Есіңізде болсын, соғыс басталмас бұрын, оның иісі ауада ілінген кезде, бесеуі жеткілікті болады деген оптимистік болжамдар көп болды, жақсы, соғысты тоқтату үшін ресейлік жауынгерлердің ең көп дегенде он мың мәйіті болады. Себебі, бұл шешен соғысынан асып түсетін ауған соғысымен бірдей өлім-жітім көрсеткіші болар еді ғой. Солдат аналар наразылық ұйымдастырып, Ресейде тәртіпсіздіктер басталып, әскерилер соғысқа барудан жаппай бас тартатын еді. Билік басында аты аңызға айналған «мұнаралы соғыс» басталады, ол төңкеріспен аяқталады. Себебі, украиндықтардың көпшілігі соғысқа мүлде келмейтініне, Ресейдің кінәлі екеніне көз жеткізді ғой.
Алайда бәрі күтілгендей болған жоқ. Соғыс үзіліп, шектелмей, толық масштабты болды. Ал ресейлік қоғам, белгілі болғандай, оның басшылығының агрессивті саясатын толық қолдайды. Егер ақпан айының соңында жүргізілген қоғамдық пікір сауалнамалары, яғни әскери науқанның басында Ресей басшылығының әрекеттерін 71% деңгейінде қолдайтынын көрсетсе, онда жаңа әлеуметтану қазірдің өзінде 83% береді. Сарбаздардың аналары, ұлдарының өліміне қайғырып, бұл қайғыны соғыста қаза тапқандарға алдағы миллионыншы сыйлықтың жайлылығымен өтейді (олар әлі күнге дейін мемлекет оларды тағы да алдайтынын білмейді, себебі «соғыс жоқ»). Барлық парламенттік партиялардың саясаткерлері Украинаға қарсы Филиппиктерді жариялап, ресейлік қарудың жеңісін жақтайды.
Бірақ Кремль теледидарын бомбалаған ресейліктер туралы не айтуға болады, егер еркін және демократиялық неміс қоғамында қоғамдық пікірге қатысты жағдай, ең болмағанда, украиндықтар үшін әлдеқайда жайлы болмаса. Ұлы Отан соғысы үшін кінә сезімі, нацизм күнәларын жуып-шаю әрекеті, орыстармен дос болуға ұмтылыс (АҚШ-тың шыңында), соңында Ресейдегі неміс кәсіпкерлерінің қуатты іскерлік қызығушылығы әлеуметтануға айтарлықтай бедерленді.
Ресейліктерге тіркелудің аздап төмендеуі 2014 жылдың көктемі мен жазында ғана орын алды. Қырымды аннексиялау, Донбастағы агрессия, малайзиялық Боингтің құлдырауы орташа немісті біршама шошытты. Бірақ сол жылдың күзінде алғашқы Минск келісімдері жасалады, бұл бейбітшілік-достық-шайнаушы дегенді білдіреді. Орыстарды олардың соңғы күнәларының бәрін ұмыту арқылы тағы да сүюге болады. Ал Ресей мен оның азаматтарына тіркелу әлеуметтануы тағы да жоғары көтеріле бастады. Ал Дональд Трамптың Ресейге деген германиялық қайғы-қасіретінің Ақ үйіне келуімен екі ел арасындағы жақындасуға деген ұмтылыс американдықтарға деген қайғы-қасіреттен асып түсе бастайды.
Әлеуметтік институт 2018 жылдың көктемінде қоғамдық пікір сауалнамасын жүргізді Циве неміс басылымының пайдалануға беруі Ди Вельт. Германия азаматтарының 58%-ы Мәскеу мен Берлин арасындағы жақындасуды жақтайтыны анықталды. Ал респонденттердің тек 26%-ы ғана Германия Ресейден алшақтап кетуі керек деп санайды. Ресейге деген ең күшті қайғы-қасірет, әрине, бұрынғы ГДР жерлерінде тіркелді. Онда Берлин мен Мәскеудің жақындасу саясаты 72%- ға қолдау көрсетіп отыр. Оның үстіне, олардың 43%- ы «елеулі жақындасуды» қолдайды. Батыс жерлерде жақындасуды респонденттердің 54%- ы қолдады.
Дәл осы көңіл-күйлер бойынша Германияның ресей-украин соғысы қарсаңында бізді қару-жарақпен қамтамасыз етуге дайын еместігі негізге алынды. Ағымдағы жылдың қаңтар айының соңында әлеуметтік орталық қоғамдық пікір сауалнамасын жүргізді YouGov, немістердің 59%- ы өз үкіметінің Киевті ықтимал орыс басып кіруден қорғау үшін тіпті қорғаныс қаруымен қамтамасыз етуден бас тартуын қолдайтынын көрсетті. Сауалнамаға қатысқандардың тек 20%-ы ғана Украина билігінің Германия тарапынан қару-жарақ жеткізуді талап ететін үндеулеріне назар аударған жөн деп санайды.
