған Украина одақтастары бірінші болып оң нәтиже көрсетті, ал осы материалды жазу кезінде Украинаны 200-ден астам алыс қашықтықтағы артиллериялық жүйелермен қамтамасыз ету туралы шешім қабылданғаны белгілі болды. Украина Президенті Володимыр Зеленскийдің Германия үкіметіне – Еуропаның ең қуатты қару өндірушісіне және экспорттаушысына танкілер мен жауынгерлік машиналарға көмек көрсету туралы өтініші, ең алдымен, Канцлер Шольц арасында шатастыруға себеп болды. Осыған байланысты Жасыл партияның ықпалды өкілі Антон Хофрайтер шешім қабылдау тұрғысынан қазіргі канцлер көп жағдайда өзінің ізашары Ангела Меркельге ұқсайтынын айтты: «Олар шешім қабылдамас бұрын өте ұзақ ойлайды… Бірақ соғыстағы шешімдер бір тәулік ішінде, тіпті бір сағаттың ішінде одан да жақсы қабылдануы тиіс. Меркель мен Шольц стилі осында сыймайды» ((Т.А.Ә., қолы) 23.04.2022).
Қазіргі жағдай канцлер мен SPD фракциясы басқарған федералдық үкімет «қорғанысты» біраз талпыныспен «қарсы шабуылға» айналдырғандай көрінеді. Канцлер Германия Украинаға қару-жарақтың көп санын жеткізіп қойғанын, сондай-ақ елеулі қаржылай көмек көрсеткенін, ал танктер мен броньды машиналарға келетін болсақ, тіпті АҚШ пен Ұлыбритания да мұндай техниканы жеткізбегенін мәлімдеді. Алайда мұндай сылтау Германияның өзінде де қайғы-қасірет ала алмады. Қазірдің өзінде аталған Әлемдік экономика институтының мәліметі бойынша (IFW), Украинаны қолдау бойынша салыстырмалы зерттеу жүргізген Германия АҚШ пен Польшадан артта қалды, егер украинаға екіжақты көмек пен ЕО мен Еуропалық инвестициялық банктің неміс төлемдерінің үлесін қоссақ. Бірақ егер осы сомаларды донор елдердің экономикалық көрсеткіштерімен салыстыратын болсақ, онда бәрі мүлдем басқаша көрінеді: Эстония алда, одан кейін Польша, Литва және Словакия. Германия 12-ші орында, франция мен Италиядан кейін ғана екінші және үшінші орында ЕО-дағы экономика (Дер Шпигель, 17/2022, 20.04.2022).
Сонда мынадай аргументтер қолданылды: а) украиндарға танкіні игеру үшін ұзақ уақыт керек Барысжәне жаяу әскерлердің жауынгерлік машиналары бар Мардер— Бундесвер бас инспекторының орынбасары Маркус Лаубенталдың айтуынша, қызметте жүргендерге қосалқы бөлшектер ретінде қажет; б) Бундесверде бар қару-жарақ қоры таусылып үлгерді және Украинаға жеткізілімдер болса, Германия НАТО-ның одақтастары алдындағы өз міндеттемелерін орындай алмайды; в) Германияның ауыр қаруды кез келген жеткізуі оны ресей-украин соғысына сөзсіз тартады. Соңғы баяндау кейбір неміс БАҚ-тарында ең танымалы болып табылады және оны тек жекелеген саясаткерлер мен мемлекет қайраткерлері ғана емес, сонымен қатар неміс телеарналарында жиі сөйлейтін әскери сарапшылар да қайта таратып отыр. Мысалы, Федералды канцелерияның отставкадағы генералы және қауіпсіздік жөніндегі бұрынғы кеңесшісі Эрих Вад мұндай қару-жарақ жеткізілімдері сөзсіз «үшінші дүниежүзілік соғысқа» әкеледі деп мәлімдеді (Ди Зейт, 20.04.2022). Мұндай сарапшылар деп аталатындарға жатады. Лоденмантель-Гешвадер — отставкадағы неміс генералдарының тобы, нақты құндылық бағдарлары бар әскери кастаның бір түрі. Бұрын олар Вермахт жауынгерлерін «ақтап» деген кейбір талпыныстармен екінші дүниежүзілік соғыс оқиғаларына біршама екі ұшты көзқараспен танымал болған. Олардан украин әскері қол жеткізген табыстарға қарамастан Ресейді жеңе алмайды деген тезис келеді. Және оның неміс саясаткерлері мен халықтың белгілі бір сегменттерінің арасында жақтастары бар. Мұны, мысалы, неміс зиялыларының Шольцке Украинаны орыс басқыншыларына қарсы тұруды тоқтатуға мәжбүрлеуге шақырған «Ашық хаты» дәлел бола алады (Берлинер Зейтунг, 22.04.2022). Алайда оған қол қойғандардың жасы 65 жастан асады, ал олардың кейбіреулері бұрынғы ГДР-да еңбек жолын бастады және солшыл партияларға өте жақын.
