Украинада 12 жыл тұрып, Киев салонында массажшы болып жұмыс істейтін тай азаматы Плумир Яннапас орыс басып алған Бучадағы 40 күндік соғыстан аман қалды. Осы уақыт ішінде 55 жастағы әйел тұрғын үйдің бесінші қабатында екі мысығы бар бір пәтерді өткізген. Қалыпты азық-түліксіз, байланыссыз, электр энергиясымен, газбен және не болып жатқанын түсінбей-ақ. Тайка өзінің тоңазытқышынан және көршілерінің пәтерлерінен тапқан шикі жұмыртқаны ғана жеген. Әйел украиндық еместігіне байланысты ғана өмір сүре білді.
біз шетелдікпен Львовта сөйлестік, ол Буча босатылғаннан кейін келіп, өз тарихын айтып берді.
«Мен: егер өлсем, үйде өлемін» дедім.
24 ақпанға қараған түні Буча тұрғыны Плумир Яннапас украиндықтардың едәуір бөлігі сияқты қатты жарылыстан өз пәтерінде оянды – ресейліктер жақын жердегі Гостомельдегі аэродромды бомбалады. Әйел Украинада 12 жыл, соңғы екеуі Бучада тұрып, әр таңертең Киевке массаж студиясына жұмысқа барды.
«Бомбалаулар таңертеңге дейін жалғасты, содан кейін жаңалық ресей әскерінің шабуылға шыққанын және ол Хостромель мен Чернобыльге баратынын хабарлады. Күні бойы мен өзімнің терезесімнен аэродромға ұшып бара жатқан зымырандарды көрдім. Менің үйім Чернобыль қаласынан 100 км және Хостомель қаласынан 30 км жерде орналасқан. Әуежайдан түтін менің терезесімнен көрінді, ол күні бойы бомбаланды», — дейді Плумир.
Әйелі 5 қабатты ғимараттың жоғарғы қабатында, жалғыз өзі жеті мысығы бар пәтерде тұрды. Соғыс басталғанда көршілер пәтерлерін жаппай тастап, кете бастады, — деп еске алады Плумир. Ол қалып қойды.
«Менің басшылығым маған «Уайымдамаңыздар, үйде қалуға болады» деді. Мен 2014 жылы Донбастағы соғыс басталған кездегідей болады деп ойлағандықтан қалып қойдым. Соғыс Киевке жетеді деп күтпеген едім. Олар Киевке жете алмады, бірақ Бучаға келді», — дейді әйел.
Плумир Бучада болу өмірге қауіп төндіретінін түсінгенде, енді кетіп қалу мүмкін болмады.
«Біздің елшілік эвакуациялау үшін Львов қаласына келу керектігін мәлімдеді. Бірақ келе алмадым. 25 ақпанда Буча орыс әскерилермен қоршалды. Бойым мені таңдау үшін маған келе алмады. Ал мен ол жерден шыға алмадым», — дейді Плумир.
Осылайша Плумирдің Бучадағы пәтерінде қалудан басқа таңдауы болмады. 4 наурызға дейін оның барлық көршілері пәтерлерін тастап кетті, күн сайын Бұхада ресейлік әскери және әскери техникалар көптеп келіп отырды.
«4 наурызда маған бастық Сашаның досы келді, ол да менен 2 шақырым қашықтықтағы Буча қаласында тұрады. Ол мені өзінің бомба баспанасына апаруды ұсынды, себебі ол жерде қауіпсіз болды. Біз серуендеп жүргенде бомбаланған супермаркет, көптеген көліктер атылғанын және көшеде екі мәйітті көрдік», — деп еске алады Плумир.
Ресейліктер Бучадағы көптеген тұрғын үйлерді қиратты (AFP фотосуреті)
Олар баспанаға келгенде онда 400-ге жуық адам болған, — деп еске алады Плумир.
«Бірақ мен өзіммен бірге жылы киім, су мен тамақ алған жоқпын. Онда қанша күн қалатынымды білмедім, 1-2 күн деп ойладым. Сондықтан келесі күні, 5 наурызда Сашадан мені үйге қайтаруды сұрадым. Суық болдым, тамақ ішкім келді. Маған қажет болғанша осы баспанада болуға рұқсат етілді, бірақ мен үшін тамақ болмады, менде дәрі-дәрмек болмады. Мен айттым, егер өлсем, үйдемін», — деді Плумир.
Адам танысын үйіне қайтуға келісті. Жол бойында Плумир еске алады, олар көптеген жарылыстарды естіген.
«Үйге келгенде жарық та, су да, жылыту да, газ да болмады. Барлық көршілер қалды, мен жалғыз қалдым… және 5 сәуірге дейін осылай өмір сүрді. Мен барлық уақытта өте суық болдым. Бірінші күні мен өзімнің қандай керек-жарақтарым бар екенін көру үшін тоңазытқышымды аштым. Менде жұмыртқа, кейбір нан мен тәттілер, су болды», — дейді Плумир.