Немістер басым сенбеді, тіпті ойлары да Ресей Украинаға шабуыл жасауға шешім қабылдайды деп ойламады. Соғыс па? Еуропаның өзінде? XXI ғасырда ма? Бірақ сені күлдірмеңіз. Ал Ресейді тітіркендірмеу үшін, шиеленісті арандатпау үшін қару бермеген дұрыс.
Бірақ орташа неміс туралы не айтуға болады, тіпті федералдық президент Франк-Вальтер Штайнмайердің өзі де оқиғалардың осындай қорқынышты дамуын елестете алмады. Ол мұны өзінің резиденциясында, Беллевуэ сарайында журналистермен жақында болған әңгіме барысында мойындады. «Менің бағалауымша, Владимир Путин императорлық мадақтағаны үшін өз елінің толық экономикалық, саяси және моральдық күйреуіне ақы төлегісі келмейді. Басқалары сияқты мен де қателестім», — деп атап өтті Штайнмайер. О, бұл Штайнмайер, украиндықтардың көпшілігінде идиосинкразия тудыратын оның тегі. Ресей басшылығы Украинаның сыртқы саясатын паралимпиадаға ұшыратуды көздеген «Троя жылқысы» болғандықтан, Кремльге соншалықты ұнаған зұлым «Штайнмайер формуласын» ұзақ уақыт есте сақтаймыз.
Қазір Германия президенті ренжіту туралы шешім қабылдағанымен, атап айтқанда, ресейлік-германдық Nord Stream 2 газ құбырын қолдауға қатысты. «Менің Nord Stream 2-ге жабысып қалуым қателік болғаны анық. Біз көпірде өткіздікРесей бұған сенбеді және оған қарсы серіктестеріміз бізді ескертті», — деп атап өтті Штайнмайер. Ол Германияның «Ресей кіретін ортақ еуропалық үйсін құра алмады» деп мойындады. — Біз Ресейді қауіпсіздіктің жалпы архитектурасына тартуға тырысқанда сәтсіздікке ұшырадық, — деді Германия Президенті.
Әрине, ешқашан кеш емес. Оның президентімен бірге немістердің басым бөлігі арқылы көреді langsam aber sicher (баяу, бірақ сөзсіз — неміс.). Германиядағы Ресейді қолдау, онымен жақындасуға деген ұмтылыс қазір нөлге дейін көтерілуде. Бірақ Украинаға қолдау көрсету қарқынды дамып келеді. Ал қандай да бір эфемерлі емес, нақты.
Мысалы, украиндықтарды қару-жарақпен қамтамасыз етуге қатысты. Қоғам әлеуметтануының деректері бойынша Статиста, немістер арасында қару-жарақпен қамтамасыз етуді жақтаушылардың саны 67%-ға дейін өсті. Тек 29%- ы ғана оған қарсы. Бұл Германияның қазіргі уақытта көрсетіп отырған әскери көмегіне жатады. Көмекті күшейту және Украинаны ауыр қарумен қамтамасыз ету идеясы әлдеқайда нашар. Қазіргі уақытта тек 31% ғана тұрады, 63% қарсы тұрады. Бірақ langsam aber sicher Бұл ұстаным да өзгереді.
Оптимизм немістердің ресейлік энергетикалық тасымалдаушыдан бас тартуға дайындығымен де жолға қойылған, ол үшін олар соңғы кездері тауда тұрды. Жаңа әлеуметтану бойынша ZDF-Политбарометр, немістердің 55%- ы үкіметтің ресейлік мұнай мен газға эмбаргосын қолдайтын еді. Тек 39%- ы ғана бұған қарсы болды.
Германияның парламенттік партияларында революциялық өзгерістер орын алуда. Мысалы, ресейге және Украинаға қарсы болған «жасылдар» мен либералдар тек өз наным-сенімдерінде ғана орнықты. Негізгі саяси қарсыластар – CDU/CSU және социал-демократтар – қазір ресейге қызмет етіп, Украинаға көмек көрсетуге тосқауыл қойған партиялар көбірек сатқындар болып табылатын тақырып бойынша қанды пікірталаста.
Бірақ не айта аламын, тіпті солшыл партия, Путинферстейер саяси күштері және «Германия үшін альтернатива» өз қателіктерін мойындайды, ренжітеді, Кремльмен ынтымақтасудан бас тартқысы келмейтіндердің қатарын тазартады.
Мұндай үдерістер Тек Германияда ғана емес, Италия, Грекия, Австрия, Франция сияқты дәстүрлі түрде анықталған елдерде де жүріп жатыр. Қазір олар өз риторикасын түбегейлі өзгертіп жатыр.
Батыс ақырында қалпына келіп, өзгеріп жатыр. Ресейлік дипломаттар еуропа елдерінен тұтас бумалармен шығарылды. Штайнмайер айтып өткендей, Путиннің басшылығымен Ресеймен қарым-қатынас соғысқа дейінгі статус-квоға ешқашан қайта орала алмайды.