Осының бәрі неміс халқының жартысынан астамы соңғы сауалнамаға сәйкес Украинаны ауыр қарумен қамтамасыз етуді қолдайтындығының фонында болып отыр. Бұл канцлер мен үкіметтің, сондай-ақ жалпы ЖПД-ның, ал басқарушы коалиция өкілдері тарапынан – «жасылдар» мен «еркін демократтар», біріккен оппозицияның ұстанымын сынға алу. Атап айтқанда, өткен аптада CDU/CSU фракциясы басшысының орынбасары Иоганн Вадефул Хадекс Бундестагта Украинаға ауыр қару жеткізу мәселесін көтеруді жоспарлап отырғанын хабарлады. Ал бұл пікір либералдар, «жасылдар» арасында қолдауға ие және SPD-дің едәуір бөлігі (28 сәуірде Бундестаг тиісті шешім қабылдады — ed.). ВДП партиясы төрағасының орынбасары Йоханнес Вогель 2022 жылдың 23 сәуірінде берген сұхбатында Франкфуртер Алгемейн Зейтунг былай деп мәлімдеді: «Украинаға қару-жарақ жеткізуді жандандырып, жеделдету қажет… Атап айтқанда, ауыр қару, себебі Украина бұл соғыстан айрылмауға тиіс».
Біріккен оппозиция Шольцке SPD-де аса қуатты «ресейлік істің» бар екенін ашық еске салады, оған осы партияның өкілі, Макленбург-Ворпоммерннің үкімет басшысы Мануэла Швесигпен болған оқиға дәлел бола алады, ол про-ресейлік курсты және Газпроммен тығыз байланыста болғанын айыптайды (Ди Зейт, 21.04.2022).
Енді Федералдық үкімет осыны енгізу туралы шешім қабылдады. «сақина алмасу» (Рингтауш) негізгі серіктесі Словения болып табылатын Украинаға ауыр қаруды жеткізуде, ол Украинаның Т-72 танкілерін (жаңғыртылған кеңестік модельдер) жеткізуі тиіс, ал оның орнына Германиядан жаяу әскердің жауынгерлік машинасын алады Мардер және доңғалақты брондалған автомобиль Фукс. Мұнда украин жауынгерлерінің өздігінен жүретін хоуицтер бойынша дайындығын да қосуға болады PZH 2000, Оларды Украинаға Нидерланды береді. «Бундесвер, өкінішке орай, альянстың ұлттық қорғанысы мен қорғанысына кепілдік бергім келсе, қару-жарақтан бас тарта алмайтын жағдайда тұр», — деп атап өтті Қорғаныс министрі Кристин Ламбрехт (SPD). Сонымен қатар, ол Бундесвердің осындай нашар жағдайы үшін кінәні өкілдері 16 жыл бойы министрлікті басқарып келе жатқан CDU/CSU-ға ауыстырды (Дер Тагеспигель, 21.04.2022). Бірақ үкімет ұсынған схема қазірдің өзінде біріккен оппозиция тарапынан сынға ұшырап жатыр: «Бұл бір-бірінен кейін сылтау. Бұл тым аз және тым кеш». Канцлер ұсынған тағы бір нұсқа Украинаға өндірушілерден қару-жарақты тәуелсіз сатып алу үшін 1 млрд еуродан астам несие беру болар еді.
Украинаға Германиядан ауыр қару-жарақ жеткізу мәселесінің одан арғы жолы қандай болатынын болжау қиын, себебі қазіргі жағдай өте өзгермелі және үкіметтік коалиция күшті ішкі және сыртқы қысымға ұшырап отыр. Сенімді түрде айтуға болатын бірден-бір жайт , «қазіргі кезде германиялық саясат – Ресеймен ұзақ қоштасу» деп жазыпты.eni жеке хатында менің неміс әріптесім.