«Бір ай бойы әскерилер маған жақын жерде тұрды, мен оның украин әскері екеніне сенімді болдым»
Плумирдегі барлық тағам бір аптадан кейін аяқталды. Үш күннен кейін ол бес мысықты көшеге шығаруға тура келді , оларды тамақтандыратын ештеңе жоқ. Сөйтіп әйел екі мысықпен жалғыз қалды, тек қордан шикі жұмыртқасы ғана болды, ол газ бен электр энергиясының жетіспеушілігінен тамақ дайындай алмады.
«Мен күн сайын бір ғана шикі жұмыртқаны жейін, тағы біреуін мысықтарыма бердім. Біз күніне бір рет қана жейміз. Олар да біраз су ішеді», — деп еске алады Плумир. Ол түнде мүлдем ұйықтамағанын айтады, ал лиол күндіз 2-4 сағат бойы қағып кетті.
15 наурызда Плумир үйінің жанында 20-ға жуық әскери автокөлік тоқтады. Сол жерден сарбаздар келіп, бірден айналадағы аумақты қарап шыға бастады.
«Бұл ер адамдар көрші үйлердегі пәтерлердің бәрін сындырды, бірақ олар кенішке кірмеді. Ал 20 наурызда олар менің үйімдегі кіреберіс құлыпты бұзып, бесінші қабатқа 15-ке жуық ер адам кірді. Мен олардың көрші пәтерлерді ашқанын естідім, барлық құлыптарымды жауып, дәретханада жасырындым. Не істеу керектігін білмедім. Олар менің пәтеріме жетіп, барлық құлыптарымды сындырды, есікті ашты, шамдармен келіп, мені тапты. Олар мен үшін «Кел!» деді. Мен төмен түсіп, олардан ағылшын тілінде сөйлейтіндерін сұрадым, бірақ олар түсінбеді», — дейді Плумир.
Әйел өз алдына кімнің тұрғанын түсінбеді: украин немесе орыс әскерилер. Қалада электр энергиясы болмағандықтан, Плумирдің телефоны жатып қалды, ол интернетке де, теледидарға да қол жеткізе алмады. Сондықтан ол украиндықтар мен орыстардың қандай да бір сәйкестендіру белгілері туралы білмеді.
«Олар менің құжаттарымды сұрады, мен оларға тай төлқұжатын бердім, украиндықтар оны бермеді. Содан кейін олардың біреуі: «Телефон, телефон, телефон!» деп талап ете бастады. Менде екі телефон болды және мен олардың біреуін ғана бердім. Әскери қызметші телефоннан SIM-картаны шығарып, оны сындырып, лақтырып тастайды. Мен олардан мені өлтірмек пе деп сұрап қимылдадым. Олар «Жоқ» деп жауап берді. Олармен бірге қару-жарақ көп болды. Сарбаздардың бірі бастықпен серуендеу-әңгіме арқылы сөйлесіп, мен туралы айтып берді», — дейді Плумир.
Буча көшесіндегі күйдірілген орыс танкілері (AFP фотосуреті)
Осыдан кейін сарбаздар Плумирді көшеге апарып, басқа орыс жауынгерлерінен жауап алды.
«Мені 20-ға жуық жауынгері бар үлкен көлікке жіберді. Олар менің телефоным мен төлқұжатымды алды. Маған осында не істеп жатқанымды, Киевте қайда жұмыс істейтінімді сұрады. Мен өзімнің карточкамды Киевтегі массаж студиясынан көрсеттім. Маған: «Сіз Киевте жұмыс істейсіз бе? Бучада не істеп жатырсың?» Мен осында тұрамын деп жауап бердім, Киевте жұмыс істеймін. Содан кейін мен 55 жастамын деп жауап бергенде қанша жаста едім деп сұрады, бұл шынымен де оларды таң қалдырды. Жалғыз тұрамын ба деген сұраққа мен иә деп жауап бердім. Маған пәтеріме қайта оралып, сонда қалуға болатыны туралы айтылды, бірақ көшеге шыға алмаймын», — дейді Плумир.
Пламирдің айтуынша, ресейлік әскерилер тонаушылықпен айналысқан, олар пәтерлерден заттар мен азық-түлік алып, ұрланған тауарлары бар 5 ірі автокөлікті тиеген. Алайда әскерилер оның пәтерінен ештеңе ала алмады.
— Бірақ менде құндылық ештеңе болған жоқ. Олар маған басқа пәтерлерден азық-түлік іздей алатынымды айтты. Бірақ бұл олар бәрін сол жерден алып шыққаннан кейін болды. Мен бұл пәтерлерден тек өзім және мысықтарым үшін шикі жұмыртқа таптым», — дейді Плумир.
20 ғ-дың 20-жылдары орыс әскерилері Плумир үйінің жанына көп мөлшерде техника орнатты. Ресейліктер өздерін бейбіт тұрғындармен қамту үшін тұрғын үйлер арасына үнемі әскери техника орналастырып отырады.
«Танкілер әр 500 метр сайын тұрды, мен оларды терезеден көрдім. Оларда V әріптер болды, мен оны украин әскерилерінің белгісі деп ойладым. Менде ғаламтор болмады, ал орыс әскері туралы білген соңғы нәрсе олар өздерін З әрпімен белгіледі. Бір ай бойы әскерилер маған жақын жерде негізделді және мен оның украиндық екеніне сенімді болдым және тек екі күн бұрын ғана [9 квітня] досым маған олардың орыстар екенін түсіндіріп берді», — дейді Плумир.
— Ал олар мені өлтірмеді! Мен ресейлік әскерилерге соншалықты жақын болдым және аман қалдым. Мен 55 жасымда қайта туылдым деп есептеймін», — деп толықтырды әйел.
«Олар украиндықтардан нені қалайды? Түсінбеймін. Олар ғибадат етеді»
Плюмир бір айдан астам уақыт өз пәтерінде байланыссыз, қалыпты тамақсыз, сусыз және жарықсыз өткізді. Осы уақыттың бәрінде бір рет қана жақын маңдағы пәтерден электр банкін тауып алу бақыты бұйырды – оның ақысы досына қысқа қоңырау шалып, тірі екенін айтуға жеткілікті болды.
«Мен күн бойы көрпе астында отырып, бомбаның ұшып бара жатқанын тыңдадым. [Озвучує свист ракет та звуки вибухів]. Менің үйім қауіпсіз болды, себебі әскерилер оған жақын негізделді. 24 наурыздан 30 наурызға дейін Гостомель, Ирпин, Киевте бомбалаулар көп болды – осының бәрін естідім. Әр кеште сағаттарға естіген жарылыстардың дыбыстарын тыңдадым. Мен ешқашан төмен түскен емеспін. Мен жай ғана терезеден қарап шықтым, өйткені әскерилер менің үйімнен өтіп, оларды қалаларды қоршаудан тыңдады», — дейді Плумир.
Плумирдің айтуынша, 30 наурызда ол көптеген жарылыстарды естіп, терезеден қатты түтін көрген. Ал 31 наурызда ол тыныш болды.
«Сағат 10:00-де барлық әскери техника кенеттен Бучадан кетіп қалды. Терезеден қарап, олардың көрінгенін көрдім [росіяни] жетектеу. Бірақ мен төмен түскен жоқпын. 1 сәуір күні таңертең мен тағы да көптеген әскери машиналарды көрдім, бірақ қазір олардың барлығында украиналық тулар болды. Бучаға 60-қа жуық автокөлік шығып, көптеген жауынгерлер шықты, олардың көк түсті жеңдік белгісі бар. Бұл нені білдіретінін білмедім», — дейді Плумир.
Бучадан Киевке барар жолда көптеген өртенген көліктер мен бейбіт тұрғындардың денелері болды (фото LETA)
2 сәуірде қарт көршісі Иван Плумирдің үйіне қайтып оралады. Ол Пламирдің есігін қағып, оған орыс әскерінің қаладан кетіп қалғанын түсіндіріп берді.
«Ал 4 сәуірде Сашаның досы маған қоңырау шалып, келесі күні мені таңдап алатынын айтты. 5 сәуірде ол маған келіп, мені украиндық әскери Катямен таныстырды, олар мені Киевке алып кетті. Жол бойында біз сұмдық нәрселерді көрдік: көптеген күйген көліктер, бәрі бомбаланып, көптеген үйлер қираған. Біз өте баяу жүріп өттік, өйткені мұндай жолдың бойымен жүру қиын болды», — дейді Плумир.
Киевте ол екі мысықты жақсы қолына берді, сол жерден Львовқа аттанды. Какао стақанының артындағы қауіпсіз жерде әйел басынан кешкен қорқыныштар туралы және ресейлік әскерилердің Бучада ұйымдастырған жаһаннамы туралы қатты әңгімеледі.
«Бучада көп адам қайтыс болды. Орыстардың адамдарды неге өлтіреді, неге адамдарға тыныштықта өмір сүруге рұқсат етілмеуі керектігін түсіне алмай отырмын. Бұлар адамдар емес, жын- дар. Олардың не өлтіргенін түсінбедім. Украиндықтар – жақсы ұлт, маған мұнда жақсы жұмыс берілді, маған тіпті білмейтін адамдар өте жақсы қарады. Бұл әскери Катя мені білмеді, бірақ ол мені Бучадан Киевке алып кетті, маған жақсылық тіледі, маған көмектесті. Орыстар жамандық жасап жатыр. Олар украиндықтардан нені қалайды? Түсінбеймін. Олар ғибадат етеді», — деді Плумир.
Плумир Яннапас Украинадан кетіп қалды және қазір қауіпсіз орында тұр. Ол соғыс қимылдары аяқталғаннан кейін Украинаға қайтып орала ма, белгісіз.
***
Қазір Буча, Хостомель, Ирпин және көршілес елді мекендер қауіпті болып қалуда – Прикьевск қалалары мен ауылдарының тұрғындарына үйлеріне оралмауды сұрайды. Қазір СЭС мамандары қалалардың аумағын деминациялап жатыр, ал полиция Киев облысында ресейліктердің жасаған соғыс қылмыстарын тіркеп жатыр.
